Aby mówić o świadczeniu usługi polegającej na zobowiązaniu do powstrzymywania się od dokonania czynności albo do tolerowania czynności lub sytuacji, konieczne jest spełnienie następujących przesłanek:
- odpłatność zobowiązania,
- wynikanie zobowiązania z wyraźnego stosunku zobowiązaniowego,
- istnienie konkretnego i bezpośredniego beneficjenta tego zobowiązania, który jest podmiotem płacącym wynagrodzenie ([b]por. wyroki ETS w sprawach C-215/94 oraz C-384[/b]).
Z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia np. w razie powstrzymywania się od działań konkurencyjnych – wypłacający odszkodowanie uzyskuje bowiem osobiste korzyści z tytułu ograniczenia konkurencji.
Uznanie takiego świadczenia za usługę oznacza, że co do zasady podlega ona VAT (czyli konieczne jest naliczenie VAT na wartości wynagrodzenia). Jedynie w przypadkach wyraźnie wskazanych w przepisach istnieje możliwość przeniesienia miejsca opodatkowania usługi do kraju usługobiorcy (zgodnie z art. 2 ust. 4, pkt 10 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]ustawy o VAT[/link]).
Jaka jest zatem różnica pomiędzy karą umowną/odszkodowaniem a wynagrodzeniem za usługę? Rozgraniczenie jest o tyle istotne, że pociąga za sobą odmienne skutki w zakresie opodatkowania VAT. [b]Kary umowne i odszkodowania, w przeciwieństwie do wynagrodzenia za usługę, nie podlegają bowiem opodatkowaniu VAT (por. wyrok WSA w Warszawie z 1 kwietnia 2008 r., III SA/Wa 2166/07).[/b]
Pierwszą różnicą jest brak beneficjenta świadczenia, który dokonuje wypłaty kary (czyli wypłata nie jest wynagrodzeniem za osiągniętą przez płacącego korzyść, ale jedynie opłatą sanacyjną).
Drugą różnicą jest to, że kara umowna lub odszkodowanie jest konsekwencją niewykonania albo nienależytego wykonania zobowiązania. W przypadku odszkodowania ma ono charakter uzależniony od dowiedzionej wartości szkody. Kara umowna jest metodą uproszczoną i zapewnia możliwość automatycznego dochodzenia z góry określonej kary bez konieczności wyceny faktycznej wartości szkody. W szczególności zgodnie z [b]uchwałą siedmiu sędziów z 6 listopada 2003 r. (III CZP 61/03)[/b] dopuszczalne jest dochodzenie zapłaty kary umownej nawet w przypadku braku szkody.
Poza tym zarówno w przypadku kary umownej, jak i odszkodowania jest to płatność będąca „konsekwencją” wcześniej zaciągniętego zobowiązania, a nie skutkiem nowo zaciągniętego zobowiązania do zaniechania lub tolerowania (będącego usługą na potrzeby VAT).
[ramka][b]Lepiej jest dobrze policzyć[/b]
[b]Poprawna kwalifikacja świadczenia jest kluczowa dla obydwu stron transakcji.[/b] W przypadku nieopodatkowania świadczenia, które zostałoby uznane przez organ podatkowy za usługę, ryzyko oszacowania podatku należnego obowiązywałoby podmiot otrzymujący płatność.
W sytuacji zachowawczego opodatkowania VAT kary umownej lub odszkodowania organy mogą zakwestionować odliczenie podatku naliczonego z otrzymanej faktury
(na podstawie art. 88 ust. 3a, pkt 2 ustawy o VAT), twierdząc, że dokumentuje ona czynność niepodlegającą opodatkowaniu VAT.
[/ramka]
[i]Agnieszka Czarnecka jest partnerem w KPT Doradcy Podatkowi
Katarzyna Jaromińska jest tam konsultantem[/i]
