Mimo że przegrywa kolejne sprawy przed sądem. Zarówno bowiem z [b]wyroków WSA, jak i NSA (w tym uchwały siedmiu sędziów NSA z 28 maja 2007 r., I FPS 5/06)[/b] wynika jednoznacznie, że nieodpłatne wydanie towarów na cele związane z prowadzonym przedsiębiorstwem nie jest opodatkowane. Organy podatkowe wciąż jednak próbują nie przyjmować tego do wiadomości, argumentując, że każde nieodpłatne przekazanie powinno być opodatkowane (jeżeli tylko VAT przy nabyciu został odliczony).

Powołują się przy tym na regulacje unijne, sugerując, że polska ustawa o VAT jest z nimi niezgodna. Moim zdaniem jest to błędne rozumowanie.

[srodtytul]Czy polskie przepisy są niezgodne z unijnymi [/srodtytul]

Polskie przepisy dotyczące opodatkowania nieodpłatnych przekazań powinny być zgodne z regulacjami [b]dyrektywy Rady 2006/112/WE[/b] z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzU UE L 347 z 11 grudnia 2006 r. ze zm., dalej dyrektywa 112). Tymczasem dość często podnoszonym przez organy podatkowe argumentem jest rzekoma niezgodność polskiej ustawy o VAT z tą dyrektywą. Argument ten jest częściowo akceptowany przez sądy, które wskazują, że rzeczywiście ta niezgodność występuje, ale nie może być wykorzystywana przeciwko podatnikom opierającym się na brzmieniu polskiej ustawy. O ile bezdyskusyjna jest teza, że na niezgodność ustawy i dyrektywy 112 mogą się powoływać wyłącznie podatnicy, a nie przedstawiciele organów fiskalnych państwa, którego obowiązkiem była właściwa implementacja przepisów unijnych, o tyle twierdzenie o niezgodności wynika z pewnego nieporozumienia i opierania się na nieaktualnych już polskich tłumaczeniach starej dyrektywy VAT (VI dyrektywy). Przeanalizujmy bliżej tę kwestię na kanwie wyroku WSA w Warszawie z 17 czerwca 2008 r. (III SA/Wa 398/08).

[srodtytul]Co mówi dyrektywa [/srodtytul]

Zdaniem warszawskiego WSA porównanie art. 7 ust. 2 ustawy o VAT z art. 16 dyrektywy 112 prowadzi do wniosku, że polskie przepisy są bardziej liberalne, ponieważ nie traktują nieodpłatnego przekazania towarów na cele związane z prowadzonym przedsiębiorstwem jako opodatkowanej dostawy, gdy tymczasem sięgając wprost do dyrektywy 112, czynność taką należałoby opodatkować. Takie twierdzenie jednak nie ma pokrycia w brzmieniu dyrektywy 112.

Art. 16 dyrektywy 112 w oficjalnym brzmieniu opublikowanym w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej mówi bowiem: „Wykorzystanie przez podatnika towarów stanowiących część majątku jego przedsiębiorstwa do celów prywatnych podatnika lub jego pracowników, które przekazuje nieodpłatnie lub, w ujęciu ogólnym, które przeznacza do celów innych niż prowadzona przez niego działalność, gdy VAT od powyższych towarów lub ich części podlegał w całości lub w części odliczeniu, jest uznawane za odpłatną dostawę towarów”.

[srodtytul]Obowiązuje polskie tłumaczenie [/srodtytul]

Warto podkreślić, że to polskie brzmienie przepisów opublikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej stanowi bezpośrednie źródło prawa i powoływanie się w tym zakresie na brzmienie dyrektywy 112 w języku szwedzkim, portugalskim czy jakimkolwiek innym może się odbywać jedynie pomocniczo i w przypadku jasnego, niewymagającego interpretacji brzmienia tekstu polskiego jest sprzeczne z zasadą obowiązywania oficjalnych źródeł prawa. Wprawdzie kwestia skutków rozbieżności językowych dyrektywy jest kontrowersyjna i nawet w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości nie jest traktowana jednolicie, jednak w praktyce zmianę znaczenia jasnego tekstu polskiego przy wykorzystaniu wykładni odwołującej się do innych wersji językowych trudno uznać za celowościowo słuszną. Jak zresztą wskazuje ETS, w wypadku rozbieżności językowych dany przepis należy interpretować zgodnie z celem i ogólnymi zasadami funkcjonowania systemu VAT, których część stanowi (orzeczenie w sprawie Institute for the Motor Industry, C-149/97). Tymczasem polskie brzmienie tego przepisu jest zgodne z celami i zasadami funkcjonowania systemu VAT, który nie zakłada przecież powszechnego opodatkowania wszystkich czynności nieodpłatnych.

[srodtytul]Zasady są takie same [/srodtytul]

Jak wynika z pierwszej części przepisu zawartego w polskiej wersji dyrektywy 112, opodatkowaniu podlega wykorzystanie przez podatnika towarów stanowiących część majątku jego przedsiębiorstwa do celów prywatnych podatnika lub jego pracowników, które przekazuje nieodpłatnie. Innymi słowy, jeżeli podatnik przekazuje nieodpłatnie towary do własnych celów prywatnych lub celów prywatnych swoich pracowników, taka czynność jest opodatkowana. Druga część przepisu zawiera dopełniającą klauzulę: opodatkowaniu podlega wydanie towarów, które podatnik, w ujęciu ogólnym, przeznacza do celów innych niż prowadzona przez niego działalność. Takim samym sformułowaniem posługuje się polska ustawa i nie ma tu niezgodności. Nie ma jej również w trzeciej części przepisu, przewidującej, że opodatkowanie wydania może zaistnieć tylko wtedy, gdy VAT naliczony od wydawanych towarów lub ich części podlegał w całości lub w części odliczeniu.

[srodtytul]WSA powołuje się na ETS...[/srodtytul]

Warszawski WSA uważa, że na niezgodność polskiej ustawy z przepisami unijnymi wskazuje orzeczenie ETS z 27 kwietnia 1999 r. w sprawie C-48/97 między Kuwait Petroleum (GB) Ltd. a Commissioners of Customs & Excise. W tym orzeczeniu ETS dokonał wykładni art. 5 ust. 6 VI dyrektywy (odpowiadającego według WSA treścią art. 16 dyrektywy 112). Z orzeczenia można wnioskować, że przepis ten należy interpretować tak: każde nieodpłatne wydanie przez podatnika towarów (czyli przekazanie ich poza przedsiębiorstwo) stanowiących część jego majątku związanego z działalnością gospodarczą, jeżeli podatek naliczony związany z tymi towarami został odliczony, stanowi dostawę za wynagrodzeniem (a w konsekwencji podlega opodatkowaniu), bez względu na to, czy zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej, czy też do innych celów, z wyłączeniem przypadków, gdy podatnik w związku ze swoją działalnością przekazuje prezenty o małej wartości lub próbki. Tym samym należy przyjąć, że celem art. 16 dyrektywy 112 było wskazanie na konieczność opodatkowania każdego nieodpłatnego zbycia towarów przedsiębiorstwa podatnika, w stosunku do których przysługiwało mu prawo do odliczenia podatku naliczonego.

[srodtytul]...ale podatnicy nie powinni mieć wątpliwości [/srodtytul]

Takie rozumowanie nie uwzględnia jednak tego, że od czasu, kiedy zapadło orzeczenie ETS, Polska stała się członkiem UE i dysponuje oficjalnym polskim tekstem dyrektywy 112 jako wiążącego aktu prawnego. Dodatkowo orzeczenie w sprawie Kuwait Petroleum opierało się na angielskim brzmieniu VI dyrektywy, która już nie obowiązuje (a różnice między art. 5 ust. 6 VI dyrektywy a art. 16 dyrektywy 112 są nieznaczne, ale jednak istnieją).

W tekście angielskim kwestia opodatkowania wydań nieodpłatnych faktycznie nie jest oczywista: klauzula generalna „przeznaczenia do celów innych niż prowadzona działalność” też tam istnieje, ale mowa jest o opodatkowaniu przekazania nieodpłatnego jako takiego („or their disposal free of charge”). Warto jednak wskazać, że gdyby wydania nieodpłatne jako takie miały być w całości opodatkowane, to klauzula generalna mówiąca o przeznaczeniu towarów do celów innych niż prowadzona działalność byłaby pozbawiona sensu.

Jednak dla polskiego podatnika, w obliczu oficjalnego i jasnego polskiego tekstu, wątpliwości interpretacyjne w tekście angielskim nie mają większego znaczenia i jedynie na marginesie można wskazać, że polski tekst – zarówno dyrektywy 112 jak i ustawy – jest znacznie klarowniejszy i powinien budzić mniej kontrowersji w praktyce.

W świetle polskiego brzmienia dyrektywy 112 opodatkowaniu podlega wykorzystanie do celów prywatnych (podatnika lub pracowników) towarów stanowiących część majątku przedsiębiorstwa, które są do tych celów przekazywane nieodpłatnie lub, w ujęciu ogólnym, które są przeznaczone do celów innych niż prowadzona działalność, pod warunkiem że VAT od powyższych towarów lub ich części podlegał w całości lub w części odliczeniu. Takie brzmienie przepisu nie powoduje większych wątpliwości interpretacyjnych i jest zgodne z polską ustawą o VAT.

[i]Autor jest doradcą podatkowym, partnerem w Taxpoint[/i]

[ramka][b]Sądy powinny uaktualnić argumentację...[/b]

Teza o rzekomej niezgodności dyrektywy i ustawy o VAT pierwszy raz pojawiła się w pionierskim dla tej linii orzecznictwa wyroku wrocławskiego WSA z 3 kwietnia 2007 r. (I SA/Wr 152/07). W wyroku tym sąd nie zajmował się przepisami dyrektywy 112, tylko wcześniejszej VI dyrektywy (w tłumaczeniu dostępnym wówczas na rynku, które nieco inaczej ujmowało kwestię nieodpłatnych przekazań), co jest o tyle zrozumiałe, że dyrektywa 112 weszła w życie dopiero od 1 stycznia 2007 r. i nie obowiązywała w okresie, którego dotyczył wyrok. Późniejsze orzeczenia poszły w ślad za wyrokiem wrocławskiego WSA i w niektórych przypadkach dość bezrefleksyjnie powtarzały argumentację w nim zawartą, nie zauważając, że od tego czasu pewne kwestie się zmieniły i istnieje już oficjalny polski tekst dyrektywy 112. Nie odmawiając zasadniczej słuszności rozstrzygnięć przyjętych w tej linii orzecznictwa, warto, aby sądy w kolejnych sprawach tego typu objęły analizą również kwestię rzekomej sprzeczności między dyrektywą 112 a ustawą o VAT, zamiast powtarzać już nieaktualną argumentację. Mając na uwadze podejście fiskusa do kwestii nieodpłatnych przekazań, można przypuszczać, że następne okazje dla sądów administracyjnych do zajęcia się tą sprawą to tylko kwestia czasu.

[b]...a fiskus poglądy [/b]

Kto może mieć problemy z fiskusem? Przykładowo firmy przekazujące gadżety kontrahentom w związku z zakupem towarów, sieci stacji paliw wydające różne upominki klientom za zgromadzone punkty, także deweloperzy wydający nieodpłatnie infrastrukturę spółkom wodociągowym. Z przepisów i wyroków sądowych wynika jednak, że mogą bezpiecznie odliczać VAT przy zakupie towarów i nie płacić podatku przy ich przekazaniu. Wprawdzie spór z fiskusem jest możliwy, ale w praktyce widać, że co bardziej świadomi orzecznictwa inspektorzy, mając perspektywę przegranej w sądzie, coraz częściej odstępują od kwestionowania stanowiska podatników (a ci, którzy nie odstępują, szybko muszą zweryfikować swoje poglądy po rozprawie sądowej). [/ramka]