Planujemy nabycie wierzytelności w celu przejęcia udziałów dłużnika lub odprzedaży (jeżeli przejęcie nie dojdzie do skutku). Nie zajmujemy się obrotem wierzytelnościami i nie planujemy w przyszłości ponowienia takiej operacji. Wartość nominalna wierzytelności to 100 tys. zł plus należne odsetki 150 tys. zł. Przewidywana cena nabycia wierzytelności wynosi 10 tys. zł.

Jak nabywca powinien opodatkować taką transakcję?

Nabycie wierzytelności w opisanej sytuacji nie będzie opodatkowane.

Wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. To uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia z określonego stosunku zobowiązaniowego przysługujące wierzycielowi wobec dłużnika.

Obrót wierzytelnościami został zaklasyfikowany do grupowania „usługi pośrednictwa finansowego, pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane” (PKWiU 65.23.10). Na podstawie ustawy o VAT usługi pośrednictwa finansowego są zwolnione od opodatkowania (z wyjątkiem usług ściągania długów i faktoringu).

W praktyce wiele wątpliwości wywołuje kwestia, co powinno (może) być przedmiotem opodatkowania: sprzedaż, zakup wierzytelności czy jedno i drugie.

Wydaje się, że utarł się już pogląd, iż sprzedaż własnych wierzytelności (np. powstałych ze świadczenia przez zbywcę dostawy towarów lub świadczenia usług) nie może być uznana za świadczenie usług i w związku z tym nie podlega ustawie o VAT.

Również jednorazowa czynność związana z nabyciem wierzytelności, nawet gdy nastąpi jej odprzedaż, nie powinna być uznawana za czynność podlegającą opodatkowaniu VAT. Nie ma tutaj żadnego świadczenia ze strony nabywcy wierzytelności. Dlatego też, skoro nie jest to czynność wykonana w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania jej w sposób częstotliwy i nie stanowi ona finansowania zbywcy wierzytelności, nie możemy mówić o jakimkolwiek świadczeniu ze strony nabywcy.

Podsumowując, jeżeli czynność zakupu wierzytelności nie nosi znamion „zamiaru wykonywania czynności w sposób częstotliwy”, to nabywca nie jest podatnikiem z tytułu jej dokonania. Transakcja ta nie podlega więc podatkowi VAT.

Ponieważ żadna ze stron takiej transakcji nie jest podatnikiem VAT, czynność ta będzie opodatkowana PCC. Podstawę opodatkowania stanowi rynkowa wartość zbywanej wierzytelności, a stawka podatku wynosi 1 proc.

Natomiast zakup wierzytelności w celu ich windykacji we własnym zakresie lub w celu dalszej ich sprzedaży mieści się w zakresie zwolnionych z VAT usług pośrednictwa finansowego, sklasyfikowanych według PKWiU w sekcji J ex (65 – 67). Tak pojmowana usługa realizowana jest w drodze przelewu wierzytelności (cesji), polegającej na przeniesieniu wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku osoby trzeciej na mocy umowy zawartej między zbywcą wierzytelności (cedentem) i jej nabywcą (cesjonariuszem). Oznacza to, że w takim wypadku nabywca wierzytelności świadczy na rzecz jej zbywcy usługę pośrednictwa finansowego, której celem jest uwolnienie sprzedawcy od ciężaru egzekwowania wierzytelności.

Taki pogląd reprezentowany jest m.in. w interpretacji Izby Skarbowej w Poznaniu z 12 listopada 2007 r. (ILPP1/443-45/07-4/SJ) czy w „Leksykonie VAT 2006” (J. Zubrzycki, wydawnictwo Unimex). Także w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 7 marca 2007 r. (III SA/ Wa 2208/06) wskazano, że nie mają racji te organy podatkowe, które twierdzą, iż usługą finansową nie jest nabycie, lecz sprzedaż wierzytelności lub udziałów: „Jak się podnosi w literaturze, to właśnie sprzedaż wierzytelności własnych, które powstały w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej, a nie zostały nabyte celem dalszej odprzedaży bądź windykacji, nie jest zaliczana do usług pośrednictwa finansowego. Natomiast taką usługą jest nabycie wierzytelności danej firmy w celu jej wykorzystania do operacji prawnogospodarczych”.

Autorka jest doradcą w HLB Frąckowiak i Wspólnicy sp. z o.o.