Jak rozliczać w firmie różnice kursowe

Czy z rachunku walutowego mogę sprzedać euro innemu przedsiębiorcy? Po jakim kursie? Zapłata wpłynie na rachunek złotówkowy. Czy powinienem transakcję jakoś udokumentować? Czy przy takiej sprzedaży powstaną różnice kursowe bilansowe i podatkowe?

Obrót walutami regulują przepisy prawa dewizowego. Zasadą jest swoboda obrotu dewizami poza sytuacjami wskazanymi w art. 9 ustawy Prawo dewizowe. Wszystkie zatem czynności, poza tymi, które są wymienione w tym przepisie, mogą być przeprowadzane bez ograniczeń. Skoro nie wymienia on sprzedaży walut między przedsiębiorcami, nie podlega ona ograniczeniom.

Sporadycznej sprzedaży walut między przedsiębiorcami nie powinno się, moim zdaniem, traktować również jako działalności kantorowej. Ta bowiem, zgodnie z definicją ustawową, polega na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży. W zakresie nieuregulowanym w prawie dewizowym stosuje się do niej przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Mówią one, że działalnością gospodarczą jest działalność zarobkowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Skoro przedsiębiorca sporadycznie obraca dewizami, nie należy go traktować jako prowadzącego działalność kantorową.

Co się tyczy dokumentacji, to nie jest konieczne posiadanie dla celów podatkowych odrębnego dokumentu. Zastosowany kurs waluty oraz ilość środków pieniężnych będzie jednoznacznie wynikać z wykonanych przelewów.

To, jaki kurs będzie zastosowany, pozostawione jest woli stron transakcji. Trzeba jednak pamiętać, że jeśli przy rozpoznawaniu różnic kursowych kurs faktycznie zastosowany do realizacji transakcji odbiega o więcej niż 5 proc. od stosowanego kursu NBP, istnieje możliwość wezwania przez organ podatkowy do skorygowania wartości kursu lub wyjaśnienia, dlaczego został wybrany taki kurs.

W omawianej sytuacji oczywiście istnieje możliwość powstania różnic kursowych. Kurs waluty zastosowany do przeliczenia wartości w momencie wpływu na rachunek różni się bowiem najczęściej od kursu z momentu rozchodu waluty.

Czy sprzedając waluty obce, muszę zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych i VAT? Jak taką sprzedaż zaksięgować?

Sprzedaż walut obcych jest w myśl art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zwolniona z tego podatku.

Ze zwolnieniem mamy do czynienia również w ustawie o VAT. Jej art. 43 ust. 1 pkt 7 mówi, że dostawa łącznie z pośrednictwem dotycząca m.in. walut jest z VAT zwolniona.

Jeśli chodzi o księgowe ujęcie sprzedaży waluty, powinno ono obejmować konta: rachunek bankowy walutowy (tu ewentualnie powstaną różnice kursowe między kursem wpływu waluty na rachunek a kursem rozchodu, które należy odnieść odpowiednio w przychody albo koszty finansowe), należności finansowe, przychody finansowe, rachunek bankowy złotowy oraz rozrachunki walutowe (ich numeracja zależy od zakładowego planu kont).

Jakie kursy walut zastosować przy konkretnych transakcjach: za należności, odsetki bankowe, kupno euro w kantorze, zapłatę od kontrahenta za fakturę w euro do kasy walut, przekazanie z kasy walut na rachunek walutowy, przekazanie z kasy walut na rachunek złotowy oraz pobranie zaliczki przez pracownika?

Czytelnik powinien przyjąć dla poszczególnych transakcji walutowych następujące kursy:

- przychód należny (wystawienie faktury) – kurs średni NBP z dnia poprzedzającego jego powstanie,

- odsetki bankowe – kurs faktycznie zastosowany, a jeśli nie da się go ustalić – kurs średni NBP z dnia poprzedzającego uzyskanie przychodu,

- zakup euro w kantorze – kurs kantorowy jako kurs faktycznie zastosowany,

- zapłata od kontrahenta za fakturę w euro do kasy walut – kurs faktycznie zastosowany,

- przekazanie z kasy walut na rachunek walutowy – FIFO,

- przekaz z kasy walut na rachunek złotowy – kurs faktycznie zastosowany (w praktyce kurs kupna banku),

- pobranie zaliczki przez pracownika – kurs kupna (faktury z podróży trzeba rozliczać według średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wystawienia faktur).

Czy przy płatnościach za faktury gotówką w walucie obcej powstają różnice kursowe? Jaki kurs zastosować, jeśli wystawiliśmy 28 grudnia 2007 r. fakturę na 1000 euro, a gotówkę wpłaciliśmy 4 stycznia 2008 r.?

Podatkowe różnice kursowe powstają wtedy, gdy między dniem powstania przychodu należnego a dniem jego otrzymania zmieni się kurs wymiany na złote waluty, w której ten przychód był wyrażony. Możemy mówić zarówno o dodatnich, jak i o ujemnych różnicach kursowych. Mówi o tym art. 15a ust. 2 pkt 1 oraz ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z nimi dodatnie różnice kursowe powstają, jeżeli wartość przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP jest niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia. Z kolei ujemne różnice kursowe powstają, jeżeli wartość przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP jest wyższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia.

Do obliczania różnic kursowych stosujemy dwa rodzaje kursów: średni NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu oraz faktycznie zastosowany. Pierwszy stosujemy zawsze do przychodu należnego, drugi do przychodu otrzymanego. Jednocześnie, jeśli nie możemy uwzględnić faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, powinniśmy stosować także do przychodu otrzymanego kurs średni NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień jego otrzymania.

W sytuacji opisanej w pytaniu trzeba pomnożyć kwotę z faktury przez kurs średni z 27 grudnia 2007 r., tj. z dnia poprzedzającego powstanie przychodu należnego, a kwotę przychodu uzyskanego 4 stycznia 2008 r. przez kurs faktycznie zastosowany przez strony (a jeśli faktycznie zastosowanego kursu nie można z jakiejś przyczyny przyjąć, przez kurs średni ogłaszany przez NBP z 3 stycznia 2008 r.).

Od początku 2007 r. kursem faktycznie zastosowanym przez strony transakcji może być również kurs ustalony przez nie w umowie. Jeśli jednak kurs ten odbiega o więcej niż 5 proc. od średniego kursu NBP, o którym wspominałem wcześniej, organ podatkowy może wezwać strony umowy do zmiany tej wartości lub uzasadnienia zastosowania takiego kursu waluty. Jeżeli strony umowy nie zmienią wartości kursu ani nie uzasadnią wartości zastosowanego kursu, organ podatkowy – opierając się na kursach walut ogłaszanych przez NBP – określi go sam.

Prowadzę działalność gospodarczą (księgi rachunkowe). Przewożę towary. Faktury wystawiam w euro. Jaki kurs powinienem zastosować do ewidencjonowania sprzedaży dla celów VAT i PIT?

Zasady dotyczące przeliczania w VAT kwot wyrażonych w walutach obcych na złote określa § 37 rozporządzenia z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o VAT (DzU nr 97, poz. 970 ze zm.). Mówi on, że kwoty wyrażone w walucie obcej wykazywane na fakturze przelicza się na złote według wyliczonego i ogłoszonego przez NBP bieżącego kursu średniego waluty obcej na dzień wystawienia faktury, jeżeli faktura jest wystawiana w terminie, w którym podatnik obowiązany jest do jej wystawienia. Gdy na dzień wystawienia faktury bieżący kurs średni waluty obcej nie został wyliczony i ogłoszony, do przeliczenia stosuje się kurs wymiany ostatnio wyliczony i ogłoszony. W wypadku niewystawienia faktury w terminie, w którym podatnik obowiązany jest do jej wystawienia, kwoty wyrażone w walucie obcej przelicza się na złote według wyliczonego i ogłoszonego przez NBP bieżącego kursu średniego waluty obcej na dzień powstania obowiązku podatkowego.

Do zewidencjonowania zatem faktury w rejestrach VAT czytelnik powinien do momentu ogłoszenia przez NBP kursu danego dnia przyjąć kurs z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury, natomiast po ogłoszeniu kursu bieżącego – ten kurs.

Jeśli chodzi o podatek dochodowy od osób fizycznych, to obowiązują tu takie same zasady jak w podatku dochodowym od osób prawnych. Do zaewidencjonowania przychodu należnego (wynikającego z wystawienia faktury, a więc przed faktycznym otrzymaniem zapłaty) czytelnik powinien przyjąć kurs z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury.

Importuję bądź dokonuję wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów (osoba fizyczna prowadząca księgi rachunkowe). Zazwyczaj faktura importowa wystawiana jest dużo wcześniej niż dokument odprawy celnej SAD (dwa – trzy miesiące). Z którego dnia powinienem przyjąć kurs waluty do przeliczania faktur zakupowych w walucie obcej?

W myśl § 37 rozporządzenia w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o VAT kwoty wyrażone w walucie obcej wykazywane na fakturze przeliczamy na złote według wyliczonego i ogłoszonego przez NBP bieżącego kursu średniego waluty obcej na dzień wystawienia faktury, a jeśli na ten dzień nie jest ogłoszony kurs, stosujemy kurs ostatnio wyliczony i ogłoszony. Zasady te stosujemy odpowiednio do przeliczania kwot wykazywanych na fakturze wystawionej przez podatnika podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze, jeżeli dokumentują one czynności, które u podatnika stanowią wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów, import usług oraz dostawę towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca. Brakuje tu czynności rozpoznawanych jako import. Stosuje się do niego kurs ustalany na podstawie art. 35 wspólnotowego kodeksu celnego oraz rozporządzenia w sprawie kursu wymiany stosowanego w celu ustalania wartości celnej. Będzie to kurs ogłaszany w celu ustalania wartości celnej towaru. O zasadności stosowania tego kursu świadczy również treść art. 29 i 83 ustawy o VAT (dotyczą one podstawy opodatkowania oraz rozliczania podatku naliczonego przy imporcie towarów).

Zgodnie z nimi podstawą opodatkowania przy imporcie towarów jest wartość celna towaru powiększona o należne cło, a podatek naliczony to podatek wynikający z deklaracji SAD. Ponieważ przy imporcie towarów podatek naliczony i należny rozpoznawane są w tej samej wysokości, do wyliczenia wartości celnej i podatku należnego trzeba używać takiego samego kursu. W tym wypadku będzie to kurs właściwy dla wyliczenia wartości celnej i podatku należnego.