Z jednej strony sam proces inwestycyjny trwa często kilka lat, z drugiej – wykorzystywanie zwolnienia (którego wartość wyznacza iloczyn wydatków inwestycyjnych i intensywności pomocy dla danego regionu) może trwać kolejne lata. Powstała więc potrzeba zapewnienia porównywalności kwot ponoszonych wydatków lub uzyskiwanej pomocy na przestrzeni tak długiego okresu. W celu zagwarantowania waloryzacji wydatków i pomocy, czyli przede wszystkim uwzględnienia zmian wartości pieniądza w czasie, wprowadzono mechanizm dyskontowania. Przy jego użyciu koszty inwestycji oraz wartość uzyskanej pomocy są dyskontowane na dzień uzyskania zezwolenia.

Obowiązek dyskontowania nie dotyczy wszystkich przedsiębiorców strefowych. Podlegają mu:

- przedsiębiorstwa duże (czyli inne niż małe i średnie), o których mowa w art. 5 ust. 2 ustawy z 2 października 2003 r. o zmianie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych i niektórych ustaw (DzU nr 188, poz. 1840), które uzyskały zezwolenia przed 1 stycznia 2001 r., oraz

- wszystkie przedsiębiorstwa, których zezwolenia zostały wydane od 1 stycznia 2001 r.

Ze względu na czasowy charakter zwolnienia ograniczonego odpowiednio do końca 2010 r. i 2011 r. zwolnione z obowiązku dyskontowania są małe i średnie przedsiębiorstwa, które uzyskały zezwolenia przed 1 stycznia 2001 r.

Pierwszy raz zasady i wzór dyskontowania określiła nowelizacja rozporządzeń w sprawie poszczególnych stref z września 2004 r. Poprawiono go w rozporządzeniach nowelizujących z lutego i marca 2005 r. i w tej wersji obowiązuje do dzisiaj >patrz wzór dyskontowania. Przy czym ma zastosowanie również do kosztów inwestycji poniesionych i pomocy publicznej uzyskanej wcześniej.

Kluczowym elementem wzoru, odzwierciedlającym zmianę wartości pieniądza w czasie, jest tzw. stopa referencyjna. W różnych okresach była ona ustalana na podstawie różnych wskaźników. Biorąc pod uwagę okres istnienia SSE (obowiązkowi dyskontowania podlegają wydatki poniesione od momentu uzyskania zezwolenia, bez względu na datę jego wydania), wartość stopy referencyjnej dla wydatków poniesionych i pomocy otrzymanej we wskazanych okresach kształtowała się następująco >patrz tabelka.

Prześledźmy proces dyskontowania. W celu porównania przysługującego firmie limitu pomocy publicznej i otrzymanej dotychczas pomocy w formie zwolnienia z podatku dochodowego oraz obliczenia pozostałego do wykorzystania limitu pomocy należy wykonać następujące czynności:

1. wyodrębnić wydatki inwestycyjne

lub koszty zatrudnienia według miesięcy ich poniesienia, od momentu wydania zezwolenia do dnia badania;

2. ustalić wartości podatku

przypadającego na dochód z działalności zwolnionej z podatku dochodowego (określonej w zezwoleniu) za poszczególne lata podatkowe od momentu uzyskania zezwolenia;

3. zdyskontować poszczególne wydatki inwestycyjne

lub koszty zatrudnienia, uwzględniając stopy referencyjne właściwe dla następujących po sobie miesięcy (od dnia wydania zezwolenia do dnia poniesienia wydatku);

4. zdyskontować otrzymaną dotychczas pomoc publiczną

według wartości wykazanych w zeznaniach podatkowych za poszczególne lata, licząc od momentu uzyskania zezwolenia, uwzględniając stopy referencyjne właściwe dla następujących po sobie miesięcy (od dnia wydania zezwolenia do dnia, w którym przypada termin złożenia zeznania podatkowego za dany rok podatkowy);

5. zsumować zdyskontowane wartości wydatków inwestycyjnych

lub kosztów zatrudnienia (A);

6. odrębnie zsumować zdyskontowane wartości otrzymanej pomocy

(niezapłaconego podatku) (A),

7. obliczyć ogólną wartość wygenerowanego zwolnienia podatkowego

jako iloczyn sumy zdyskontowanych wydatków i dopuszczalnej intensywności pomocy (wyrażonej w proc., uzależnionej od czasu wydania zezwolenia lub regionu, w którym realizowana jest inwestycja – więcej na ten temat piszemy w części dotyczącej rodzajów przedsiębiorców strefowych) (B);

8. ustalić wysokość pozostałej do wykorzystania pomocy publicznej

poprzez odjęcie otrzymanej dotychczas pomocy od ogólnej wartości zwolnienia podatkowego wygenerowanego dotychczas przez firmę (B – A).

Pamiętajmy, że niezależnie od tego, w jakim dniu miesiąca zostanie poniesiony dany wydatek, należy zastosować stopę dyskontową właściwą dla tego miesiąca. Natomiast z uwagi na to, że zgodnie z przepisami o pomocy publicznej momentem uzyskania/udzielenia pomocy publicznej w postaci zwolnienia podatkowego jest data złożenia rocznego zeznania podatkowego (w sytuacji gdy rok podatkowy jest zgodny z kalendarzowym – 31 marca roku następującego po roku podatkowym dla osób prawnych i 30 kwietnia dla osób fizycznych), pomoc publiczna uzyskana w postaci niezapłaconego podatku dochodowego dyskontowana jest w praktyce raz w roku.

O ile zatem kontrola zdyskontowanej wartości poniesionych wydatków inwestycyjnych powinna następować co miesiąc, o tyle faktyczne porównanie obu wartości, czyli zdyskontowanej sumy poniesionych dotychczas wydatków (a tym samym limitu pomocy publicznej) oraz przyznanej pomocy (niezapłaconego podatku) możliwe jest raz w roku, w momencie składania zeznania podatkowego za cały rok podatkowy. Porównanie to umożliwia określenie skali aktualnego wykorzystania dostępnego limitu pomocy publicznej i kalkulację wartości pozostałego do wykorzystania zwolnienia.

Pewien problem pojawia się, gdy przedsiębiorca zbliża się do pełnego wykorzystania dostępnego zwolnienia podatkowego. Może je bowiem ostatecznie skonsumować w trakcie roku podatkowego.

Załóżmy, że przedsiębiorca na koniec roku podatkowego X był uprawniony jeszcze do 190 tys. zł zwolnienia podatkowego, a za pierwszy miesiąc roku podatkowego X+1 osiągnął dochód z działalności prowadzonej w SSE w wysokości 1 mln zł. Faktycznie więc wykorzystał w pełni zwolnienie już w pierwszym miesiącu tego roku. Tym samym musi zapłacić podatek należny za kolejnych 11 miesięcy (o ile w tym okresie nie wystąpi strata przewyższająca dochód za cały rok oraz nie poniesie on dalszych kosztów inwestycji zwiększających przysługujący mu limit pomocy publicznej).

Czy w tym wypadku powinien rozliczyć wykorzystane zwolnienie w trakcie roku podatkowego, w chwili gdy faktycznie się ono wyczerpie, czy na koniec roku podatkowego? Ze względu na powołaną wcześniej definicję momentu przyznania/uzyskania pomocy oraz zmienione od 1 stycznia 2007 r. przepisy o rozliczeniach podatkowych (likwidacja deklaracji miesięcznych) wydaje się, że rozliczenie wykorzystanego zwolnienia i ewentualne stwierdzenie podatku do zapłaty za miesiące przypadające po wyczerpaniu zwolnienia powinno nastąpić na koniec roku podatkowego, w momencie złożenia zeznania rocznego.Tym samym, jeśli po styczniu, ale przed upływem terminu na złożenie zeznania za rok X + 1, zostaną poniesione kolejne koszty inwestycji, może się okazać, że całość podatku przypadającego na dochód z działalności zwolnionej nie będzie podlegała wpłacie do urzędu skarbowego.

poszczególne symbole oznaczają:

PV

– zdyskontowaną, na dzień wydania zezwolenia, wartość poniesionych wydatków lub otrzymanej pomocy,

F

– wartość (nominalną) poniesionych wydatków z dnia ich poniesienia lub otrzymanej pomocy z dnia jej otrzymania,

i

– kolejny miesięczny okres dyskontowania,

ri

– stopę dyskonta, wyrażoną w ułamku dziesiętnym, właściwą dla i tego okresu dyskontowania,

n

– liczbę miesięcy, jakie upłynęły od dnia uzyskania zezwolenia na działalność w strefie do dnia poniesienia wydatków lub dnia otrzymania pomocy, przy czym:

- dniem poniesienia wydatku jest ostatni dzień miesiąca, w którym poniesiono wydatek,

- dniem otrzymania pomocy jest ostatni dzień miesiąca, w którym udzielono pomocy w rozumieniu ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 59, poz. 404), czyli termin przewidziany na złożenie rocznego zeznania podatkowego,

- dniem uzyskania zezwolenia jest ostatni dzień miesiąca, w którym wydano zezwolenie.

* określony w rozporządzeniach w sprawie poszczególnych stref ekonomicznych.

Rafał Pulsakowski, starszy konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego PricewaterhouseCoopers

W ocenie wielu przedsiębiorców dyskontowanie, pomimo pozornych uproszczeń wprowadzonych w 2005 r., sprawia w praktyce sporo problemów, m.in. ze względu na konieczność identyfikacji poszczególnych wydatków np. w toku realizacji inwestycji z podziałem na poszczególne miesiące. Dlatego wskazane jest dokonywanie księgowań w sposób umożliwiający identyfikację poszczególnych wydatków dla celów dyskonta, czyli z podziałem na miesiące. Omówiona wyżej w ramce chronologia operacji zmierzających do ustalenia pozostałego do wykorzystania limitu pomocy publicznej odnosi się do sytuacji, gdy jednorazowo pragniemy zbadać stan wykorzystania zwolnienia podatkowego według wartości zdyskontowanych, na dany dzień. Zalecam natomiast stworzenie mechanizmu kontroli poziomu wykorzystania limitu pomocy, który uwzględniałby konieczność dyskontowania na bieżąco.