- Firma A i firma B (czynni podatnicy VAT) wspólnie nabyły towar na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej (opodatkowanej VAT). Towar został nabyty na zasadzie współwłasności, każda z firm jest współwłaścicielem nabytego towaru po połowie. Sprzedawca wystawił jedną fakturę, wskazując w treści obie firmy jako nabywcę i przekazał każdej z tych firm egzemplarz faktury (w formie papierowej). Czy obie firmy mogą odliczyć po połowie VAT wynikającego z otrzymanej faktury? – pyta czytelnik.

Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje podatnikowi w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania przez niego czynności opodatkowanych (art. 86 ust. 1 in principio ustawy o VAT).

Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest bezpośredni i bezsporny związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi. Wykluczone jest odliczenie VAT naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych oraz niepodlegających VAT. Poza tym art. 88 ustawy o VAT wymienia wprost zakupy, od których nie przysługuje odliczenie (m.in. usługi gastronomiczne, noclegowe czy udokumentowane fakturami wystawionymi przez nieistniejące podmioty).

Dowód na potwierdzenie

Co do zasady, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług (zob. art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT).

Faktura jest dokumentem w formie papierowej lub w formie elektronicznej, zawierającym dane wymagane przepisami, potwierdzającym zaistnienie zdarzenia gospodarczego – nabycie określonych towarów i usług lub otrzymania zaliczki. Wystawienie faktury należy rozumieć jako sporządzenie tego dokumentu oraz jego przekazanie innemu podmiotowi (nabywcy), a przez to wprowadzenie faktury do obrotu prawnego. Dokumenty te pełnią fundamentalną rolę w VAT. Służą dokumentacji transakcji, są podstawą do jej zarejestrowania w księgach i podstawą do odliczenia podatku naliczonego.

Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż dokonywaną przez niego na rzecz innego podatnika VAT. Wśród obowiązkowych elementów faktury są m.in.:

- imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy (art. 106e ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT),

- numer, za pomocą którego nabywca towarów lub usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku, pod którym otrzymał on towary lub usługi (art. 106e ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT).

Konieczne dane

W art. 106e ustawy o VAT ustawodawca użył sformułowania „imiona i nazwiska lub nazwy nabywcy" (w liczbie pojedynczej). Nie może to jednak oznaczać niestosowania tego przepisu w przypadku nabycia tej samej rzeczy przez kilku nabywców. Ponieważ przepisy wymagają wpisania na fakturze imienia, nazwiska lub nazwy nabywcy, to jeśli towar kupuje dwóch nabywców, na fakturze należy wpisać te dwa podmioty występujące jako nabywcy w danej transakcji.

Faktury wystawia się co najmniej w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje nabywca, a drugi zachowuje w swojej dokumentacji sprzedawca (art. 106g ust. 1 ustawy o VAT).

Nie ma zakazu

Z ustawy o VAT nie wynika jednak zakaz wystawiania faktur na więcej niż jeden podmiot. Nabywcą towaru, czy usługi, może być więcej niż jedna osoba, jednak dane zwarte w fakturze muszą umożliwiać jednoznaczną identyfikację stron transakcji gospodarczej, zarówno po stronie nabywcy, jak i sprzedawcy. Nie jest błędem wystawienie jednej faktury dla kilku podmiotów, przy czym każdy z nabywców jest uprawniony do otrzymania egzemplarza dokumentu. W przypadku nabycia tej samej rzeczy bądź usługi przez kilku nabywców, na fakturze muszą być wpisane imiona, nazwiska lub nazwy, adresy oraz numery NIP każdego z nabywców.

Wystawienie faktury na dwa podmioty, które nabyły wspólnie ten sam towar lub usługę, nie uniemożliwia obniżenia przez każdy z nich należnego podatku o część kwoty podatku naliczonego, odpowiadającą udziałowi we współwłasności. W transakcji, w której po stronie nabywcy występuje kilku współwłaścicieli (użytkowników), faktura potwierdzająca sprzedaż może być wystawiona na wszystkich współwłaścicieli (użytkowników) jako osobnych nabywców, z których każdy identyfikowany jest, oprócz imienia i nazwiska, odrębnym numerem identyfikacji podatkowej.

Po połowie

W analizowanej sprawie każdej z kupujących firm (tj. firmie A i firmie B), jako współwłaścicielom nabytego towaru w proporcji 50:50, przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej nabycie udziałów w towarze. Każda z tych firm jest jednym z nabywców wskazanych na fakturze dokumentującej zakup, a nabyte towary służą wyłącznie działalności opodatkowanej VAT (przy założeniu, że nie zachodzą okoliczności wymienione w art. 88 ustawy o VAT). Odliczenie podatku naliczonego będzie jednak przysługiwało tylko do wysokości posiadanych udziałów w zakupionym towarze, czyli każdej z tych firm po połowie. Kwotę podatku naliczonego określa się na podstawie faktury otrzymanej przez podatnika. Posiadanie przez każdego z nabywców egzemplarza faktury jest wystarczające, aby mogli oni odliczyć podatek.

Zaprezentowane stanowisko znajduje potwierdzenie w praktyce organów podatkowych (por. interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 4 stycznia 2018 r., 0115-KDIT1-1.4012.794.2017. 1.KM).

Autor jest doradcą podatkowym

podstawa prawna: ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1221 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 459 ze zm.)

Współwłasność regulują przepisy Kodeksu cywilnego

Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność) (art. 195 k.c.). Współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną (art. 196 § 1 k.c.). Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe (art. 197 k.c.). Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli (art. 198 k.c.). W przypadku współwłasności w częściach ułamkowych, każdy ze współwłaścicieli ma określony ułamkiem udział w rzeczy. Udział wyraża zakres uprawnień współwłaściciela względem rzeczy wspólnej. Współwłaściciel ma względem swego udziału pozycję wyłącznego właściciela. Ze względu na charakter udziału, jako wyłącznego prawa współwłaściciela, zasadą jest, że każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli. Współwłaściciele są zatem odrębnymi podmiotami prawa.