W 2014 r. spółka wystąpiła o interpretację dotyczącą VAT. Wyjaśniła, że należy do międzynarodowej grupy, oferującej usługi finansowe, głównie ubezpieczeniowe. Grupa oferuje klientom ubezpieczenia majątkowe i na życie, prowadząc działalność poprzez regionalne spółki ubezpieczeniowe oraz wyspecjalizowane spółki globalne, działające w obszarach ubezpieczeń korporacyjnych, kredytowych, motoryzacyjnych, usługach assistance i reasekuracji.

Spółka nabywa na rynku polskim usługi od wyspecjalizowanych podmiotów z grupy, położonych w innych państwach UE, w tym usługę wsparcia polityki inwestycyjnej w ramach posiadanego portfela ubezpieczeniowego. Spółka uzyskuje kompleksowe wsparcie, obejmujące ogół czynności związanych z bieżącym zarządzaniem posiadanymi aktywami ubezpieczeniowymi oraz właściwą alokacją posiadanych aktywów w ramach procesu ALM (Asset Liability Matching), zmierzającą do dopasowania struktury aktywów do struktury pasywów oraz osiągnięcia oczekiwanego poziomu zyskowności – przy jednoczesnym utrzymaniu ustalonego poziomu ekspozycji na ryzyko.

Spółka zapytała, czy opisana usługa jest objęta zwolnieniem z VAT. Sama uważała, że tak. Wszystkie czynności wykonywane przez usługodawcę powinny być bowiem traktowane w VAT jako jedna kompleksowa usługa, niezbędna do poprawnego wykonania przez spółkę usług ubezpieczeniowych. Nabywana usługa jest odrębną (samodzielną) całością oraz jest właściwa i niezbędna do świadczenia przez spółkę usług ubezpieczeniowych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT.

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Odwołując się do orzecznictwa unijnego wskazał, że czynności nabywane przez spółkę nie stanowią usług pośrednictwa w działalności ubezpieczeniowej, bezpośrednio korzystających ze zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT. Zdaniem fiskusa, służą one tylko efektywnemu prowadzeniu przez spółkę działalności w zakresie sprzedaży usług ubezpieczeniowych. Nie są usługami właściwymi do wykonania usługi podstawowej, tj. usługi ubezpieczeniowej zwolnionej z VAT na podstawie art. 43 ust. 13 ustawy o VAT, ponieważ nie obejmują one funkcji charakterystycznych dla usługi ubezpieczeniowej i nie są niezbędne. Podlegają więc opodatkowaniu 23-proc. stawką VAT.

Spółka zaskarżyła interpretację, ale WSA w Warszawie oddalił jej skargę. Jego zdaniem, usługi nabywane przez spółkę jako czynności wspierające w procesie zarządzania aktywami ubezpieczeniowymi i w alokacji posiadanych aktywów, nie mieszczą się w zakresie usług ubezpieczeniowych, nawet jeżeli pośrednio są z nimi związane. Za usługę pomocniczą należy uznać taką usługę, która jest postrzegana przez nabywcę jako element nabywanej usługi ubezpieczeniowej. A tego sąd się nie dopatrzył w spornej sprawie.

Ostatecznie stanowisko niekorzystne dla spółki potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny. Jego zdaniem, z literalnego brzmienia art. 43 ust. 13 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT wynika, że z preferencji korzysta świadczenie usługi stanowiącej element usługi zwolnionej, który jest odrębną całością, właściwy oraz niezbędny do jej świadczenia.

Usług wsparcia polityki inwestycyjnej w ramach posiadanego portfela ubezpieczeniowego oraz alokacji posiadanych aktywów niewątpliwie nie można uznać za usługę właściwą. NSA tłumaczył, że wprawdzie są one osobną całością obok usługi ubezpieczeniowej, to jednak nie obejmują funkcji charakterystycznych dla usługi ubezpieczeniowej zwolnionej od VAT, świadczonej przez spółkę. Opisane usługi nie mieszczą się w zakresie usług ubezpieczeniowych, nawet jeżeli pośrednio są związane z tymi usługami świadczonymi przez spółkę. Usługodawca nie uczestniczy w żadnym stopniu w świadczeniu usług w zakresie ubezpieczenia. Wykonuje on wyłącznie czynności wspierające spółkę w prowadzonej działalności ubezpieczeniowej.

Zdaniem NSA, nabywanych przez skarżącą usług nie można również uznać za niezbędne dla świadczenia usługi zwolnionej. Pojęcie to określa stosunek co najmniej dwóch rzeczy, gdzie jedna nie może istnieć bez drugiej. Innymi słowy – brak jednej rzeczy wyklucza całkowicie występowanie drugiej. Nabywane przez skarżącą usługi mają wprawdzie charakter kompleksowy i stanowią odrębną całość, ale nie są właściwe i niezbędne do świadczenia usługi ubezpieczeniowej.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 stycznia 2018 r. (I FSK 273/16).

Komentarz eksperta

Jarosław Ziobrowski, adwokat, partner w kancelarii Kurpisz i Ziobrowski Adwokacka sp.p.

Komentowany wyrok dotyczy interpretacji zwolnienia z VAT usług stanowiących element usług finansowych i ubezpieczeniowych. Co istotne, zakres zwolnienia od dawna powodował wiele wątpliwości odnośnie do ich zgodności z prawem unijnym. Od 1 lipca 2017 r. zwolnienie to zostało uchylone przez ustawodawcę. Z literalnego brzmienia uchylonego art. 43 ust. 13 wynikało, że zwolnione z VAT jest świadczenie usługi będącej elementem usługi zwolnionej, stanowiącym odrębną całość, właściwym oraz niezbędnym do świadczenia usługi zwolnionej. Zdaniem sądu, usług wsparcia polityki inwestycyjnej w ramach posiadanego portfela ubezpieczeniowego oraz alokacji posiadanych aktywów nie można uznać za usługi właściwe. Słuszne jest stanowisko, że nie obejmują one funkcji charakterystycznych dla usługi ubezpieczeniowej, nawet jeżeli pośrednio są związane z tą usługą. Spółka nabywa wyłącznie czynności wspierające ją w prowadzonej działalności ubezpieczeniowej. Sąd zwrócił również uwagę, że opisanych usług nie można także uznać za niezbędne dla świadczenia usługi zwolnionej. Usługa niezbędna to taka, bez której podjęcie danej decyzji nie jest możliwe.

W praktyce uchylenie art. 43 ust. 13 miało na celu dokładniejsze odwzorowanie przepisów dyrektywy VAT w zakresie stosowania zwolnienia do usług finansowych i ubezpieczeniowych oraz orzecznictwa TSUE. Podatnicy powinni jednak szczegółowo zweryfikować, czy świadczone usługi mogą korzystać ze zwolnienia przedmiotowego z VAT. Granica między czynnościami zwolnionymi z VAT a czynnościami, które wykraczają poza zakres przedmiotowy zwolnienia, może być trudna do ustalenia.