Pracodawca zatrudniający sprzedawców w kioskach czy na straganach handlowych nie jest zwolniony z zachowania właściwych warunków w zakresie bezpieczeństwa pracy. Powinien o tym szczególnie pamiętać w sezonie jesienno-zimowym. W tym zakresie istotne są postanowienia rozporządzenia MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów BHP.
Kiosk czy stragan to takie samo miejsce pracy jak każde inne. Zatem pracodawca nie może w nich dowolnie organizować działalności handlowej. Stanowiska pracy musi dostosować do rodzaju wykonywanych obowiązków z uwzględnieniem wymogów ergonomii. Jeśli urządza je na zewnątrz pomieszczeń, musi je tak usytuować i zorganizować, aby pracownicy byli chronieni przed zagrożeniami takimi jak:
– warunki atmosferyczne, w tym opady, niska lub wysoka temperatura, silny wiatr oraz spadające przedmioty,
– szkodliwy dla zdrowia hałas, szkodliwe gazy, pyły, opary.
Warto też pamiętać, że przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej należy zapewnić pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej. Siedziska nie powinny być dowolne – mają spełniać wymogi Polskich Norm. Nie mogą to zatem być np. skrzynki po warzywach.
Osoba pracująca na straganie jest narażona na skutki zmian temperatury, co nie jest bez znaczenia szczególnie w sezonie jesienno-zimowym. Pracodawca nie może się tu wykpić, powołując się na zasadę, że „jak jest zima, to musi być zimno". Zgodnie z § 44 rozporządzenia przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsc pracy pomieszczenia umożliwiające im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży. Powinny one być ponadto zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków. Temperatura w pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników nie może być niższa niż 16 st. C.
Jeśli w związku z pracą na otwartej przestrzeni nie ma możliwości w okresie zimowym zapewnienia pomieszczeń zgodnie z tymi zasadami, pracownik powinien mieć zapewnione w pobliżu miejsca pracy odpowiednio urządzone źródła ciepła. Trzeba przy tym pamiętać o zachowaniu wymogów ochrony przeciwpożarowej. Te zasady należy też stosować do kiosków, jeżeli są one pomieszczeniami nieogrzewanymi.
Kioski należą do tzw. tymczasowych obiektów budowlanych niepołączonych trwale z gruntem. Do tej kategorii należy zaliczyć również pawilony sprzedaży ulicznej i wystawowe. Kiosk, w którym pracownik ma wykonywać obowiązki, nie może być dowolnej konstrukcji. Zgodnie z wymogami BHP jego wysokość w świetle powinna wynosić co najmniej 2,2 m.
Zatrudniając pracownika w kiosku, pracodawcy często zapominają, że on również ma potrzeby fizjologiczne. W typowych sytuacjach do załatwiania tych potrzeb służą toalety podłączone do instalacji kanalizacyjnej, co w przypadku kiosku może stanowić problem. O tym, jak tę kwestię rozwiązać, mówi § 27 pkt 4 rozporządzenia. Zgodnie z nim do pracowników zatrudnionych na otwartej przestrzeni poza terenem zakładu pracy przez okres nie dłuższy niż trzy miesiące oraz zatrudnionych w budynkach niewyposażonych w instalację wodociągową i kanalizacyjną mogą być urządzane ustępy wyposażone w szczelne zbiorniki nieczystości. Ten wymóg spełniają urządzenia typu toi toi.
Organizując pracę w kiosku czy na straganie, należy mieć świadomość, że prawidłowości dotyczące m.in. warunków pracy może zweryfikować inspektor pracy. Gdy ujawni uchybienia, wystawi nakaz, w którym zobowiąże pracodawcę do ich usunięcia. Taki obowiązek trzeba wykonać. Argumenty takie jak małe obroty czy brak funduszy nie mają tu znaczenia.
Rozmowa | >Piotr Wojciechowski adwokat, of counsel Raczkowski Paruch sp.k. j. ostałowski
Na straganie warunki BHP muszą być jednakowe przy etacie i zleceniu
Rz: Jakie warunki pracy muszą być w kioskach i na straganach?
Piotr Wojciechowski: Kioski i stragany to miejsca pracy, których zwykle nie zajmują osoby na etacie. Dominują tam umowy-zlecenia lub o dzieło, a także własna działalność gospodarcza. Niemniej zgodnie z art. 304 § 1 k.p. pracodawca musi zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2 k.p., osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w wyznaczonym miejscu, a także prowadzącym działalność gospodarczą na własny rachunek. Z tego przepisu jasno wynika, że nawet przy zatrudnieniu cywilnoprawnym warunki BHP muszą odpowiadać tym, jakie mają zatrudnieni na umowę o pracę. Oczywiście są one powiązane z charakterem prowadzonej działalności, a ten może być różny. Na straganach oferuje się od produktów spożywczych po środki chemiczne czy techniczno-elektroniczne. Bez względu jednak na rodzaj sprzedawanych towarów i charakter zatrudnienia warunki BHP powinny być takie same jak przy zatrudnianiu pracowników. W szczególności chodzi o zapewnienie pomieszczeń pracy odpowiednich do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych osób, właściwe zabezpieczenie maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ochronę przed czynnikami i procesami pracy stwarzającymi szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia.
Nie ma różnic dla zatrudnionych na etacie i np. na zlecenie?
Do osób pracujących na umowach cywilnoprawnych nie stosuje się niektórych przepisów prawa pracy, np. o czasie pracy, urlopach czy ochronie wynagrodzenia. Zasady BHP są tu jednak wyjątkiem.
Dobrym przykładem obrazującym konieczność zachowania odpowiednich warunków jest temperatura w pomieszczeniach pracy. Niejednokrotnie towar na straganach czy w handlu obwoźnym eksponuje się na zewnątrz, aby ułatwić kontakt z klientem, a osoby tam zatrudnione są narażone na niesprzyjające czynniki atmosferyczne.
Jaka temperatura (na zewnątrz i wewnątrz) powinna zastopować pracę w takich miejscach?
Rozporządzenie MPiPS z 28 sierpnia 2003 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy nakazuje, aby w pomieszczeniach pracy zapewniać temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy. Oznacza to, że temperatura w pomieszczeniu ma zależeć od metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania. Z rozporządzenia wynika, że nie może być niższa niż 14 stopni C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, gdzie wykonuje się lekką pracę fizyczną, i w pomieszczeniach biurowych nie może być mniej niż 18 stopni C (291 K).
O tej porze roku w kioskach bardziej dokuczy zimno...
Dlatego przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych miejscach w pobliżu miejsc pracy szef powinien zapewnić pomieszczenia umożliwiające schronienie się przed deszczem czy śniegiem, ogrzanie się oraz zmianę odzieży. Należy je wyposażyć w urządzenia do podgrzewania posiłków i mają one mieć minimum 8 metrów kwadratowych, ze stałą temperaturą nie niższą niż 16 st. C. Jeżeli pracodawca nie ma takiego pomieszczenia ze względu na charakter wykonywanej pracy, zapewnia odpowiednie źródła ciepła w pobliżu miejsca pracy. Ponadto powinien zagwarantować odpowiednią odzież ochronną przystosowaną do używania w niskich temperaturach, a jeżeli pracę fizyczną wykonuje się w niskich temperaturach (poniżej 10 st. C) lub na otwartej przestrzeni zimą, zapewnia ciepły posiłek regeneracyjny. Tyle teoria.
Na jakie wymagania muszą zwrócić uwagę prowadzący handel obwoźny?
Przede wszystkim wiążą się one z charakterem handlu. Jeśli są to np. artykuły spożywcze, stosuje się rozporządzenie ministra zdrowia z 20 grudnia 2002 r. w sprawie wymagań higienicznych i sanitarnych obowiązujących w handlu obwoźnym środkami spożywczymi oraz wykazu artykułów, które nie mogą być wprowadzane do obrotu w handlu obwoźnym (DzU z 2003 r. nr 21, poz. 182). Precyzyjnie wskazuje ono, w jakich warunkach należy przechowywać produkty oraz w jaki sposób przygotować je do sprzedaży.
—rozmawiała Grażyna Ordak
