- Prowadzę działalność gospodarczą. Jednemu z pracowników zatrudnionemu na pełnym etacie zamierzam udzielić urlopu bezpłatnego na jego wniosek na sześć miesięcy. Czy podczas urlopu tego pracownika nadal muszę płacić składki do ZUS? Jak jest z korzystaniem przez niego z opieki medycznej w tym okresie? – pyta czytelnik.
Zgodnie z art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne – w tym przypadku pracownicy – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. W powiązaniu z tym przepisem jest art. 69 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Wynika z niego, że obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i c-i (czyli m.in. pracowników), powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.
Instytucję urlopu bezpłatnego reguluje art. 174 kodeksu pracy. W orzecznictwie sądowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 stycznia 2009 r., II PK 111/08) zgodnie podkreśla się, że ten urlop jest okresem, w którym mimo trwania stosunku pracy zawieszeniu ulegają wzajemne obowiązki i uprawnienia jego stron (świadczenie pracy oraz wypłata wynagrodzenia).
Jak wynika z art. 174 § 2 k.p., okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Innymi słowy, okres urlopu bezpłatnego stanowi przerwę w realizacji obowiązków i praw pracowniczych u pracodawcy. W konsekwencji należy przyjąć, że pracodawca nie musi opłacać składek na ubezpieczenie społeczne za etatowca w czasie, gdy ten przebywa na urlopie bezpłatnym. Co za tym idzie, okres ten nie jest również ani okresem składkowym, ani okresem nieskładkowym wedle ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Ten kierunek interpretacyjny podziela orzecznictwo sądowe. Przykładowo z wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 29 listopada 2012 r. (III AUa 554/12) wprost wynika, że „urlop bezpłatny jest okresem, który stanowi przerwę w realizacji obowiązków i praw pracowniczych u pracodawcy, czyli pracodawca nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za pracownika".
Przedsiębiorca musi pamiętać o poinformowaniu właściwej jednostki ZUS o przerwie w podleganiu ubezpieczeniom przez pracownika. Obowiązek taki przewiduje art. 41 ust. 1 w zw. z ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ostatni z tych przepisów wskazuje bowiem, że tzw. imienny raport miesięczny zawiera m.in. informacje o rodzajach i okresach przerw w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, czyli w tym przypadku o okresie przebywania przez pracownika na urlopie bezpłatnym. W praktyce realizacja tego wymogu sprowadza się do konieczności złożenia w ZUS kompletu dokumentacji rozliczeniowej, w tym także tzw. raportu ZUS RSA, a następnie składania tego raportu co miesiąc.
Pracownik będzie miał problem z korzystaniem z opieki zdrowotnej w okresie urlopu bezpłatnego. Z art. 69 ust. 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wynika bowiem, że taki pracownik traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego po 30 dniach od rozpoczęcia urlopu. W konsekwencji po tym czasie etatowiec będzie pozbawiony bezpłatnej opieki zdrowotnej.
podstawa prawna: art. 13 pkt 1, art. 41 ust. 1, ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121)
podstawa prawna: art. 69 ust. 1, ust. 3 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.)
podstawa prawna: art. 174 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1502 ze zm.)