Zdarzają się również problemy z wykonywaniem przez jedną ze stron umowy swojego świadczenia. Ustawodawca wprowadził reguły, w oparciu o które druga strona ma prawo podjąć w takich sytuacjach określone działania.
Jedna ze stron może nabrać wątpliwości, czy druga strona będzie w stanie spełnić swoje świadczenie z powodu swojego stanu majątkowego. Dotyczyć to może np. płacenia wynagrodzenia. Może być tak, że kontrahent przedsiębiorcy, który ma zapłacić wynagrodzenie, stracił znaczną część majątku albo już wcześniej miał kłopoty finansowe. Wtedy przedsiębiorca może się wstrzymać z realizacją swojego świadczenia do momentu wypłaty mu wynagrodzenia. Może też zażądać zabezpieczenia wynagrodzenia w inny sposób. Oczywiście, trzeba mieć pewność, że opisane przesłanki występują i w razie potrzeby wykazać je przed sądem.
Natomiast, gdy jedna ze stron dopuszcza się zwłoki przy wykonywaniu zobowiązania z umowy wzajemnej (wywołującej obowiązki dla obu stron), druga może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania zobowiązania, z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego jego upływu będzie mogła od kontraktu odstąpić. Jeżeli dodatkowego terminu nie wyznaczy, może żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
Szkoda musi być realna. Natomiast gdy realizowane świadczenia są podzielne (czyli da je się wyodrębnić bez szkody dla istoty zobowiązania), to druga strona może odstąpić od umowy w części lub w całości. Odstąpienie od umowy w całości będzie uzasadnione, gdy wykonanie kolejnych części opóźnionych świadczeń nie miałoby dla odstępującej od umowy strony znaczenia, ze względu na właściwość całego zobowiązania albo zamierzony cel umowy.
Strony mogą również zastrzec w umowie możliwość odstąpienia od niej, gdy zobowiązanie nie zostanie zrealizowane w oznaczonym czasie. Wtedy przed odstąpieniem od umowy nie trzeba nawet wyznaczać dodatkowego terminu do wykonania zaległego zobowiązania (a więc od umowy można odstąpić szybciej).
Warto pamiętać, że odróżnia się zwłokę od opóźnienia w realizacji świadczenia. To ostatnie spowodowane jest czynnikami niezależnymi od wykonawcy – złymi warunkami pogodowymi lub klęskami żywiołowymi. Do opóźnienia opisanych regulacji się nie stosuje.
Jeśli jedna ze stron odstąpi od umowy wzajemnej, będzie zobowiązana do zwrotu drugiej wszystkiego, co otrzymała od niej na mocy umowy (chyba że chodzi o odstąpienie od części umowy). Strona odstępująca od umowy może żądać od drugiej zwrotu tego, co sama świadczyła, jak też naprawienia szkody, która wynikła z niewykonania zobowiązania. Po odstąpieniu od umowy strony muszą dokonać wzajemnego zwrotu poczynionych świadczeń, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania swojego uzyskanego świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu świadczenia albo tego świadczenia nie zabezpieczy.
Trzeba jednak brać pod uwagę to, że jedna ze stron nie będzie chciała oddać uzyskanego świadczenia i okaże się, że jego egzekwowanie wymaga skierowania sprawy do sądu.
