„Badania przemysłowe i prace rozwojowe realizowane przez przedsiębiorstwa" to nazwa tzw. działania 1.1.1 programu „Inteligentny rozwój". Współfinansowany ze środków unijnych ma się przyczynić do rozwoju firm przez znaczne podniesienie poziomu ich innowacyjności, a za tym konkurencyjności. Aby to osiągnąć, przedsiębiorcy muszą tworzyć i wdrażać nowe technologie, produkty i usługi. O ile jednak w okresie 2007–2013 przy realizacji programu „Innowacyjna gospodarka", jak i programów regionalnych, przedsiębiorcy mogli często kupować gotowe rozwiązania i dzięki nim rozszerzać działalność, wprowadzając do obrotu nowe produkty lub usługi, o tyle teraz nacisk położony jest na samodzielne kreowanie nowatorskich pomysłów i technologii.

Dlatego zdecydowana większość unijnych środków ma służyć finansowaniu projektów badawczo-rozwojowych, a większe inwestycje w dobra trwałe (maszyny, urządzenia, linie lub hale produkcyjne) mogą być ewentualnie współfinansowane przy działaniach służących wdrożeniu wyników takich prac, czyli przekuwaniu ich wyników na gotowe towary lub usługi.

Wspomniane działanie 1.1.1 jest tego najlepszym przykładem. Przedsiębiorcy, którzy chcieliby się nim zainteresować, mając nadzieję na uzyskanie bezzwrotnego wsparcia, muszą mieć świadomość, że finansuje ono wyłącznie wydatki poniesione na prowadzenie badań przemysłowych i prac rozwojowych lub tylko tych ostatnich. Ponadto zakres wsparcia został ograniczony do takich projektów, których zakres wpisuje się w tzw. krajowe inteligentne specjalizacje > patrz ramka.

Dokumenty już dostępne

Za realizację tej części programu IR odpowiada Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Ogłoszony już jakiś czas temu konkurs przewiduje, że dokumenty aplikacyjne będzie można składać od czwartego maja. Grupą do tego uprawnioną są firmy spełniające kryteria MSP, czyli będące mikro-, małym lub średnim przedsiębiorcą. Jeżeli ktoś ma wątpliwości co do statusu firmy, to należy je zweryfikować na podstawie unijnych przepisów. A są one zawarte w załączniku do rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 651/2014 uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym (DzUrz UE nr L 187 z 26 czerwca 2014 r.). Zawiera on definicję MSP.

Ogłoszenie konkursu na długo przed datą uruchomienia naboru daje możliwość zapoznania się z warunkami, kryteriami i wytycznymi, które będą obowiązywać w trakcie naboru wniosków oraz ich oceny. Wszystkie dokumenty, w tym regulamin naboru, wzór wniosku, wytyczne dotyczące tzw. kwalifikowania kosztów, wykaz inteligentnych specjalizacji znajdują się na stronie NCBiR.

Warto jednak podkreślić, że data rozpoczęcia naboru przypadająca 4 maja nie oznacza, że firmy muszą się spieszyć. Lepiej dobrze przygotować wniosek. A dlaczego nie trzeba składać wniosku w pierwszych dniach? Wynika to z dużego budżetu. NCBiR dysponuje bowiem kwotą 1,6 mld zł, a na chętnych do uszczknięcia czegoś z tej kwoty będzie czekał nawet do końca roku (chyba że pula rzeczywiście zostanie wcześniej wyczerpana).

Garść szczegółów

Celem konkursu jest wyłonienie projektów, które w największym stopniu przyczynią się do osiągnięcia celów programu IR, a w szczególności działania 1.1.1. Do tych należy podniesienie innowacyjności przedsiębiorstw dzięki wykorzystywaniu rezultatów prac B+R w prowadzonej działalności gospodarczej. W związku z tym dofinansowanie może zostać udzielone na realizację projektów, które obejmują badania przemysłowe i prace rozwojowe albo prace rozwojowe (Uwaga! Projekty, w których nie przewidziano prac rozwojowych, nie mogą uzyskać dofinansowania). Ponadto przedsiębiorca podpisujący umowę o dofinansowanie będzie musiał się zobowiązać do wdrożenia wyników projektu rozumianego jako:

- wprowadzenie wyników badań lub prac do własnej działalności gospodarczej firmy wnioskodawcy przez rozpoczęcie produkcji lub świadczenia usług na bazie uzyskanych wyników projektu,

- udzielenie licencji (na zasadach rynkowych) na korzystanie z przysługujących przedsiębiorcy praw własności przemysłowej w działalności gospodarczej prowadzonej przez innego przedsiębiorcę,

- sprzedaż (na zasadach rynkowych) praw do wyników tych badań lub prac w celu wprowadzenia ich do działalności gospodarczej innego przedsiębiorcy (z zastrzeżeniem, że za wdrożenie wyników badań przemysłowych lub prac rozwojowych nie uznaje się zbycia wyników tych badań lub prac w celu ich dalszej odsprzedaży).

Rzecz o finansach

Minimalna wartość tzw. kosztów kwalifikowanych projektu musi osiągnąć poziom 2 mln zł, co oznacza, że działania badawcze i rozwojowe o mniejszej, skali nie będą finansowane (wsparcia na takie projekty można szukać w programach regionalnych). Jednocześnie nie mogą one przekroczyć 50 mln euro, ponieważ w działaniu 1.1.1 w ogóle nie przewiduje się finansowania tzw. dużych projektów (zgodnie z unijnymi wytycznymi). Warto także dodać, że przedsiębiorca nie musi samodzielnie realizować wszystkich działań i prac objętych projektem. Mianowicie wolno powierzyć realizację części takich prac podwykonawcy. Jednak wartość prac realizowanych na zasadzie podwykonawstwa nie może przekroczyć 50 proc. wartości kosztów kwalifikowanych.

Istnieją także progi maksymalnego dofinansowania. A wynikają one z zapisów rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego w sprawie warunków i trybu udzielania pomocy publicznej i pomocy de minimis za pośrednictwem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (DzU z 2015 r., poz. 299). Zgodnie z jego § 9 ust. 1 jest to maksymalnie:

- 20 mln euro – jeżeli projekt obejmuje głównie badania przemysłowe (dotyczy to sytuacji, w której więcej niż połowa kosztów kwalifikowanych jest ponoszona na działania wchodzące w zakres kategorii badań przemysłowych),

- 15 mln euro – jeżeli projekt obejmuje głównie prace rozwojowe (więcej niż połowa kosztów kwalifikowanych projektu jest ponoszona na działania wchodzące w zakres kategorii prac rozwojowych).

Poziom dofinansowania projektu określają §13 oraz §14. Intensywność wsparcia nie może przekroczyć:

- 50 proc. kosztów (kwalifikowanych) – w przypadku badań przemysłowych,

- 25 proc. – w przypadku prac rozwojowych.

Taka jest podstawa. Jednak w myśl §14 intensywność może zostać podniesiona zgodnie z następującymi zasadami:

- o 10 pkt proc. – w przypadku średnich przedsiębiorców,

- o 20 pkt proc. – w przypadku mikro- i małych przedsiębiorców,

- o 15 pkt proc. – jeżeli zostanie spełniony warunek tzw. skutecznej współpracy albo wyniki projektu (badań) będą szeroko rozpowszechniane.

W tym ostatnim przypadku chodzi np. o dzielenie się wynikami badań lub prac rozwojowych:

- podczas konferencji technicznych lub naukowych,

- w formie publikacji w czasopismach naukowych lub technicznych,

- za pośrednictwem powszechnie dostępnych baz danych zapewniających swobodny dostęp do uzyskanych wyników badań,

- za pośrednictwem oprogramowania bezpłatnego albo oprogramowania z licencją otwartego dostępu.

Należy przy tym pokreślić, że w żadnym wypadku intensywność pomocy nie może przekroczyć 80 proc. kosztów kwalifikowanych.

Podzielona kwota

Ogółem na dofinansowanie najlepszych projektów zarezerwowano 1,6 mld zł. Środki te zostały podzielone w ten sposób, że 140 mln zł może finansować inwestycje realizowane wyłącznie na obszarze województwa mazowieckiego, a pozostała część (1,460 mld zł) zostanie przeznaczona dla projektów zlokalizowanych w pozostałych regionach.

Dozwolony zakres badań

Na poziomie krajowym, na chwilę obecną, wybranych zostało 19 inteligentnych specjalizacji. Zostały one pogrupowane według działów: zdrowe społeczeństwo, biogospodarka rolno-spożywcza i środowiskowa, zrównoważona energetyka, surowce naturalne i gospodarka odpadami oraz innowacyjne technologie i procesy przemysłowe.

Do krajowych inteligentnych specjalizacji należą:

- technologie inżynierii medycznej, w tym biotechnologie medyczne,

- diagnostyka i terapia chorób cywilizacyjnych oraz w medycynie spersonalizowanej,

- wytwarzanie produktów leczniczych,

- innowacyjne technologie, procesy i produkty sektora rolno-spożywczego i leśno-drzewnego,

- żywność wysokiej jakości,

- biotechnologiczne procesy i produkty chemii specjalistycznej oraz inżynierii środowiska,

- wysokosprawne, niskoemisyjne i zintegrowane układy wytwarzania, magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii,

- inteligentne i energooszczędne budownictwo,

- rozwiązania transportowe przyjazne środowisku,

- nowoczesne technologie pozyskiwania, przetwórstwa i wykorzystania surowców naturalnych oraz wytwarzanie ich substytutów,

- minimalizacja wytwarzania odpadów, w tym niezdatnych do przetworzenia oraz wykorzystanie materiałowe i energetyczne odpadów (recykling i inne metody odzysku),

- innowacyjne technologie przetwarzania i odzyskiwania wody oraz zmniejszające jej zużycie,

- wielofunkcyjne materiały i kompozyty o zaawansowanych właściwościach, w tym nanoprocesy i nanoprodukty,

- sensory (w tym biosensory) i inteligentne sieci sensorowe,

- inteligentne sieci i technologie geoinformacyjne,

- elektronika oparta na polimerach przewodzących,

- automatyzacja i robotyka procesów technologicznych,

- optoelektroniczne systemy i materiały,

- inteligentne technologie kreacyjne. -

>Instalacje pilotażowe i demonstracyjne

Przedsiębiorcy, którzy nie są zainteresowani prowadzeniem badań przemysłowych lub mają ten etap za sobą, ale chcieliby rozwijać swoje produkty, w tym przetestować je w ramach linii pilotażowych (demonstracyjnych), szykując się w ten sposób do ich wdrożenia, mogą sięgnąć po pieniądze z tzw. działania 1.1.2 „Prace B+R związane z wytworzeniem instalacji pilotażowej/demonstracyjnej". To z niego Narodowe Centrum Badań i Rozwoju będzie przyznawać dotacje na realizację projektów, które obejmują wyłącznie prace rozwojowe z uwzględnieniem wytworzenia instalacji demonstracyjnej.

Także w tym przypadku przyznanie pomocy jest uzależnione od zobowiązania się przedsiębiorcy (beneficjenta) do wdrożenia wyników projektu, rozumianego jako:

- wprowadzenie wyników badań lub prac do własnej działalności gospodarczej poprzez rozpoczęcie produkcji lub świadczenia usług na bazie uzyskanych wyników projektu,

- udzielenie licencji (na zasadach rynkowych) na korzystanie z przysługujących wnioskodawcy praw własności przemysłowej w działalności gospodarczej prowadzonej przez innego przedsiębiorcę,

- sprzedaż (na zasadach rynkowych) praw do wyników prac rozwojowych w celu wprowadzenia ich do działalności gospodarczej innego przedsiębiorcy (z zastrzeżeniem, że za wdrożenie wyników prac rozwojowych nie uznaje się zbycia wyników tych prac w celu ich dalszej odsprzedaży).

Regulamin konkursu ogłoszony dla tego działania zakłada, że nabór wniosków będzie prowadzony pomiędzy 7 maja a 22 czerwca. O dotacje mogą walczyć wszystkie firmy, przy czym osobne budżety ustanowiono dla firm z sektora MSP (400 mln zł) i dużych przedsiębiorców (100 mln zł). Dodatkowo są one podzielone według kryterium regionalnego (osobne budżety dla Mazowsza i pozostałych województw).

Małe i średnie firmy, które chciałyby ubiegać się o wsparcie, muszą przygotować projekty, w których wartość tzw. wydatków kwalifikowanych wynosi co najmniej 5 mln zł. Dla dużych firm jest to 20 mln zł. Maksymalna wartość udzielonej pomocy publicznej zgodnie z przepisami rozporządzenia MNiSW w sprawie warunków i trybu udzielania pomocy publicznej i pomocy de minimis za pośrednictwem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju nie może przekroczyć równowartości 15 mln euro.