Rz: Czy od każdej pożyczki gotówki przedsiębiorca musi odprowadzić podatek od czynności cywilnoprawnych?
Agnieszka Wnuk:
Taka jest zasada, ale istnieje od niej kilka wyjątków. Przykładowo, pożyczka zaciągnięta od zagranicznego kontrahenta, którego przedmiotem działalności jest udzielanie pożyczek, jest zwolniona ?z PCC.
Pożyczki nie podlegają PCC też wtedy, gdy co najmniej jedna ze stron umowy działa w charakterze podatnika VAT, czyli udziela jej jako przedsiębiorca, w ramach działalności gospodarczej. Usługi finansowe są zwolnione z VAT, ale do wykluczenia PCC wystarczy, że umowa pożyczki jest objęta ustawą o VAT jako czynność zwolniona, ?a niekoniecznie musi powstawać podatek należny.
Czy oprócz tych różnic istotne jest, od kogo pożycza się pieniądze?
Inaczej traktuje się pożyczki udzielone przez wspólników. Pożyczka na ogół jest obciążona 2-proc. PCC.
W przypadku pożyczki udzielonej spółce osobowej przez wspólnika taka czynność jest traktowana jednak nie jako pożyczka, ale jako zmiana umowy spółki. Spółki: jawna, partnerska, komandytowa lub komandytowo-akcyjna, są więc zobowiązane do odprowadzenia PCC nie ?w wysokości 2 proc. pożyczki, ale 0,5 proc., ?bo taką stawkę stosuje się ?do umów spółki i ich zmian. W przypadku pożyczki udzielonej przez wspólnika spółce cywilnej za PCC odpowiadają wspólnicy, ?a nie spółka. Obowiązuje natomiast ta sama stawka, ?tj. 0,5 proc. kwoty pożyczki.
Pożyczka udzielona spółce kapitałowej, czyli ?z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej przez jej wspólnika, jest z kolei w świetle ustawy ?o PCC zwolniona z podatku.
Opodatkowaniu PCC podlegają tylko czynności cywilnoprawne wymienione w zamkniętym ustawowym katalogu. ?Niektórzy próbują ominąć ten podatek, udostępniając pieniądze na podstawie innej ?niż pożyczka umowy, ?tj. użytkowania. Czy to dobry sposób na zmniejszenie obciążeń podatkowych?
Rzeczywiście, opodatkowane PCC są tylko te umowy, które ustawa wyraźnie jako opodatkowane wymienia. W tym katalogu znajduje się pożyczka ?i odpłatne użytkowanie, więc użytkowanie nieodpłatne nie jest czynnością opodatkowaną PCC. Organy podatkowe na pytania podatników odpowiadają więc, że takie umowy nie są obciążone PCC. Trzeba jednak zastrzec, że przekazanie środków spółce osobowej przez wspólnika do nieodpłatnego używania będzie traktowane jak zmiana umowy spółki, a taka czynność jest opodatkowana.
Jeśli chodzi o inne sytuacje, organy podatkowe podkreślają, że liczą się rzeczywiste prawa ?i obowiązki wynikające ?z umowy, a nie jej nazwa.
Użytkowanie pieniędzy jest natomiast zbliżone w treści do umowy pożyczki. W jednej ?i drugiej umowie własność środków przechodzi na pożyczkobiorcę lub użytkownika, a kodeks cywilny stanowi wprost, że użytkownik jest zobowiązany do zwrotu środków według przepisów o zwrocie pożyczki.
Istnieje ryzyko, że po przeprowadzeniu postępowania dowodowego organ podatkowy może uznać, że wbrew nazwie umowy jest ona opodatkowaną PCC pożyczką, a nie nieopodatkowanym użytkowaniem. ?W postępowaniach o wydanie interpretacji, w których izby skarbowe potwierdzają brak obowiązku zapłaty PCC, ?nie badają stanu faktycznego, więc nie mogą twierdzić, ?że opisana przez pytającego umowa jest czymś innym, ?niż podatnik to przedstawia.
Przyjmując nawet jednak, że strony umowy tak ją zredagują, że nie będzie wątpliwości co do tego, ?że zawarły umowę nieodpłatnego użytkowania, ?a nie pożyczki, trzeba zwrócić uwagę na skutki w podatkach dochodowych. Taka umowa może powodować powstanie przychodu po stronie użytkownika, który bezpłatnie korzysta z cudzych pieniędzy. Chcąc uniknąć PCC, można więc spowodować niekorzystne skutki na gruncie ustawy ?o PIT albo CIT.
—rozmawiał Mateusz Maj
