Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy powinna być przeprowadzana w obecności przedsiębiorcy, osoby go reprezentującej lub przez niego upoważnionej. Przed podjęciem czynności kontrolnych, inspektor pracy ma obowiązek poinformować te osoby o przysługujących im prawach i obowiązkach.

Nawet, gdy osoba reprezentująca przedsiębiorcę lub upoważniony przez niego pracownik są nieobecni (albo kontrolowany nie upoważnił żadnego pracownika), inspektor pracy ma prawo wykonywać czynności w obecności innego pracownika, uznając go (na podstawie przepisów kodeksu cywilnego), za osobę umocowaną do czynności prawnych w imieniu przedsiębiorcy. Kontrola może być wtedy prowadzona także w obecności świadka, którym powinien być funkcjonariusz publiczny inny niż pracownik PIP.

W jakim czasie

Co do zasady, kontrola powinna być przeprowadzana w godzinach pracy lub w czasie faktycznego wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorcy.

Gdy dotyczy ona przestrzegania przepisów prawa pracy oraz przepisów dotyczących legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej bądź wykonywania działalności, inspektor pracy jest uprawniony do jej przeprowadzenia bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy.

Ważne!

Czynność kontrolne prowadzone przez Inspektorów powinny być przeprowadzane sprawnie, tak by nie zakłócać funkcjonowania przedsiębiorstwa podlegającego kontroli.

Przedsiębiorca nie może równocześnie podlegać więcej niż jednej kontroli PIP. Jednak, zasady tej nie stosuje się m.in. gdy:

- ?przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, także skarbowego lub zabezpieczenia dowodów ich popełnienia,

- ?kontrola jest prowadzona na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów,

- ?przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.

Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej kontrole u przedsiębiorcy nie mogą przekraczać w danym roku kalendarzowym: 12 dni roboczych dla mikroprzedsiębiorców, 18 – dla małych firm, 24 - dla średnich firm i  48 - dla pozostałych przedsiębiorców.  Zdarza się, że inspektorzy powołują się na Konwencję MOP nr 81 i twierdzą, że takie kontrole nie mają określonego limitu czasowego. Zgodnie z powołaną wyżej Konwencją, przedsiębiorstwa będą kontrolowane tak często i tak starannie, jak to jest konieczne dla zapewnienia skutecznego stosowania odpowiednich przepisów prawnych.

Ważne!

Konwencja MOP nr 81 zezwala co prawda na nieograniczoną ilość kontroli u przedsiębiorcy, jednak takie kontrole muszą być uzasadnione „zapewnieniem skutecznego stosowania odpowiednich przepisów prawa". ?W razie sporu inspektor winien to ?w naszej ocenie wykazać.

Organ PIP może przedłużyć czas trwania danej kontroli określony w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli, ale tylko jeśli nastąpiły przyczyny niezależne od niego i z zachowaniem terminów określonych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Pismo informujące przedsiębiorcę o przedłużeniu kontroli musi zawierać uzasadnienie, które należy doręczyć przedsiębiorcy i wpisać do książki kontroli przed podjęciem dalszych czynności kontrolnych.

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca ma obowiązek zapewnić inspektorowi pracy warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli. Innymi słowy, musi w szczególności niezwłocznie przedstawić żądane przez inspektora dokumenty, zapewnić terminowe udzielanie żądanych informacji, udostępnić inspektorowi urządzenia techniczne np. kopiarkę czy drukarkę oraz, o ile to możliwe, oddzielne pomieszczenie z odpowiednim wyposażeniem.

Do obowiązków przedsiębiorcy należy również prowadzenie i przechowywanie w swojej siedzibie książki kontroli (w formie papierowej, zbioru dokumentów lub w formie elektronicznej) oraz upoważnień i protokołów poszczególnych kontroli. W książce kontroli, kontrolowany dokumentuje liczbę i czas trwania każdej kontroli. Książkę kontroli należy niezwłocznie okazać inspektorowi pracy po wszczęciu kontroli, chyba, że okazana ona została innemu organowi w tym samym czasie. W takiej sytuacji należy ja okazać organowi PIP najpóźniej 3 dni od jej zwrotu przez inny organ kontrolujący.

Uprawnienia sprawdzającego

Inspektor PIP ma prawo do:

- ?swobodnego wstępu na teren oraz do obiektów i pomieszczeń kontrolowanego; inspektor nie musi uzyskiwać przepustki i jest zwolniony z rewizji osobistej, pomimo postanowień obowiązującego regulaminu wewnętrznego kontrolowanego,

- ?przeprowadzania oględzin obiektów, pomieszczeń, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń oraz przebiegu procesów technologicznych i pracy;

- ?utrwalania przebiegu i wyników oględzin za pomocą środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku (zdjęcia, filmy, nagrania audio); zdjęcia i nagrania stanowią załączniki do protokołu kontroli;

- ?żądania od kontrolowanego oraz od wszystkich pracowników lub osób, które są lub były zatrudnione, albo które wykonują lub wykonywały pracę na jego rzecz na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą (tzw. samozatrudnionych), a także osób korzystających z usług agencji zatrudnienia, pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzaną kontrolą;

- ?żądania od kontrolowanego i jego pracowników/ osób zatrudnionych jedynie informacji dotyczących spraw z zakresu przeprowadzanej kontroli w celu wyjaśnienia faktów istotnych dla kontroli; żądanie może być pisemne lub ustne, a inspektor może żądać jedynie takich dokumentów i informacji, które są w posiadaniu kontrolowanego, nie ma prawa żądać stworzenia dokumentów czy ekspertyz ad hoc

Inspektor PIP może też żądać dostarczenia pisemnych informacji bądź notatek służbowych oraz okazania dokumentów oraz ich odpisów i wyciągów, zestawień lub obliczeń oraz ich uwierzytelniania lub wydania. Ma też prawo żądać:

- ?akt osobowych pracowników, list płac, wszelkich regulaminów wewnętrznych,

- ?wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy;

- ?okazania dokumentacji technicznej dotyczącej zakładu pracy oraz wyników ekspertyz, badań i pomiarów dotyczących działalności kontrolowanego, gdy mają one związek z przeprowadzaną kontrolą;

- ?przedłożenia akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy;

- ?zapoznania się z decyzjami wydanymi przez inne organy kontroli i nadzoru nad warunkami pracy oraz ich realizacją i informowania właściwe organy o niewykonaniu przez kontrolowanego ich decyzji;

- ?wykonywania niezbędnych dla celów kontroli odpisów lub wyciągów oraz zestawień i obliczeń dokonanych na podstawie okazanych dokumentów;

- ?sprawdzania tożsamości osób wykonujących pracę lub przebywających na terenie kontrolowanego, a także osób korzystających z usług agencji zatrudnienia, ich przesłuchiwania i żądania oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej

Ważne!

Inspektor ma prawo wzywać osoby zatrudnione na przesłuchanie, które może być dokonywane jedynie ?w związku z przeprowadzaną kontrolą. W sprawach niecierpiących zwłoki, ?a w praktyce takimi są te odnoszące się do kwestii związanych z przepisami BHP, może to zrobić telefonicznie bądź mailowo.

- Edyta Defańska, ?adwokat w kancelarii Czublun Trębicki

—Współpraca Magdalena Sudoł, aplikant adwokacki w kancelarii Czublun Trębicki

O kontroli PIP pisaliśmy  także w DF z 11 lipca 2014 r. „Za brak współpracy grożą  sankcje".

podstawa prawna: Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst jedn. DzU 2012 r. poz. 404)