Przetargi są kojarzone głównie z instytucjami publicznymi, które najczęściej są obowiązane do przeprowadzania ich zgodnie z procedurą określoną ?w ustawie – Prawo zamówień publicznych. Postępowanie określone w tej ustawie charakteryzuje się znacznym formalizmem, o czym dokładnie wiedzą przedsiębiorcy, składający oferty. Tymczasem każdy przedsiębiorca ma prawo organizować własne przetargi, w ramach których może nabywać i sprzedawać towary oraz usługi.

Czas, miejsce, przedmiot i warunki

Zgodnie z art. 701 § 1 kodeksu cywilnego umowa może być zawarta w drodze aukcji albo przetargu. W ogłoszeniu o aukcji albo przetargu należy określić czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu lub wskazać sposób udostępnienia tych warunków. Warunki przetargu określone w zaproszeniu nie mają charakteru oferty, lecz stanowią zaproszenie do składania ofert i określają tok postępowania. Ich postanowienia jedynie w ogólny sposób wyznaczają oczekiwany kształt zamierzonego kontraktu. Natomiast oferty przetargowe składane przez oferentów muszą już zawierać treść precyzującą tzw. minimalny zakres proponowanej umowy, umożliwiający, przy uzupełnieniu postanowieniami wynikającymi z przepisów prawa, ?z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów (art. 56 k.c.) określenie postanowień stanowczej umowy (Sąd Najwyższy w wyroku z 5 listopada 2009 r., I CSK 108/09). Organizujący przetarg, chcąc jak najlepiej zabezpieczyć swoje interesy, może z góry ustalić treść umowy, która zostanie zawarta z najlepszym oferentem. W tej sytuacji opisana okoliczność winna być dokładnie wskazana w warunkach przetargu, a wzór umowy powinien być dostępny dla uczestników.

Gdzie i jak poinformować

Przepisy nie regulują, gdzie ma być zamieszczone ogłoszenie. Nadto przetarg może mieć charakter powszechny lub być skierowany do oznaczonego grona odbiorców – w takiej sytuacji tylko te podmioty będą mogły składać oferty.

Organizujący przetarg może z góry ustalić treść umowy, która zostanie zawarta z najlepszym oferentem

Niezwykle ważne jest, iż organizator przetargu może zmieniać jego warunki, a nawet całkowicie odwołać, ale wyłącznie pod warunkiem umieszczenia takiego zastrzeżenia w ogłoszeniu.

Klauzula o unieważnieniu przetargu bez podania przyczyn nie jest sprzeczna z ustawą, a jedynie jej realizacja może być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, gdyby odmowa zaakceptowania wyników przetargu przez ogłaszającego przetarg była dowolna. Ocena, czy taka odmowa akceptacji wyników przetargu ma charakter dowolny, musi jednak zostać oparta na badaniu uprzednio ustalonych i dających się jednoznacznie zweryfikować okoliczności, które nie mogą być ograniczone tylko do kategorii okoliczności dających podstawę do podejrzeń czy przypuszczeń po stronie organizatora przetargu (Sąd Najwyższy w wyroku z 21 października 2005 r., III CK 73/05).

Możliwe jest wadium

Kolejnym istotnym elementem przetargu jest możliwość wprowadzenia obowiązku zapłaty wadium dla oferentów. Na podstawie art. 704 § 1 k.c. w warunkach aukcji albo przetargu można zastrzec, że przystępujący do aukcji albo przetargu powinien, pod rygorem niedopuszczenia do nich, wpłacić organizatorowi określoną sumę albo ustanowić odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty (wadium). Jeżeli uczestnik aukcji albo przetargu, mimo wyboru jego oferty, uchyla się od zawarcia umowy, której ważność zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, organizator aukcji albo przetargu może pobraną sumę zachować albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia.

Oferent, który nie zawiera umowy, traci wadium. Inaczej jest w przypadku organizatora przetargu. Jeśli uchyla się od zawarcia umowy, uczestnik, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody.

Organizator oraz uczestnik aukcji albo przetargu może żądać unieważnienia zawartej umowy, jeżeli strona tej umowy, inny uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła na wynik aukcji albo przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Jeżeli umowa została zawarta na cudzy rachunek, jej unieważnienia może żądać także ten, na czyj rachunek umowa została zawarta, lub dający zlecenie. Uprawnienie to wygasa z upływem miesiąca od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o istnieniu przyczyny unieważnienia, nie później jednak niż z upływem roku od dnia zawarcia umowy >patrz ramka.

Przetarg stanowi z pewnością jeden z najkorzystniejszych sposobów na zawarcie umowy. Mimo że kodeks cywilny nie nakłada na organizatora wielu wymagań, warto dokładnie przygotować zaproszenie do składania ofert, tak by osiągnąć zamierzony efekt, tj. wybrać najlepszego kontrahenta.

Negatywna ocena

Podstawą unieważnienia umowy, a więc jej względnej nieważności na podstawie art. 705 § 1 k.c., jest negatywna ocena zachowania strony umowy zawartej w wyniku przetargu, jego uczestnika lub osoby trzeciej działającej w porozumieniu z nimi, które jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego i wpłynęło na wynik przetargu. Przy czym zachowaniem sprzecznym z prawem w rozumieniu tego przepisu jest jedynie działanie pozostające w sprzeczności z bezwzględnie obowiązującymi przepisami. Inaczej mówiąc, chodzi  o zachowanie strony umowy lub innego uczestnika sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, które wpłynęło na wynik aukcji lub przetargu. Zatem art. 705 § 1 k.c. nie znajduje zastosowania, gdy wprawdzie zachowanie strony umowy zawartej w wyniku przetargu, jego uczestnika lub osoby trzeciej było sprzeczne z tymi przepisami, ale nie miało wpływu na ostateczny skutek postępowania przetargowego (wyrok SN z 9 maja 2013 r. II CSK 523/12).