Gdy firmy nie stać na wpis, sąd przyzna ulgę

To, czy przedsiębiorca otrzyma tzw. prawo pomocy, czyli zwolnienie od kosztów sądowych, zależy od jego sytuacji majątkowej. Aby tak się stało, musi złożyć odpowiedni wniosek albo przed wszczęciem postępowania, albo ?w jego trakcie. Co w takim wniosku musi się znaleźć, reguluje ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Zwolnienie albo adwokat, albo jedno ?i drugie

Prawo pomocy obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Może być przyznane w zakresie całkowitym (wtedy przedsiębiorca nie ponosi kosztów sądowych, a dodatkowo może liczyć na darmowego adwokata, radcę prawnego lub doradcę podatkowego) lub częściowym (obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków, albo od opłat sądowych ?i wydatków, albo obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego).

To, jakie warunki trzeba spełnić, aby uzyskać prawo pomocy, zależy od tego, czy wnioskuje o nie osoba fizyczna czy prawna. W każdym jednak przypadku należy pamiętać, że przyznanie prawa pomocy ma charakter wyjątkowy. Sądy administracyjne podkreślają, że powinno  być stosowane w stosunku do osób charakteryzujących się ubóstwem (do takich można zaliczyć np. bezrobotnych bez prawa do zasiłku lub osoby ze względu na okoliczności życiowe pozbawione całkowicie środków do życia).

Aby wniosek o prawo pomocy mógł być skuteczny, konieczne jest spełnienie przesłanek określonych w przepisach. Przede wszystkim trzeba przekonać sąd, że sytuacja materialna przedsiębiorcy nie pozwala na poniesienie kosztów sądowych we własnym zakresie.

Wniosek na formularzu

Aby liczyć na przyznanie prawa pomocy, trzeba złożyć wniosek, i to koniecznie na urzędowym formularzu (osoby fizyczne na oznaczonym symbolem PPF, prawne – PPPr). To istotne, bo wniosek o przyznanie prawa pomocy, który nie został złożony na urzędowym formularzu lub którego braków strona nie uzupełniła w zakreślonym terminie, pozostawia się bez rozpoznania. Podkreślił to Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu ?z 25 kwietnia 2012 r. (I FZ 106/12). Zanim jednak wniosek zostanie odrzucony, przedsiębiorcę trzeba wezwać do usunięcia braków (czyli złożenia go na urzędowym formularzu).

Urzędowe formularze udostępniane są nieodpłatnie w budynkach wszystkich wojewódzkich sądów administracyjnych oraz w budynku Naczelnego Sądu Administracyjnego. Można je również pobrać ze strony internetowej NSA (www. nsa.gov.pl).

We wniosku o przyznanie prawa pomocy lepiej nie podawać nieprawdziwych informacji

Każdy wykazuje co innego

Prawo pomocy zostanie przyznane osobie fizycznej (np. przedsiębiorcy prowadzącemu indywidualną działalność gospodarczą), gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (w zakresie całkowitym) lub gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (wtedy może liczyć na zwolnienie częściowe).

Z kolei osoba prawna (np. spółka), a także inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, może liczyć na przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania, ?a w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Określenie: „gdy osoba ta wykaże", oznacza, że to na wnioskodawcy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej do skorzystania z prawa pomocy. Przedsiębiorca nie wypełni obowiązków wynikających ze spoczywającego na nim ciężaru dowodowego, jeżeli nie przedstawi dokumentów, na podstawie których dałoby się ustalić, jakimi środkami miesięcznie dysponuje i na jakim poziomie kształtują się jego koszty utrzymania (w przypadku osób fizycznych).

Może się zdarzyć, że oświadczenie strony zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości. W takim przypadku jest ona obowiązana złożyć – na wezwanie, w zakreślonym terminie – dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Niedopełnienie tego obowiązku uzasadnia oddalenie wniosku o przyznanie prawa pomocy.

We wniosku o przyznanie prawa pomocy lepiej nie podawać nieprawdziwych informacji. Przyznane prawo pomocy może być bowiem cofnięte w całości lub w części, jeżeli się okaże, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć.

Nie zawsze się należy

Z ugruntowanego już orzecznictwa wynika, że obowiązek zagwarantowania skutecznego dostępu do sądu nie oznacza konieczności zagwarantowania stronie bezwarunkowego prawa do zwolnienia od kosztów. Wymóg ponoszenia kosztów sądowych nie stanowi ograniczenia prawa do sądu i jest usprawiedliwiony koniecznością zapewnienia właściwego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Wysokość opłaty oceniana jest bowiem w świetle okoliczności faktycznych sprawy odnoszących się do zdolności skarżącego do jej uiszczenia – postanowienie NSA z 13 czerwca 2012 r. (II FZ 445/12).