Do trzech najpowszechniej stosowanych w Chinach kontynentalnych strategii wejścia na rynek przez przedsiębiorcę zagranicznego należy:
Ograniczona rola
Rola przedstawicielstw ogranicza się do świadczenia usług przede wszystkim na pierwszym etapie wchodzenia na rynek chiński. Nie posiadają one osobowości prawnej i nie mogą podejmować działań o charakterze komercyjnym. W 2010 i 2011 r. chińskie władze przyjęły szereg rozwiązań (przeprowadzanie kontroli, okresowe monitorowanie wydajności, ograniczenia w stosunku do zagranicznego personelu, większe obciążenia podatkowe), które w połączeniu z niewielkimi możliwościami rozbudowy przedstawicielstw i trudnościami z ich rozwiązaniem celem przekształcenia w spółkę, spowodowały ograniczenie praktycznego zastosowania tej formy działalności przez zagranicznych przedsiębiorców.
Z chińskim kapitałem
Drugim i najbardziej typowym sposobem wejścia na rynek chiński jest założenie spółki joint venture. Zgodnie z obowiązującymi w Chinach przepisami, spółka joint venture jest spółką z udziałem kapitału zagranicznego i kapitału chińskiego. Do niedawna spółka joint venture była najbardziej rozpowszechnioną formą prowadzenia działalności przez podmioty zagraniczne w Chinach ze względu na ograniczenia w różnych sektorach gospodarki (wyszczególnione w tzw. Katalogu Inwestycji Zagranicznych) oraz z uwagi na to, że w jej ramach spółka posiada chińskiego wspólnika na ogół znającego rynek.
Można też samodzielnie
Po przystąpieniu Chin do Światowej Organizacji Handlu (WTO) w 2001 r. coraz szybciej postępuje proces ich liberalizacji. Zniesiono już liczne ograniczenia. Obecnie inwestorzy zagraniczni starają się podejmować działalność w formie spółek z o.o. ze 100-proc. udziałem kapitału zagranicznego. Ta forma pozwala na efektywniejszą kontrolę w zakresie zarządzania inwestycjami przez przedsiębiorców, nawet w przypadku braku możliwości czerpania z wiedzy chińskich wspólników czy też korzystania z sieci zbudowanych przez nich kontaktów.
Potrzebna zgoda
Z wyjątkiem działalności w formie przedstawicielstwa rozpoczęcie biznesu w Chinach we wskazanych formach, jak również nabywanie istniejących spółek, wymaga uzyskania zgody właściwych chińskich władz, w tym Ministerstwa Handlu.
Minimalny kapitał do zakładania spółek zagranicznych musi być dostosowany do przedmiotu i skali działalności i zależy od rodzaju podmiotu prawnego, typu działalności oraz wymogów miejscowych władz. Proces zakładania spółek w Chinach jest długi i wiąże się z koniecznością spełnienia wielu wymogów formalnych.
Jakie warunki pracy
Przy analizie otoczenia regulacyjnego pod kątem ewentualnej inwestycji warto, by polski przedsiębiorca zwrócił uwagę na normy regulujące stosunek zatrudnienia. Od 2008 r. można porównywać poziom ochrony w ramach chińskiego systemu pracy do obowiązującego w państwach zrzeszonych w Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Maksymalny tygodniowy czas pracy wynosi 40 godzin, a płaca minimalna waha się w zależności od regionu (miasta). Lista powodów, które pozwalają na wcześniejsze rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem, jest ustawowo ograniczona, a odszkodowanie za zwolnienie pracownika może być ustalone w różnej wysokości i co do zasady jest wypłacane w kwocie wynagrodzenia za jeden miesiąc za każdy przepracowany u danego pracodawcy rok. Przepisy regulują także tygodniowe, obowiązkowe okresy odpoczynku od pracy oraz dni świąteczne (których jest 11 w roku), a także wskazują na minimalny okres wakacyjny zależny od stażu pracy (od 5 do 15 dni roboczych).
Od 2011 r. osoby z zagranicy pracujące w Chinach objęte są obowiązkiem płacenia składek do systemu ubezpieczeń społecznych. Obowiązek ten dotyczy personelu zagranicznego, jak i osób mających obywatelstwo ChRL zatrudnionych w chińskich filiach zagranicznych przedsiębiorstw.
Stawki podatkowe
Istotne dla oceny warunków prowadzenia działalności w danym kraju jest przeanalizowanie obowiązującego w nim systemu podatkowego. Na ten system ?w Chinach składają się podatki bezpośrednie i pośrednie. ?W przypadku tych pierwszych można wyróżnić podatki porównywalne z naszym podatkiem ?od osób prawnych (CIT) o stawce 25 proc., a także z podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT) o stawce progresywnej ?i najwyższej stopie nieprzekraczającej 45 proc.
Co z zyskami
W odniesieniu do chińskiego podatku od osób prawnych zagraniczny inwestor, który prowadzi w Chinach działalność, napotka ograniczenia w zakresie dysponowania 10 proc. zysków. System podatkowy w tym kraju jest złożony i skomplikowany, a nadto wyposażony w mechanizmy zapobiegania obchodzeniu przepisów podatkowych, których celem jest ograniczenie możliwości uchylania się od opodatkowania (odpowiednie postępowanie w przypadku cen transferowych, organy przeprowadzające kontrole w spółkach holdingowych, niedokapitalizowanie oraz dążenie do wprowadzenia w Chinach tzw. dochodów eksterytorialnych). Niektórzy inwestorzy mogą ubiegać się o przyznanie zachęt podatkowych, a także ulg i odliczeń od podatku od osób prawnych. Jednak ?w praktyce wygląda to inaczej. Przedsiębiorcy napotykają liczne ograniczenia zwłaszcza od momentu wprowadzenia nowej chińskiej ustawy o podatku od osób prawnych w 2008 r. w odniesieniu do przedsiębiorstw inwestujących w innowacje ?i rozwój, prowadzących działalność na rzecz ochrony środowiska, a także w zakresie inwestycji o wysokiej wartości dodanej, w przypadku których przedsiębiorcy mogą skorzystać ze zwolnienia z cła ?w związku z importem maszyn o wysokiej klasy komponentach technologicznych.
Opodatkowanie towarów i usług
W Chinach obowiązuje podatek od towarów i usług VAT, o podstawowej stawce 17 proc. oraz innych niższych stawkach. Ponadto obowiązują jeszcze podatki od sprzedaży wyrobów akcyzowych konsumentowi, jak również tzw. Business Tax, o stawce 5 proc., który jest podatkiem nietypowym nakładanym na większość usług, a także na czynności takie jak przeniesienie wartości niematerialnych ?i prawnych oraz zbycie nieruchomości, które jako opodatkowane VAT nie są neutralne z punktu widzenia podatkowego.
Zdaniem autora
Manuel Torres Salazar partner zarządzający Garrigues Szanghaj
Warto, by polscy przedsiębiorcy wiedzieli, że w celu zachęcenia do podejmowania inwestycji, a także zniesienia istniejących ograniczeń gospodarczych, 29 września 2013 r. dokonano oficjalnego otwarcia nowej szanghajskiej Strefy Wolnego Handlu. Prowadzi ona działalność konkurencyjną z Hongkongiem i jest głównym ośrodkiem inwestycji nie tylko w Chinach, ale w całym regionie Azji i Pacyfiku.
Mateusz Przygodzki radca prawny szef Banking & Finance Garrigues Warszawa
Jak wskazuje Ministerstwo Gospodarki, zasadniczymi barierami w dostępie do rynku chińskiego przez polskich przedsiębiorców są m.in. bariery o charakterze instytucjonalno-kulturowym (w tym odmienność systemu prawnego) oraz technicznym (w tym niespójność standardów), a także brak skutecznych mechanizmów rozwiązywania sporów, w tym kancelarii działających na obu rynkach i mogących wspierać polskich przedsiębiorców podczas dochodzenia ich ewentualnych roszczeń. Wydaje się jednak, że większość tych barier jest możliwa do pokonania, są one stopniowo eliminowane lub już nie istnieją.
Wzrost mimo barier
Pomimo obserwowanego spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego w Chinach z 10,3 proc. wzrostu PKB w 2010 r. do ok. 7,8 proc. w 2012 r. oraz ciągle istniejących barier utrudniających dostęp do rynku wewnętrznego dla obcych przedsiębiorców kraj ten systematycznie przyciąga coraz więcej zagranicznych inwestycji (wzrost o ponad 200 mld USD w okresie 2010–2012), polepszając warunki prowadzenia działalności przez firmy z udziałem kapitału zagranicznego. Unia Europejska pozostaje największym partnerem handlowym Chin, jednak w łącznym unijnym obrocie wynoszącym na koniec 2012 r. 546 mld USD udział Polski stanowił ok. 3 proc. Polska podpisała z rządem ChRL szereg umów, w tym o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji w 1988 r. czy o współpracy gospodarczej w 2004 r. Dodatkowo w kwietniu 2012 r. strona chińska zapowiedziała uruchomienie specjalnej linii kredytowej wartości 10 mld USD dla firm z 16 krajów Europy Środkowej i Bałkanów na projekty dotyczące współpracy z firmami chińskimi.
