Prokura została uregulowana w kodeksie cywilnym w art. 109

1

do art. 109

9

. Zgodnie z definicją ustawową jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Pod kątem charakteru prawnego prokura stanowi jednostronną czynność prawną, na podstawie, której przedsiębiorca-mocodawca umocowuje prokurenta do działania w jego imieniu i na jego rzecz, a ze względu na swoją konstrukcję stanowi szczególną formę pełnomocnictwa.

Są różnice

Cechy, które odróżniają prokurę od pełnomocnictw udzielonych na podstawie ogólnych zasad, to w szczególności:

Kto może udzielić

Prokury może udzielić przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Zatem podmiot upoważniony do udzielenia prokury powinien mieć status przedsiębiorcy potwierdzony wpisem do rejestru przedsiębiorców KRS. Prokurenta można ustanowić w spółkach osobowych – w spółce jawnej czy komandytowej, jak i w spółkach kapitałowych – spółce z o.o. oraz akcyjnej. Nie mogą udzielić prokury spółki cywilne – nie posiadają statusu przedsiębiorcy i nie podlegają wpisowi do rejestru.

Jakie szanse

Prokurentem może być osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (art. 109

2

§ 2 k.c.). Oznacza to, że kwalifikacja prokurenta jest zdecydowanie surowsza od tej dla pełnomocnika umocowanego na podstawie pełnomocnictwa ogólnego (art. 100 k.c.). Osoba fizyczna będąca prokurentem musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych, a więc musi być pełnoletnia (art. 11 k.c.) i nie może być ubezwłasnowolniona zarówno całkowicie, jak i częściowo. Nie ma możliwości udzielenia prokury osobie prawnej czy też jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną.

Uregulowanie kodeksowe jest zasadne z punktu widzenia istoty prokury, która jest stosunkiem opartym na szczególnym zaufaniu mocodawcy do prokurenta.

Ulga dla mocodawcy

Prokurent ma szerokie, ustawowo określone kompetencje w zakresie reprezentowania mocodawcy. Jest bowiem uprawniony do składania oświadczeń woli w imieniu przedsiębiorcy ze skutkiem na zewnątrz wobec osób trzecich, a podjęte przez niego czynności mogą być ograniczone jedynie przez przepisy szczególne (art. 109

1

k.c.). Umożliwia zatem przedsiębiorcy sprawne występowanie w obrocie gospodarczym bez konieczności udziału w podejmowanych czynnościach jego organów czy też przedstawicieli ustawowych. Prokura nie rozciąga się na kwestie dotyczące stosunków wewnętrznych reprezentowanego przedsiębiorcy. Prokurent spółki akcyjnej (likwidator, członek zarządu, radca prawny lub adwokat) nie może być jednocześnie członkiem rady nadzorczej, co wynika z art. 387 § 1 k.s.h. Chodzi o zapobieżenie sprawowaniu funkcji nadzorczych i zarządzających.

Prokura powinna być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności

Jaki zakres

Zakres umocowania prokurenta jest określony ustawowo, stypizowany i szerszy od umocowania z pełnomocnictwa udzielonego na zasadach ogólnych. Zgodnie z art. 109

1

§ 1 k.c. prokura obejmuje uprawnienie do dokonywania czynności sądowych oraz czynności pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa >patrz ramki.

Nie sprzeda firmy

Do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości wymagane jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności (art. 109

3

k.c.). Tak więc czynności te nie wchodzą w zakres prokury, a umocowanie prokurenta do ich dokonania jest możliwe jedynie na podstawie udzielonego przez przedsiębiorcę pełnomocnictwa szczególnego, właściwego ze względu na rodzaj danej czynności.

W przypadku zbycia przedsiębiorstwa bądź oddania go do czasowego korzystania przedsiębiorca powinien udzielić prokurentowi pod rygorem nieważności pełnomocnictwa w formie pisemnej ?z podpisami notarialnie poświadczonymi, natomiast ?w sytuacji zbywania czy obciążenia nieruchomości obciążonej hipoteką niezbędne jest zachowanie formy aktu notarialnego.

Przedsiębiorca samodzielnie nie może ograniczyć zakresu prokury ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Ograniczenie tego rodzaju dopuszczalne jest jedynie w sferze wewnętrznego stosunku łączącego spółkę z prokurentem np. na podstawie zawartej umowy-zlecenia czy umowy o pracę. Istnieje wówczas możliwość zobowiązania prokurenta do niedokonywania pewnych czynności prawnych (mieszczących się oczywiście w zakresie prokury) w imieniu przedsiębiorcy powyżej określonej granicznej kwoty. Przekroczenie przez prokurenta umownych ograniczeń może skutkować jego odpowiedzialnością wobec przedsiębiorcy, jednak czynności dokonane z naruszeniem ustaleń będą ważne i skuteczne.

Forma pisemna

Prokura powinna być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności. Oświadczenie przedsiębiorcy powinno zostać złożone na dokumencie i własnoręcznie przez niego podpisane, choć wymóg formy pisemnej zostaje zachowany także wtedy, gdy mocodawca posłuży się kwalifikowaną formą elektroniczną. Prokura może zostać udzielona prokurentowi w kwalifikowanej formie pisemnej, a więc z datą pewną czy w formie aktu notarialnego.

Jakie rodzaje

Prokura może być udzielona kilku osobom oddzielnie lub łącznie (prokura łączna). W pierwszym przypadku każdy z prokurentów może podejmować czynności prawne samodzielnie i niezależnie od pozostałych. Natomiast w drugim podstawą umocowania kilku prokurentów jest jedna prokura (łączna), której istota wyraża się w tym, że do podejmowania czynności prawnych w imieniu przedsiębiorcy niezbędne jest współdziałanie dwóch lub więcej prokurentów. Żaden z prokurentów nie może realizować uprawnień wynikających z prokury samodzielnie. Sposób wykonywania prokury łącznej wyznacza mocodawca, określając zakres przypadków oraz liczbę prokurentów, którzy powinni działać łącznie w ramach pełnionej w jego imieniu reprezentacji. Należy dodać, iż zarówno oświadczenie woli przedsiębiorcy, z którego wynika udzielenie prokury o łącznym charakterze, jak i sposób jej realizacji powinien być ujawniony w KRS.

Kolejnym z rodzajów prokury jest prokura oddziałowa, która obejmuje umocowanie prokurenta do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa. Łączy się ona z ustawowym ograniczeniem zakresu prokury (spraw danego oddziału) ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich, w pozostałych kwestiach nie wykazując jednak żadnych różnic. Prokura oddziałowa jest konstrukcją przeznaczoną w szczególności dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w formie rozbudowanych przedsiębiorstw, w których zostały wyodrębnione ich oddziały.

Co w sądzie

Do kategorii czynności sądowych należy zaliczyć m.in.:

W zakres umocowania prokurenta wchodzi także uprawnienie do reprezentacji przedsiębiorcy przed sądem polubownym, jak również w postępowaniu administracyjnym.

Co w gospodarce

Do czynności pozasądowych prokurenta można zaliczyć:

Umocowanie prokurenta nie obejmuje czynności prawnych dotyczących stosunków wewnętrznych przedsiębiorcy, takich jak np. zwoływanie posiedzeń jego organów.