Odpowiedź na tytułowe pytanie brzmi – oczywiście, że nie. Samo posiadanie przez przedsiębiorcę programu na rzecz przestrzegania prawa konkurencji nie zabezpiecza go przed naruszeniem reguł konkurencji. Podobnie posiadanie programu zgodności nie ma, co do zasady, wpływu na wysokość nakładanych przez urzędy kar. Gdyby sam fakt posiadania procedury gwarantował automatycznie zwolnienia z odpowiedzialności od naruszeń, stanowiłoby to formę taniego ubezpieczenia. Programy zgodności traktowane byłyby jedynie jako wymóg formalny, a nie rzeczywiste narzędzie chroniące przed naruszeniem. Takie stanowisko prezentują polski i europejski organ konkurencji >patrz ramka.
Nie ma przeszkód
W Polsce nawet pomimo braku uznania programów zgodności, jako formalnej przesłanki łagodzącej karę, brak jest również przesłanek stojących temu na przeszkodzie. Innymi słowy organ antymonopolowy nie jest zobowiązany, ale może uznać istnienie programu za podstawę do zmniejszenia kary. Należy zakładać, że w takiej sytuacji brany pod uwagę nie byłby każdy program zgodności, lecz jedynie program solidny, który w założeniu dawałby gwarancję ochrony. Skoro jednak nie ma gwarancji zwolnienia z kary to, po co program zgodności?
Wczesna reakcja
Nawet jeżeli po wprowadzeniu programu zgodności w firmie ostatecznie dojdzie do naruszenia prawa konkurencji – to solidny i dopracowany program compliance pozwoli skutecznie zmniejszyć ryzyko wysokiej lub jakiejkolwiek kary. Umożliwi przedsiębiorcy wykrycie i powstrzymanie naruszenia na najwcześniejszym możliwym etapie. Dzięki temu przedsiębiorca będzie mógł szybko zareagować i podjąć działania naprawcze bądź zmniejszające straty. Przykładowo, wykrycie naruszenia w postaci porozumienia ograniczającego konkurencję w sytuacji, gdy organ antymonopolowy nie dysponował jeszcze żadnymi lub wystarczającymi do wszczęcia postępowania informacjami, daje możliwość wystąpienia z wnioskiem o odstąpienie od wymierzenia kary w ramach programu leniency. Nawet jednak gdy organ ochrony konkurencji miał pewne informacje o zmowie, odpowiednio wczesna reakcja daje możliwość skorzystania z programu łagodzenia kar. Ponadto przedsiębiorca może podjąć działania mające na celu ograniczenie szkód z zachowania kartelowego.
Wprowadzenie programu zgodności w przedsiębiorstwie daje także szereg innych korzyści. W szczególności wskazuje się pozytywny wpływ na wizerunek przedsiębiorstwa – postrzeganego jako prowadzącego działalność gospodarczą w sposób etyczny. To z kolei przekłada się na wzrost zaufania konsumentów oraz inwestorów do firmy. Ponadto wiąże się to ze zwiększeniem atrakcyjności takiej firmy jako pracodawcy, co umożliwia pozyskiwanie lub zatrzymywanie uczciwych i wartościowych pracowników.
Podstawa do łagodzenia
Pomimo oficjalnego stanowiska organów antymonopolowych w praktyce wprowadzenie programu zgodności w przedsiębiorstwie stanowiło już podstawę do złagodzenia kary – sprawa British Sugar plc nr 88/518/EWG. W niektórych krajach jest to okoliczność łagodząca, jak np. w Wielkiej Brytanii czy Francji, gdzie wdrożenie programu zgodności stanowi przesłankę zmniejszenia kary finansowej nawet do 10 proc. Natomiast w krajach takich, jak Niemcy, Kanada czy Republika Południowej Afryki wprowadzenie programu zgodności stanowi obowiązek wynikający z przepisów prawa.
