Ustawodawstwo polskie reguluje wyłącznie zagadnienia dotyczące ochrony wzorów przemysłowych, na które udzielono prawa z rejestracji. W ustawie p.w.p. brak jest przepisów dotyczących ochrony niezarejestrowanych wzorów przemysłowych. Ustawodawstwo Unii Europejskiej reguluje zarówno kwestię rejestracji wzorów wspólnotowych, jak również zagadnienie wzorów niezarejestrowanych. Oznacza to, że dochodzenie praw wynikających z niezarejestrowanych wzorów wspólnotowych jest możliwe w polskim porządku prawnym. Ochrona niezarejestrowanych wzorów wspólnotowych dostępna jest w Unii Europejskiej już od 6 marca 2002 r. Ochrona ta jest jednak w znacznym stopniu ograniczona w stosunku do ochrony wzoru zarejestrowanego. Wzory niezarejestrowane są automatycznie chronione prawem wyłącznym przez okres trzech lat od dnia pierwszego udostępnienia. W tym przypadku nie ma konieczności spełnienia żadnych sformalizowanych wymogów rejestracyjnych.

Nowy i zindywidualizowany

Niezarejestrowany wzór wspólnotowy powinien spełniać kryterium nowości i posiadać indywidualny charakter. Wzór taki można uznać za nowy, jeśli wcześniej żaden identyczny wzór nie został publicznie udostępniony. By stwierdzić istnienie nowości wzoru, należy porównać dany wzór z wcześniej istniejącymi wzorami, odznaczającymi się podobną zewnętrzną postacią. W przypadku wzorów niezarejestrowanych ocena powinna być dokonywana według stanu na dzień pierwszego udostępnienia wzoru. Wzory, które różnią się między sobą jedynie nieistotnymi szczegółami, są traktowane jako identyczne.

Ochrona niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego jest znacznie węższa niż wzoru zarejestrowanego. Przez uzyskanie prawa z rejestracji wzoru wspólnotowego uprawniony nabywa wyłączne prawo do używania takiego wzoru i zakazywania używania go osobom trzecim, niemającym jego zgody. Wymienione używanie obejmuje w szczególności wytwarzanie, oferowanie, wprowadzanie do obrotu, import, eksport lub używanie produktu, w którym wzór jest zawarty lub zastosowany, jak również magazynowanie takiego produktu w tych celach. Natomiast uprawniony z niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego nabywa prawo zakazywania wyżej wymienionych działań wyłącznie w przypadku, gdy sporne używanie wynika ze skopiowania chronionego wzoru. Ponadto, jeżeli okaże się, że uważany za skopiowany wzór niezarejestrowany jest wynikiem niezależnej pracy twórcy, którego z uzasadnionych powodów można uznać za osobę nieznającą wzoru udostępnionego publicznie przez uprawnionego, to takiego wzoru nie uważa się za skopiowany.

Trzyletnia odformalizowana ochrona niezarejestrowanego wzoru może być w pewnych przypadkach całkowicie wystarczająca, dla niektórych sektorów gospodarki, takich jak np. przemysł zabawkarski lub odzieżowy, w szczególności dla wzorów produktów o krótkiej żywotności rynkowej.

Trzy lata

Udostępnienie publiczne wzoru musi nastąpić na terenie UE. Udostępnienie wzoru poza terytorium UE nie powoduje powstania prawa do wzoru. Wzór powinien być udostępniony publicznie wobec osób wyspecjalizowanych w danej branży, działających w UE. Od momentu udostępnienia wzoru rozpoczyna bieg trzyletni okres ochronny przewidziany dla wzorów niezarejestrowanych. Trudny do wykazania dowód udostępnienia wzoru obciąża uprawnionego ze wzoru. Również utrudnione dla osób trzecich może okazać się ustalenie końca trzyletniego okresu ochrony, po którym wzór należeć już będzie do domeny publicznej.m.z.

Nie traci prawa

Interesujące i istotne w praktyce jest to, że udostępnienie wzoru ogółowi społeczeństwa przez twórcę lub jego następcę prawnego nie niweczy cechy nowości, jeżeli nastąpiło ono w ciągu 12 miesięcy poprzedzających zarejestrowanie wzoru. Podczas tego okresu istnieje zatem zarówno ochrona wzoru niezarejestrowanego, jak również tzw. ulga w nowości. Przez ten okres wzór chroniony jako niezarejestrowany nie traci możliwości uzyskania prawa z rejestracji.