Obowiązki VAT przy śmierci wspólnika

Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 10 lipca 2013 r. (I SA/Wr 630/13).

Stan faktyczny

Podatniczka prowadziła wraz z mężem działalność w formie spółki jawnej. Jej małżonek i jednocześnie jeden z dwóch wspólników zmarł. W testamencie ustanowił ją jedynym spadkobiercą. W konsekwencji, w wyniku postępowania spadkowego podatniczka może zostać jedynym wspólnikiem tej spółki.

Podatniczka zauważyła, że w świetle przepisów kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) kontynuacja działalności w formie spółki jawnej jest niemożliwa. Konieczne jest dokonanie likwidacji spółki. W ocenie podatniczki nie oznacza to jednak konieczności likwidacji przedsiębiorstwa prowadzonego przez spółkę, którego działalność chce kontynuować.

Zapytała, czy przejęcie przez nią przedsiębiorstwa spółki, a następnie wprowadzenie go do ewidencji prowadzonej działalności podlega ustawie o VAT. Jej zdaniem nie, bo przejęcie przedsiębiorstwa jako zorganizowanej całości nie podlega przepisom ustawy o VAT zgodnie z jej art. 6 pkt 1.

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Zdaniem organu, śmierć wspólnika jest jedną z form zakończenia bytu prawnego dwuosobowej spółki jawnej, w tym jako podatnika VAT. Prowadzenie działalności gospodarczej byłego wspólnika spółki jawnej nie jest kontynuacją prawnej działalności prowadzonej przez tę spółkę. Przepisy ordynacji podatkowej nie przewidują w takiej sytuacji sukcesji praw i obowiązków podatkowych.

Podatniczka jako jedyny wspólnik ma obowiązek sporządzenia na dzień rozwiązania spółki (śmierci wspólnika) spisu z natury towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo odliczenia (art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Po likwidacji majątek spółki przechodzi na wspólnika i z tą chwilą spółka traci status podatnika VAT. Późniejsze przejęcie przedsiębiorstwa przez podatniczkę jako wspólnika i wprowadzenie go do ewidencji nie będzie podlegało przepisom ustawy o VAT.

Rozstrzygnięcie

Wdowa zaskarżyła interpretację, ale Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu oddalił jej skargę. Sąd zgodził się, że zgodnie z prawem handlowym, w przypadku śmierci wspólnika należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności.

W przypadku spółki dwuosobowej, gdy nie ma innych wspólników, czy spadkobierców, należy podjąć czynności likwidacyjne. Likwidacja spółki, będąca skutkiem ustania jej bytu prawnopodatkowego, której przeprowadzenie obciąża pozostałego wspólnika, wiąże się z obowiązkami wynikającymi z art. 14 ustawy o VAT. Sąd w całości potwierdził stanowisko fiskusa.

Komentuje Dawid Milczarek, menedżer w kancelarii Martini i Wspólnicy

Orzeczenie WSA we Wrocławiu dotyczy ważnego i z podatkowego punktu widzenia niezwykle interesującego zagadnienia ustania bytu prawnego spółki jawnej na skutek śmierci jednego z dwóch wspólników. Kwestia ta może budzić pewne wątpliwości nie tylko na gruncie prawa cywilnego, ale również na gruncie prawa podatkowego.

W świetle prawa handlowego przyjmuje się, że wprawdzie śmierć wspólnika może być jedną z przyczyn rozwiązania spółki jawnej, jednak skutki wywołuje na przyszłość. Zgodnie bowiem z art. 84 § 2 k.s.h. spółka jawna ulega rozwiązaniu, a więc przestaje istnieć jako podmiot prawa cywilnego dopiero z chwilą wykreślenia jej z rejestru.

Powstaje zatem pytanie, czy również na gruncie VAT nie należałoby uznać, że podmiotowość prawnopodatkowa spółki jawnej ustaje dopiero z chwilą wykreślenia jej z rejestru. Wydaje się, że wniosek taki jest jak najbardziej uzasadniony. Jeżeli zatem w okresie poprzedzającym wykreślenie spółki jawnej z rejestru spółka (reprezentowana przez jedynego żyjącego wspólnika) dokonuje zbycia majątku, to czynność taka – jak się wydaje – nie powinna podlegać opodatkowaniu na podstawie art. 14 ustawy o VAT, ale na zasadach ogólnych, tak jak inne czynności dokonane przez spółkę.

Jeżeli czynność ta miałaby status zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, to wówczas powinna być wyłączona z zakresu opodatkowania na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT. Z kolei art. 14 ustawy o VAT, regulujący kwestię opodatkowania towarów przy likwidacji działalności spółki, znalazłby zastosowanie wyłącznie do tych składników majątku spółki, które w drodze likwidacji nie zostały przez spółkę zbyte. Za taką wykładnią przemawia literalne brzmienie art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Przepis ten wydaje się znajdować zastosowanie jedynie do towarów, które tuż przed rozwiązaniem spółki (wykreśleniem jej z rejestru) nadal należą do niej i nie były przedmiotem żadnej transakcji.

—oprac. Aleksandra Tarka