Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 26 stycznia 2011 r. (II PK 159/10).
Stan faktyczny
Pracownica podpisała weksel in blanco na wypadek wierzytelności z racji niedoborów w zakładzie pracy. Jednocześnie złożyła pisemne oświadczenie, zobowiązując się do pokrycia manka w wysokości 60 tys. złotych. Pracodawca wypełnił weksel zgodnie z tym oświadczeniem. Następnie pracownica złożyła pismo o uchyleniu się od skutków oświadczenia o uznaniu zobowiązania, odmawiając zapłaty na podstawie weksla. Szef wystąpił z powództwem o tę kwotę.
Rozstrzygnięcie
Sąd rejonowy wydał nakaz zapłaty, a okręgowy oddalił apelację pracownicy. Ta jednak wniosła skargę kasacyjną. Sąd Najwyższy uznał zaś, że w świetle kodeksu pracy nie ma możliwości stosowania przez pracodawcę zabezpieczeń wekslowych. Jego przepisy całościowo regulują zasady odpowiedzialności materialnej podwładnych. Nie wolno zatem odwoływać się do prawa cywilnego. Art. 300 k.p. dopuszcza to tylko w sprawach nieunormowanych regulacjami prawa pracy. Ponadto jest to ograniczone do przepisów kodeksu cywilnego i nie dotyczy innych ustaw z zakresu prawa cywilnego (w tym prawa wekslowego).
Zdaniem eksperta
Sławomir Paruch
radca prawny, partner w kancelarii Raczkowski i Wspólnicy
Dopuszczalność stosowania zabezpieczeń wekslowych przez pracodawcę jest sporna w doktrynie i orzecznictwie. Zwolennicy ich użycia powołują się na brak wyraźnej regulacji, która wyłączałaby taką możliwość. Przeciwnicy podnoszą natomiast, że zasady odpowiedzialności materialnej pracowników kompletnie reguluje kodeks pracy, co wyłącza odwoływanie się do prawa wekslowego.
Wprawdzie Sąd Najwyższy w wyroku z 21 maja 1981 r. (IV PRN 6/81) dopuścił taką możliwość wobec odpowiedzialności materialnej pracowników, ale orzeczenie to wydano w starym (nieaktualnym) stanie prawnym. Odpowiedzialność materialną pracowników regulowały wówczas przepisy prawa cywilnego, co mogło usprawiedliwiać stosowanie zabezpieczeń wekslowych. Wraz z wprowadzeniem do kodeksu pracy przepisów o obciążeniu materialnym pracowników stanowisko to straciło aktualność, na co wyraźnie wskazuje SN w komentowanym wyroku.
Mając to na uwadze, należy przychylić się do aktualnego poglądu SN i uznać niedopuszczalność stosowania zabezpieczeń wekslowych. Ich użycie byłoby bowiem sprzeczne z zasadą uprzywilejowania pracownika (biorąc pod uwagę, że przepisy prawa wekslowego są dla podwładnych mniej korzystne niż zasady odpowiedzialności wynikające z kodeksu pracy). Każdy rodzaj obciążenia materialnego pracowników wymaga ustalenia podstaw, przesłanek i zasad tej odpowiedzialności na podstawie przepisów. Tymczasem weksel ma charakter abstrakcyjny – powstanie zobowiązania następuje niezależnie od istnienia szczególnej podstawy prawnej.
Podobną opinię wyraził SN przy dopuszczalności stosowania weksli do roszczeń pracodawcy z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy bez wypowiedzenia przez pracownika. Uznał, że art. 611 k.p. (przyznający pracodawcy możliwość dochodzenia odszkodowania) jest regulacją szczególną, wyłączającą stosowanie prawa wekslowego.
