Procedura opatentowania systemów komputerowych w wielu krajach zależy od poziomu jego innowacyjność lub tego, w jakim stopniu może być uznany za wynalazek. Niejasności w kwalifikacji patentowej nastręczają wielu problemów.

Oprogramowanie komputerowe nie jest wynalazkiem

Rząd Nowej Zelandii chce kompleksowego zakazu patentowania oprogramowania komputerowego.  Nowozelandzki projekt nie kwalifikuje oprogramowania (ang. software) jako wynalazek. Patentowi podlegać mogą ewentualnie urządzenia korzystające z software.

Stanowcze żądania zyskały aprobatę Institute of IT Professionals - nowozelandzkiej organizacji zrzeszającej przedsiębiorców IT (IITP). Decyzja o podjęciu działań w sprawie ujednolicenia przepisów dotyczących zastrzegania oprogramowania komputerowego jest postrzegana pozytywnie. Sprecyzowanie zasad patentowych branży IT umożliwia jej ożywienie.

Jak jest w Polsce?

Polska zakazuje patentowania programów komputerowych, o czym stanowi art. 28 pkt 5 prawa własności przemysłowej (Dz. U. 2003 Nr 119, poz. 1117). Przepis  ten wyłącza z pojęcia wynalazku „programy do maszyn cyfrowych". W tych przypadkach ochrona patentowa nie może zostać udzielona.

Przyjęte w artykule wyliczenie ma charakter przykładowy. Wobec tego  Urząd Patentowy może odmówić udzielenia dokumentu zastrzegającego również innym rozwiązaniom . Uregulowanie nawiązuje do art. 52 Konwencji o udzielaniu patentów europejskich. Ust. 2 i 3 przepisu wyłącza zdolność patentową „jako takim" programom komputerowym.

Udzielenie zastrzeżenia wewnątrzwspólnotowego na program komputerowy nie jest generalnie wykluczone. Nie może natomiast dotyczyć programu samego w sobie. Interpretacja treści doprowadziła do tego, że zapis konwencji chroni wynalazki urzeczywistniane przy pomocy komputer a w szerokim zakresie.

6 lipca 2005 r. Parlament Europejski odrzucił projekt dyrektywy w sprawie zdolności patentowej wynalazków realizowanych za pomocą komputera. Tym samym wyraził dezaprobatę dla liberalnych praktyk Europejskiego Urzędu Patentowego.

Jednolity patent unijny

Przystąpienie Polski do ujednoliconego prawa patentowego UE może diametralnie zmienić zakres opatentowania. Groziłoby to utratą kontroli nad udzielaniem patentów unijnych o jednolitym skutku, bez dotychczasowej krajowej procedury walidacyjnej.

Wnioski krajów chcących uzyskać unijne zastrzeżenie przekazywane są do Europejskiego Urzędu Patentowego. W razie podjęcia przez państwa członkowskie wszelkich działań umożliwiających przystąpienie do procedury wewnątrzunijnej, to EPC decyduje o udzieleniu zastrzeżenia wynalazku. Wdrożenie zasad ubiegania się o patent europejski przez Polskę uzależnione jest od podpisania umowy o jednolitym sądzie patentowym.

Wiceminister gospodarki Grażyna Henclewska biorąc pod uwagę negatywne opinie m.in. organizacji przedsiębiorców uważa, że nie jesteśmy gotowi na tego typu uregulowania.

Kogo chroni patent?

Bez wątpienia dewizą uregulowań patentowych jest ochrona praw wynalazców. Z drugiej strony przepisy o własności intelektualnej nie powinny hamować rozwoju nowatorstwa, zwłaszcza wobec dynamicznym zmianom technologicznym.

Należy zwrócić uwagę, że w branży informatycznej niezwykle ważna jest standaryzacja produktów. W związku z tym monopolowy charakter patentu stoi w sprzeczności z potrzebami przedsiębiorców sektora IT.