W celu zachowania uczciwej i wolnej konkurencji pomiędzy wszystkimi europejskimi firmami, państwa członkowskie Unii Europejskiej powinny powstrzymywać się od ich finansowania. Jakiekolwiek dotacje, specjalne ulgi lub poręczenia stawiają korzystające z nich firmy w uprzywilejowanej pozycji.
Stąd ogólny zakaz udzielania pomocy, która grozi lub mogłaby zagrażać unijnej konkurencji. Jednak, jak niemal od każdej zasady, tak i od tej są pewne wyjątki. Należy do nich wsparcie w niewielkiej kwocie, czyli pomoc udzielana jako de minimis. Pomoc de minimis to pomoc osobnej kategorii pomocy publicznej.
Z założenia jest to wsparcie o niewielkich rozmiarach, które nie powoduje naruszenia podstawowych zasad traktatowych (tzw. progu odczuwalności). Krótko mówiąc, uznaje się, że nie zakłóca konkurencji na rynku.
Od dotacji po ulgi
O pomoc de minimis ma prawo wystąpić właściwie każdy podmiot. Pomoc skierowana jest generalnie do wszystkich sektorów i rodzajów projektów z wyłączeniem:
- projektów faworyzujących towary produkcji krajowej na niekorzyść towarów importowanych,
- projektów związanych z bezpośrednim wspieraniem eksportu (np. nie wolno przyznać pomocy na budowę sieci dystrybucyjnej za granicą, ale już wolno wspierać działania promocyjne, jak np. udział w międzynarodowych targach),
- działalności w sektorze drogowego transportu towarowego (przy czym dotyczy to wyłącznie zakazu zakup środków transportu),
- działalności w sektorze węgla kamiennego,
- przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej,
- podmiotów, na których ciąży obowiązek zwrotu pomocy wynikający z decyzji KE.
Ponadto odrębne reguły tej pomocy obowiązują dla sektora rolnego i związanego z rybołówstwem – akty prawne.
Ponadto pewne ograniczenia mogą wynikać z programów przygotowanych przez państwo lub wybrane instytucje, na podstawie których przyznaje się pomoc. Wtedy reguły mogą wskazywać, że dany rodzaj wsparcia jest przeznaczony wyłącznie dla firm z sektora MSP i/lub dodatkowo działających w określonym regionie.
Natomiast generalnie samo wsparcie może przybrać formę dotacji inwestycyjnej, szkoleniowej, ulgi podatkowej, zwolnienia od podatku lub rozłożenia należności na raty. Także dokonanie jednorazowej amortyzacji wiąże się z wykorzystaniem pomocy de minimis. Przykładem takiego wsparcia może być dotacja na założenie własnej działalności gospodarczej.
PRZYKŁAD
Osoba bezrobotna wzięła udział w projekcie finansowanym ze środków unijnych. Po zakwalifikowaniu się do niego, odbyciu kursu szkoleniowego i skorzystaniu z doradztwa, otrzymała 40 tys. zł na założenie własnej firmy. Pieniądze wykorzystała na założenie biura, jego wyposażenie i reklamę. Dotacji nie musi zwracać. Takie finansowanie jest więc preferencyjne.
Także przyznawane poręczenia, gwarancje lub pożyczki mogą być związane z wykorzystaniem pomocy de minimis. Ze względu na fakt wystąpienia pomocy mają one zwykle charakter preferencyjny. Mówiąc inaczej są oferowane na warunkach korzystniejszych od rynkowych.
Przykładowo może to dotyczyć oprocentowania pożyczki lub kosztu uzyskania gwarancji albo poręczenia. Warto więc poszukiwać instytucji finansowych, które oferują takie wsparcie.
PRZYKŁAD
Mała firma postanowiła zainwestować w nowe maszyny. W celu sfinansowania inwestycji zwróciła się o pożyczkę do regionalnej instytucji pożyczkowej, która to otrzymała wcześniej wsparcie od władz samorządowych na rozwijanie regionalnego biznesu (np. z unijnych środków regionalnego programu operacyjnego). Dzięki temu instytucja ta oferuje pożyczki, udzielając jednocześnie pomocy de minimis.
Firma otrzymała 120 tys. zł, z oprocentowaniem na poziomie 1 proc. i zapłaciła 2 proc. prowizji. Tym samym pożyczka jest oprocentowana znacznie poniżej obowiązujących stawek rynkowych. Te byłyby bowiem oparte na stopie bazowej powiększonej o odpowiednią marżę (sama stopa bazowa wynosi obecnie 3,9 proc.).
Co znaczy niewiele
Jak zostało zauważone, prawo przyznawania firmom pomocy de minimis wiąże się z tym, że jest to wsparcie o niewielkiej wartości. Co to oznacza w praktyce? Łączna wartość pomocy de minimis dla jednego przedsiębiorcy nie może przekroczyć równowartości 200 tys. euro brutto w okresie 3 lat podatkowych, a w przypadku podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą w sektorze transportu drogowego – 100 tys. euro.
Dokonując oceny wniosku przedsiębiorcy, bierze się pod uwagę bieżący rok oraz dwa poprzednie lata. Nie ma znaczenia forma pomocy, źródło jej pochodzenia ani cel, na jaki została wykorzystana. Do ogólnej puli wliczane są wszystkie środki uzyskane przez danego przedsiębiorcę jako pomoc de minimis w badanym okresie.
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca 8 maja 2013 roku złożył wniosek o pomoc de minimis w wysokości 80 tys. euro. Aby sprawdzić, czy nie przekroczy dozwolonego limitu, należy zsumować każdą pomoc o takim charakterze uzyskaną przez niego w latach 2011–2013, czyli w bieżącym i w dwóch poprzednich latach.
Wyrażając przysługujący limit nieco precyzyjniej, należy wskazać, że łączna wielkość pomocy de minimis nie może przekroczyć tzw. ekwiwalentu dotacji brutto. Jeżeli jest ona udzielana w formie dotacji wystarczy ją zsumować. Udzielana w innej formie, np. pożyczki lub poręczenia (gwarancji) musi zostać przeliczona, tak aby została wyrażona w ten sposób. Przykładowo dla poręczeń, zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej oraz metodą przyjętą przez wiele funduszy poręczeniowych, za wielkość pomocy de minimis uznaje się 13,33 proc. wartości początkowej poręczenia (gwarancji).
PRZYKŁAD
W przypadku gdy przedsiębiorca zabezpiecza kredyt poręczeniem o wartości 100 tys. zł, to pomoc de minimis, którą uzyska z tego tytułu wyniesie 13 330 zł. Jeżeli w dniu udzielenia tego poręczenia średni kurs euro ogłoszony przez Narodowy Bank Polski wynosiłby 4,15 zł, to w zaświadczeniu o udzieleniu pomocy de minimis zostanie wpisana kwota 3212 euro.
Źródła prawa
Zasady udzielania pomocy de minimis na szczeblu unijnym określają:
- rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis,
- rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1535/2007 z dnia 20 grudnia 2007 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy de minimis w sektorze produkcji rolnej,
- rozporządzenie Komisji (WE) Nr 875/2007 z dnia 24 lipca 2007 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis dla sektora rybołówstwa.
Na ich podstawie państwa członkowskie mogą wydawać własne rozporządzenia lub w inny sposób tworzyć programy pomocowe. Przykładem w naszych warunkach może być rządowy program gwarancji de minimis oferowany poprzez Bank Gospodarstwa Krajowego.
Halina Wiśniewska dyrektor zarządzająca pionem poręczeń i gwarancji
Komentuje Halina Wiśniewska, dyrektor zarządzająca pionem poręczeń i gwarancji
Bank Gospodarstwa Krajowego
Pomoc de minimis może być udzielana w różnych formach i na podstawie różnych programów. Jednym z nich jest rządowy program gwarancji de minimis.
Dzięki temu programowi przedsiębiorca może uzyskać kredyt na finansowanie działalności bieżącej. Maksymalna kwota gwarancji wynosi 60 proc. kwoty kredytu i nie więcej niż 3,5 mln zł.
Tym samym wartość maksymalna gwarancji odpowiada kwocie pomocy ok. 112,4 tys. euro wg kursu z 6 maja (średni kurs euro Narodowego Banku Polskiego). Gwarancje de minimis są dostępne bezpośrednio w bankach kredytujących, które zawarły umowę z BGK.
Obecnie jest ich 14. Jakie to banki? Ich wykaz znajduje się na stronie www.deminimis.gov.pl oraz na stronie www.bgk.com.pl.
