W razie stwierdzenia, że termin ten upłynął bezskutecznie, tzn., że w określonym czasie albo nie zgłoszono wniosku o wpis albo zaniechano przedłożenia obligatoryjnych dokumentów, sąd rejestrowy wzywa zobowiązanych do jego/ich złożenia, wyznaczając dodatkowy 7-dniowy termin na spełnienie owego obowiązku, pod rygorem zastosowania określonej grzywny przewidzianej w przepisach kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji świadczeń niepieniężnych.

Groźba grzywny

Gdyby jednak nie przyniosło to rezultatu, nakładana jest grzywna w owej wysokości. Przy czym, dopuszczalne jest jej ponawianie (nawet w wyższym wymiarze). Zakazane jest wymierzenie w jednym postanowieniu grzywny przekraczającej 10 tys. zł, chyba że dwukrotne jej nałożenie okazało się nieskuteczne. Grzywna ta nie może być także zamieniona na areszt. Nie obowiązuje również ograniczenie do 1 mln zł ogólnej sumy grzywien w tej samej sprawie.

Jeżeli jednak, pomimo stosowania grzywien, osoba prawna (wpisana do KRS) nie wykonuje powyższych obowiązków, sąd rejestrowy może ustanowić dla niej kuratora na okres nieprzekraczający roku. Istnieje też ewentualność przedłużenia owego czasu do maksymalnie 6 miesięcy, gdy kurator nie zdoła ukończyć swoich zadań przed upływem terminu, na jaki został ustanowiony.

Przy czym, możliwość powołania kuratora nie dotyczy stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych oraz fundacji. Postanowienie o ustanowieniu kuratora jest skuteczne z chwilą jego wydania. Przysługuje na nie zażalenie, podobnie jak na postanowienie o jego odwołaniu i odmowę jego odwołania.

Kto ma szansę

Kuratorem może być wyłącznie osoba fizyczna niekarana za umyślne przestępstwa przeciwko mieniu, obrotowi gospodarczemu oraz obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi. Listy kandydatów na kuratorów prowadzone są przez prezesów sądów okręgowych, w których okręgach działają sądy rejestrowe.

Szczegółowe kwalifikacje wymagane od kandydatów na kuratorów, sposób prowadzenia listy tych kandydatów i dane ujmowane w liście kandydatów określa zaś rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 21 grudnia 2000 r. (DzU z 2000r. nr 117, poz.1241).

Obowiązkiem kuratora jest niezwłoczne podjęcie czynności zmierzających do wyboru lub powołania władz osoby prawnej.

Przykład 1

Pani Dagmara w związku ze złożeniem rezygnacji przez członka jednoosobowego zarządu i brak obsady tego organu została wyznaczona na kuratora X sp. z o.o.

Niezwłocznie po objęciu tej funkcji, zwołała nadzwyczajne zgromadzenie wspólników, wysyłając trzy tygodnie przed jego terminem, zaproszenia do dwóch udziałowców zawierające szczegółowy porządek obrad zebrania i projekty uchwał w/s powołania członków zarządu (rada nadzorcza nie została ustanowiona).

Pani Dagmara postąpiła więc prawidłowo. Podjęła bowiem działania ukierunkowane na powołanie władz spółki.

W sytuacji zaś, w której nie dojdzie do wyboru lub powołania owych władz w ciągu 3 miesięcy od daty ustanowienia kuratora albo władze te nie składają wniosku o wpis do KRS, względnie obowiązkowych dokumentów, przysługuje mu prawo podjęcia działań mających na celu likwidację osoby prawnej.

Przykład 2

Sytuacja jak w przykładzie nr 1. Wspólnicy X sp. z o.o. nie powołali nowych członków zarządu, a upłynęły 3 miesiące od daty ustanowienia kuratora dla tego podmiotu.

Pani Dagmara zwołała zatem nadzwyczajne zgromadzenie udziałowców załączając do zaproszenia zawierającego harmonogram obrad projekty uchwał: o rozwiązaniu spółki oraz powołaniu jej likwidatora.

Pani Dagmara zachowała się właściwie. Skorzystała mianowicie z opcji podjęcia czynności zmierzających do zakończenia bytu prawnego podmiotu z uwagi na brak obsady jego zarządu.

Gdy jednak czynności te nie doprowadzą do rozwiązania osoby prawnej i wszczęcia likwidacji, kurator fakultatywnie występuje do KRS o rozwiązanie osoby prawnej oraz ustanowienie likwidatora z powodu braku jej władz lub z innej ważnej przyczyny.

Przykład 3

Sytuacja jak w przykładzie nr 2. Wspólnicy nie stawili się na nadzwyczajne zgromadzenie udziałowców. Pani Dagmara wystąpiła zatem do KRS z wnioskiem o rozwiązanie X sp. z o.o. oraz ustanowienie jej likwidatora.

W uzasadnieniu tego wniosku podała, że zwołanie nadzwyczajnego zgromadzenia udziałowców nie doprowadziło do powołania nowych członków zarządu, a pomimo zwołania przez kuratora nadzwyczajnego zebrania wspólników mającego na celu powzięcie uchwał o rozwiązaniu podmiotu i powołaniu jego likwidatora nie doszło do tego zgromadzenia.

Istnieje więc duża szansa, że owa motywacja zostanie uwzględniona przez sąd rejestrowy.

Kurator może nadto zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości owej osoby prawnej, jeżeli w trakcie realizacji swoich obowiązków stwierdzi, że istnieją ku temu przesłanki.

Przykład 4

Pani Olimpia została ustanowiona kuratorem Y sp. z o.o. Podczas wykonywania swoich zadań stwierdziła, że podmiot ten od co najmniej 4 miesięcy ma wysokie nieuregulowane płatności.

Uznała, że jest to podstawa do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Pani Olimpia ma prawo wystąpić z takim wnioskiem.

Jak odwołać

Istnieją dwie drogi odwołania kuratora przed upływem terminu, na jaki został ustanowiony. Pierwsza na wniosek osoby prawnej, gdy jej władze wykonają obowiązki rejestrowe.

Przy czym, sąd rejestrowy jedynie może – a nie musi – uwzględnić taki wniosek.

Przykład 5

Kurator ABC sp. z o.o. zwołał nadzwyczajne zgromadzenie wspólników, na którym powołano nowy zarząd. Dwóch jego członków złożyło w terminie obligatoryjne sprawozdania za 2011r., a następnie - wobec wykonania obowiązku rejestrowego i powołania władz spółki - zgłosiło wniosek o odwołanie kuratora.

Sąd rejestrowy oddalił jednak ten wniosek, uzasadniając to faktem, że jeszcze jedynie przez miesiąc ma on realizować swoje zadania (został zaś ustanowiony na okres 6 miesięcy). Sąd mógł podjąć taką decyzję.

Druga natomiast polega na obligatoryjnym odwołaniu kuratora przez sąd z urzędu, jeżeli nienależycie wykonuje on swoje obowiązki.

Przykład 6

Kurator DEF sp. z o.o. nie podjął w terminie 3 miesięcy od daty jego ustanowienia czynności zmierzających do powołania władz tejże spółki.

Sąd rejestrowy, powołując się na wskazaną okoliczność, z urzędu wydał zatem postanowienie o jego odwołaniu.

Sąd miał rację, gdyż jednym z podstawowych obowiązków kuratora jest podjęcie działań mających na celu powołanie władz osoby prawnej.

Jakie honorarium

Kurator ma prawo do wynagrodzenia za swoją działalność oraz do zwrotu uzasadnionych wydatków, które poniósł w związku ze swoimi czynnościami. Honorarium to przyznaje postanowieniem sąd rejestrowy w wysokości stosownej do zakresu zrealizowanych przez niego czynności, zasądzając należne kwoty od osób zobowiązanych do pokrycia kosztów jego działalności oraz orzekając o obowiązku tych osób zwrotu wydatków poniesionych przez Skarb Państwa.

Postanowienie to jest podstawą do prowadzenia egzekucji. Sąd może również postanowieniem przyznawać kuratorowi zaliczki w miarę dokonywanych czynności, a jeżeli rozlicza on podatek VAT, do jego wynagrodzenia dolicza się także stosowną stawkę tego podatku. Koszty działalności kuratora obciążają solidarnie osobę prawną oraz członków jej zarządu.

Dolną i górną granicę wynagrodzeń kuratorów określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 21grudnia 2000 r. (DzU z 2000r. nr 117, poz. 1242). W świetle § 2 cytowanego aktu wykonawczego nie może być ono niższe od 150 zł ani przekraczać 4 tys zł, a w szczególnie uzasadnionych - rodzajem i stopniem zawiłości sprawy – przypadkach - może być mu przyznane nawet do 6 tys. zł (§ 3 w/w rozporządzenia).

Przy ustalaniu tego wynagrodzenia bierze się pod uwagę zróżnicowanie, stopień trudności i czas trwania poszczególnych czynności.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego

- „Kurator spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powołany w trybie art. 26 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (jednolity tekst: DzU z 2007 r. nr 168, poz. 1186 ze zm.) nie jest uprawniony do wystąpienia ze skargą o wznowienie postępowania sądowego, w którym ustalono solidarną ze spółką odpowiedzialność członka jej zarządu za nieopłacone składki na ubezpieczenia społeczne".

Postanowienie SN z 23 marca 2010 r., II UZ 2/10.

- „Naruszenie ustawowego obowiązku zmiany statutu i jej zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego może stanowić przyczynę postawienia spółdzielni w stan likwidacji".

Wyrok SN z 8 stycznia 2010r., IV CSK 310/09.

- „1. Treść art. 29 ust. 2 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2001r. nr 17, poz. 209 ze zm.), w którym nie zawarto zwrotu „kurator ustanowiony na podstawie art. 26 u.k.r.s.", w żadnym razie nie uzasadnia oceny, że przepis ten odnosi się również do kuratora powołanego przez Sąd opiekuńczy na podstawie art. 42 k.c.

2. O istnieniu legitymacji kuratora do domagania się rozwiązania spółki nie może decydować zagadnienie właściwości sądu, w tym ocena właściwości funkcjonalnej sądu.

3. Kurator ustanowiony dla spółki na podstawie art. 26 u.k.r.s. jest jej reprezentantem w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 29 ust. 2 tej ustawy niezależnie od faktu, że jest w tym postępowaniu wnioskodawcą. Nie sposób przyjąć, że kurator „rejestrowy" jest ustanawiany tylko dla złożenia wniosku o wszczęcie postępowania, gdy przepisy, które uzasadniają jego powołanie, przewidują dla kuratora szersze kompetencje.

4. Brak jest jakichkolwiek podstaw by przyjąć, że w postępowaniu toczącym się na podstawie art. 29 ust. 2 u.k.r.s. zachodzi potrzeba powołania drugiego kuratora dla spółki, której dotyczy wniosek kuratora ustanowionego dla niej na podstawie art. 26 u.k.r.s.

Postanowienie SN z 30 maja 2008 r., III CZP 40/08

.

- „Kurator spółki akcyjnej ustanowiony w celu powołania jej organów nie ma uprawnienia do powołania zarządu i nie zastępuje walnego zgromadzenia ani rady nadzorczej tej spółki."

Postanowienie z 7 maja 2004 r., III CK 249/03.

Podstawa prawna:

art. 24 ust. 1 i 2, art. 26- 32, 50 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2007 r. nr 168, poz. 1186 ze zm.)

art. 1052-1053 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 1964 nr 43, poz. 296 ze zm.). (DzU z 1964 nr 43, poz. 296 ze zm.).

Jednym z podstawowych obowiązków kuratora jest podjęcie działań mających na celu powołanie władz osoby prawnej

Autorka jest adwokatem prowadzącym własną kancelarię w Płocku