Zasady zatrudnienia cudzoziemców w Polsce określa wiele przepisów.

Ponadto wyróżnia się różne grupy cudzoziemców, dla których w sposób odmienny kształtuje się prawo do legalnego pobytu i podjęcia pracy w Polsce. Dodatkowo możliwość zatrudniania obywateli poszczególnych państw modyfikują umowy międzynarodowe lub inne porozumienia międzypaństwowe.

Wielość tych regulacji powoduje spore problemy pracodawców, którzy chcieliby zaangażować w swojej firmie obywatela obcego państwa. W zależności od kraju pochodzenia cudzoziemca oraz jego statusu procedura legalnego zatrudnienia takiej osoby będzie bardziej lub mniej skomplikowana.

Ważne definicje

Podstawowe regulacje dotyczące zatrudnienia cudzoziemców na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej zawiera ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm., dalej ustawa o promocji zatrudnienia). Definiuje ona również legalne pojęcie cudzoziemca, czyli osoby niemającej obywatelstwa polskiego.

Pod pojęciem wykonywania pracy przez cudzoziemca należy natomiast rozumieć zatrudnienie, wykonywanie innej pracy zarobkowej lub pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców na podstawie przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym lub są spółkami kapitałowymi w organizacji.

Zatrudnienie to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą. Inna praca zarobkowa zaś to wykonywanie pracy lub świadczenie usług na mocy umów cywilnoprawnych, w tym umowy agencyjnej, zlecenia, o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych.

Od czego zacząć

Chcąc zatrudnić u siebie obywatela obcego państwa, w pierwszej kolejności pracodawca musi ustalić, do jakiej grupy cudzoziemców należy ta osoba z punktu widzenia dostępu do pracy na rynku polskim.

Obecnie żadnych ograniczeń w dostępie do polskiego rynku pracy nie mają obywatele państw Unii Europejskiej. Osoby z UE oraz państw, z którymi Polska zawarła umowę o swobodnym przepływie pracowników, mogą być zatrudniani przez naszych pracodawców na takich samych zasadach jak rodacy. To jeden z podstawowych filarów Wspólnoty wyrażony w art. 39 traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

Niektorzy uprzywilejowani

Niektórzy cudzoziemcy nie muszą uzyskiwać zezwolenia na pracę. Mogą legalnie podejmować zatrudnienie w Polsce przez sam szczególny status pobytu u nas lub kraj pochodzenia.

Do tej grupy zalicza się cudzoziemiec, jeżeli:

- ma status uchodźcy nadany w Polsce,

- udzielono mu u nas ochrony uzupełniającej,

- ma zezwolenie na osiedlenie się w Polsce,

- ma zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich w Polsce,

- ma u nas zgodę na pobyt tolerowany,

- korzysta z ochrony czasowej w Polsce,

- jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej (Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Wielka Brytania i Irlandia Północna, Włochy, Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia, Węgry, Bułgaria, Rumunia),

- jest obywatelem państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do Unii Europejskiej (Islandia, Lichtenstein, Norwegia),

- jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi (Szwajcaria),

- jest członkiem rodziny cudzoziemca będącego obywatelem UE, kraju EOG, Szwajcarii lub jest zstępnym małżonka tego cudzoziemca, w wieku do 21 lat lub pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka lub jest wstępnym tego cudzoziemca lub jego małżonka, pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka,

- jest osobą, o której mowa w art. 19 ust. 2-3 ustawy z 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (DzU nr 144, poz. 1043 ze zm.). Dotyczy to cudzoziemców z krajów trzecich w razie zaistnienia szczególnych okoliczności, np. śmierci obywatela UE, rozwodu lub unieważnienia małżeństwa z obywate- lem UE.

Dowolne zadania i ruch

Swobodny przepływ pracowników obejmuje prawo do:

- przyjmowania konkretnie zaoferowanej pracy,

- swobodnego przemieszczania się w obrębie Wspólnoty w celu przyjęcia pracy,

- przebywania w jednym z państw członkowskich w celu wykonywania pracy,

- pozostawania, po zakończeniu zatrudnienia, na terytorium jednego z państw członkowskich UE.

Ponadto obywatele państw UE nie mogą być w żaden sposób dyskryminowani w dostępie do zatrudnienia w innym państwie Wspólnoty. W szczególności zakazane jest:

- określenie wskaźnika liczbowego pracowników pochodzących z państwa przyjmującego,

- stosowanie ograniczeń dotyczących ogłoszeń w sprawie rekrutacji,

- ustalanie specjalnych procedur rekrutacji lub rejestrowania wobec pracowników pochodzących z innego państwa członkowskiego UE.