Zgodnie z art. 109
1
§ 1
prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Nie można również ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. To znaczy, że jakiekolwiek ograniczenia przewidziane np. umową o pracę czy wewnętrznymi regulacjami obowiązującymi w spółce nie będą miały znaczenia dla ważności czynności prokurenta dokonanej z osobami trzecimi.
Jakie uprawnienia
Czynności sądowe to przykładowo wnoszenie pozwu, ustanowienie pełnomocnictw procesowych, zawieranie ugody w procesie. Generalnie prokura upoważnia do wykonywania wszystkich czynności sądowych, czyli do reprezentowania przedsiębiorcy przed sądem (jak również organami administracji) w pełnym zakresie. Z kolei czynności pozasądowe to przede wszystkim zawieranie i rozwiązywanie umów, w tym także umów o pracę, czyli mówiąc ogólnie, reprezentowanie przedsiębiorcy wobec osób trzecich. Do czynności pozasądowych można również zaliczyć prowadzenie wewnętrznych spraw przedsiębiorcy.
Prokura obejmuje więc określony zakres uprawnień związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Zakres ten jest bardzo szeroki, gdyż dotyczy praktycznie wszystkich spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Skoro prokurę może ustanowić tylko przedsiębiorca, warto wiedzieć, gdzie szukać definicji przedsiębiorcy.
Zgodnie z przepisami ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU nr 173, poz. 1807) przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.
Do przedsiębiorców zalicza się również wspólników spółek cywilnych, jeśli wykonują oni działalność gospodarczą. Innymi słowy przedsiębiorcą jest każdy z wyżej wymienionych podmiotów, jeśli prowadzi działalność gospodarczą w sposób zawodowy. W związku z tym podmioty, które występują w obrocie gospodarczym jako przedsiębiorcy mają prawo do ustanawiania prokury. Mogą to być przykładowo spółki z o.o., spółki jawne, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą czy też spółdzielnie. Prokury nie może więc ustanowić osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą.
Trzeba wpisać do rejestru
Pamiętać należy, iż chociaż prokura jest specjalnym rodzajem pełnomocnictwa, podlega ona wpisowi do rejestru i prokurent nie musi przedstawiać pełnomocnictwa, gdyż zakres jego umocowania wynika wprost z przepisów prawa.
Ponadto należy pamiętać, że w odróżnieniu od pełnomocnictwa umocowanie prokurenta do działania w cudzym imieniu jest w każdym przypadku ściśle określone przez samą ustawę, chociaż zarówno udzielenie prokury, jak i pełnomocnictwa, wymaga jednostronnej czynności upoważniającej mocodawcy. Przy czym instytucja prokury doznaje również pewnych ograniczeń.
Uwaga!
Przede wszystkim zgodnie z art. 109
3
kodeksu cywilnego prokura nie upoważnia do: zbycia przedsiębiorstwa, dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania (np. użytkowanie) oraz zbywania i obciążania nieruchomości przedsiębiorcy. Zgodnie z przepisem do tych wszystkich czynności wymagane jest bowiem pełnomocnictwo szczególne. Należy w praktyce pamiętać, że do czynności tych prokurent będzie potrzebował osobnego pełnomocnictwa w formie przewidzianej dla dokonania tych czynności.
Należy pamiętać również, że w praktyce może się zdarzyć tak, że w spółce, w której obowiązuje zasada reprezentacji mieszanej (członek zarządu z prokurentem), a prokura jest udzielona dwóm lub większej liczbie osób łącznie, do ważności czynności prawnej będzie konieczne działanie nie tylko jednego członka zarządu z jednym prokurentem, ale jednego członka zarządu ze wszystkimi prokurentami, którym została udzielona prokura łączna.
Jakie umowy
W praktyce niezwykle często spośród umów, które zazwyczaj są zawierane między spółką a prokurentem, funkcjonują w obrocie umowy:
- kredytu,
- pożyczki
- poręczenia.
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 15 § 1 k.s.h. zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Co istotne, przepis ten nie może być modyfikowany przez postanowienia umowy spółki, a przedmiotową zgodę powinien uzyskać organ/podmiot, który w imieniu spółki będzie dokonywał czynności z prokurentem, nie zaś, jak często obserwuje się w praktyce, prokurent będący drugą stroną danej umowy. Jest to istotne, zgodnie bowiem z art. 17 § 1 k.s.h., jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwały wspólników bądź rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna.
Pamiętajmy jednak, że zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę. Potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej (art. 17 § 2 k.s.h.). Istnieje więc możliwość konwalidacji umowy (tj. nadania umowie ważności). Jeśli bowiem po zawarciu umowy nie upłynęły jeszcze dwa miesiące, to uzyskanie zgody zgromadzenia wspólników jest jeszcze możliwe.
Jeżeli więc przed upływem wspomnianego terminu zarząd uzyska zgodę zgromadzenia, to umowa stanie się ważna i to ze skutkiem od momentu jej zawarcia (wyrok SN z 17 kwietnia 2009 r., III CSK 304/08 oraz wyrok SN z 26 czerwca 2008 r., II CSK 49/08). W przeciwnym razie umowa będzie nieważna.
Podmioty, które występują w obrocie gospodarczym jako przedsiębiorcy, mają prawo do ustanawiania prokury
Zarząd nie musi jednak uzyskiwać zgody zgromadzenia wspólników na zawarcie umowy wymienionej w art. 15 k.s.h. z osobą, która ma jedynie „ekspektatywę” powołania na funkcję prokurenta. To znaczy osobą, której spółka dopiero zamierza udzielić prokury i jednocześnie z tą osobą jest zawierana umowa kredytu czy pożyczki.
Podobnie, gdy przykładowo umowa pożyczki czy poręczenia zawierana jest z eksprokurentem, tj. po odwołaniu prokury czy wygaśnięciu prokury na skutek rezygnacji zgoda zgromadzenia wspólników nie będzie wymagana. Natomiast w samej umowie spółki można wprowadzić wymóg uzyskiwania zgody zgromadzenia wspólników na każdą umowę powołaną w art. 15 k.s.h. niezależnie od tego, z kim taka umowa jest zawierana.
Ponadto w praktyce art. 15 k.s.h. nie znajduje zastosowania wyłącznie do umów, w których spółka występuje w roli kredytodawcy, pożyczkodawcy czy poręczyciela. Dlatego pamiętajmy, że zgoda zgromadzenia wspólników jest konieczna również, gdy we wskazanych wyżej umowach to spółka jest pożyczkobiorcą czy też prokurent poręcza jej zobowiązanie.
W konsekwencji każdorazowo przed zawarciem umowy z prokurentem należy rozważyć, czy nie spełnia ona funkcji podobnej do „poręczenia”, „kredytowania” czy „pożyczenia”. Bowiem w takiej sytuacji zarząd powinien uzyskać zgodę zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) na jej zawarcie. Natomiast inaczej niż w przypadku umów z członkami zarządu w umowie z prokurentem spółkę reprezentuje zarząd, a nie rada nadzorcza czy specjalny pełnomocnik (art. 210 § 1 k.s.h.).
Inne podobne
Warto wiedzieć, że tzw. inne podobne umowy występujące w obrocie, do których odnosi się również dyspozycja art. 15 k.s.h. to przykładowo: umowy joint venture agreement, na podstawie których spółka wnosi składniki majątku celem realizacji wspólnego przedsięwzięcia, umowa spółki cywilnej, umowy konsorcjum, gwarancje bankowe czy korporacyjne, akredytywy, umowy zastawnicze czy przewłaszczenia na zabezpieczenie, umowy przejęcia długu lub kumulatywnego przystąpienia do długu czy ustanowienie hipoteki na nieruchomości, a także umowy, których przedmiotem jest transfer majątku spółki do albo na rzecz członków organów likwidatorów czy oczywiście prokurentów.
Przykład 1
Prezes zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie wie, czy może stosować zasadę, że o odwołaniu prokurenta będzie decydować wyłącznie prezes zarządu tej spółki. Jest to możliwe, jednak w tym celu konieczne jest wprowadzenie odpowiednich zapisów w umowie spółki z o.o.
Zatem w części dotyczącej funkcjonowania zarządu należy zapisać, że prezes zarządu ma prawo do odwoływania prokurentów z wyłączeniem innych członków zarządu. Jeżeli w umowie spółki nie będzie takiego zapisu, wówczas obowiązują zasady ogólne uregulowane w art. 208 kodeksu spółek handlowych. W takiej sytuacji zgodnie z § 7 tego przepisu odwołać prokurę będzie mógł każdy członek zarządu.
Przykład 2
W zarządzie spółki z o.o. obowiązuje zasada reprezentacji łącznej członków zarządu. Jednocześnie zarząd spółki ustanowił prokurenta z prawem do samodzielnego działania. Czy zasada reprezentacji łącznej obowiązuje również prokurenta?
W takim przypadku zasada reprezentacji łącznej członków zarządu nie obowiązuje prokurenta samoistnego. Prokurent może więc działać samodzielnie i do skuteczności jego działań nie jest konieczna akceptacja jednego z członków zarządu.
Zasada reprezentacji łącznej ma bowiem w opisanym przypadku zastosowanie wyłącznie do działań członków zarządu.
Przykład 3
Wspólnik spółki cywilnej zastanawia się, czy może ustanowić prokurę. Prawo
do ustanawiania prokury przysługuje tylko przedsiębiorcom. Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, dlatego nie może ustanowić prokury. Natomiast do przedsiębiorców zalicza się wspólników spółek cywilnych, jeśli wykonują oni działalność gospodarczą.
W związku z powyższym prokury udzielać mogą samodzielnie wspólnicy spółki cywilnej jako przedsiębiorcy. Wówczas tak ustanowiona prokura służy do reprezentowania tego wspólnika, a nie całej spółki cywilnej. -
Wzór pisma ustanawiającego prokurę samoistną
Warszawa, 15 sierpnia 2012 r.
Wspólnicy Spółki jawnej działającej pod firmą „Piotr Zyguła i Spółka ekologiczne pyszności” z siedzibą w Warszawie, ul. Spokojna 7, zarejestrowanej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie w Krajowym Rejestrze Sądowym pod nr KRS XXXXXX, działając zgodnie z art. 41 kodeksu spółek handlowych, ustanawiają prokurenta w osobie Ignacego Zawalskiego, zamieszkałego w Warszawie, ul. Strojna 8. Ustanowiony prokurent ma prawo działać w zakresie przedsiębiorstwa wyżej wymienionej spółki samoistnie przy wszelkich czynnościach sądowych i pozasądowych.
Podpisy wszystkich wspólników
