Zgodnie z art. 21 ustawy z  28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze  (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 175 poz., 1361 ze zm.; dalej puin) przedsiębiorca jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.

Kto musi złożyć

Oznacza to, że wniosek taki powinien być złożony w momencie gdy przedsiębiorca, tj. każdy wspólnik uprawniony do reprezentacji spółki osobowej; członek zarządu spółki kapitałowej; prokurent; likwidator spółki w likwidacji stwierdzi, że przedsiębiorca jest niewypłacalny, tj. nie jest w stanie wypełniać swoich zobowiązań, w szczególności, gdy opóźnienie w wykonaniu zobowiązań przekracza trzy miesiące, a suma niewykonanych zobowiązań przekracza 10 proc. wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika.

Może to mieć miejsce również wówczas, gdy zobowiązania przedsiębiorcy przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy wykonuje zobowiązania na bieżąco.

Co zrobi sąd

Sąd może oddalić wniosek o zgłoszenie upadłości, jeżeli powyższe warunki nie zostaną spełnione. Nie zrobi tego jednak, jeżeli niewykonanie zobowiązań przez przedsiębiorcę ma charakter trwały lub oddalenie wniosku mogłoby pokrzywdzić wierzycieli.

Ważne jest jednak to, że wniosek o  ogłoszenie upadłości należy złożyć w momencie, gdy przedsiębiorca ma środki wymagane na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego niezależnie od posiadanych środków na zaspokojenie wierzycieli, tj. musi mieć środki w kwocie od kilkudziesięciu do kilkuset tysięcy złotych, gdyż brak środków w odpowiedniej wysokości jest podstawą oddalenia wniosku przez sąd.

Sąd może też oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że mimo posiadania majątku lub środków pieniężnych przez przedsiębiorcę, majątek ten jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Pamiętaj o odpowiedzialności

Istotne jest to, aby pamiętać o odpowiedzialności związanej z niezgłoszeniem wniosku o upadłość w odpowiednim terminie. Zgodnie z art. 299 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94 poz. 1037 ze zm.; dalej: ksh) każdy członek zarządu, solidarnie z pozostałymi członkami zarządu, przedsiębiorcy, będącego osoba prawną, który staje się niewypłacalny odpowiada osobiście za zobowiązania takiego przedsiębiorcy, chyba że wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.

Dodatkowo, zgodnie z art. 586 ksh, członek zarządu spółki albo likwidator, który nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów prawa upadłość spółki, popełnia przestępstwo i może podlegać grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Dlatego najkorzystniej dla przedsiębiorcy, jak również dla osób reprezentujących przedsiębiorcę będącego osobą prawną, byłoby złożyć wniosek o upadłość niezwłocznie po stwierdzeniu, że zaistniały podstawy do jego złożenia, gdyż może uda się wprowadzić odpowiedni układ naprawczy albo ewentualnie przeprowadzić upadłość w trybie układowym.

Oznaczałoby to uniknięcie likwidacji majątku przedsiębiorcy albo przeprowadzenie likwidacji majątku przedsiębiorcy. Złożenie wniosku w odpowiednim terminie uchroni też reprezentujących go członków zarządu przed osobistą odpowiedzialnością za zobowiązania wobec wierzycieli.

Co jest problemem

Duży problem stanowi dla przedsiębiorców zidentyfikowanie momentu ziszczenia się przesłanek upadłości określonych w puin, jak też sporządzenie i złożenie w odpowiednim terminie wniosku o zgłoszenie upadłości spełniającego wszelkie wymogi ustawowe oraz zawierającego wszelkie załączniki i informacje konieczne dla uznania zasadności zgłoszenia upadłości.

Należy też pamiętać o uiszczeniu opłaty sądowej od wniosku w wysokości 1 tys. zł, albowiem nie ma możliwości zwolnienia przedsiębiorcy od kosztów sądowych związanych ze złożeniem wniosku o upadłość, a nieopłacony wniosek podlega zwrotowi.

Trybunał orzekł

15 maja 2012 r. w sprawie o sygn. akt P. 11/2010 Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu pytania prawnego Sądu Okręgowego we Wrocławiu uznał, że art. 32 ust. 1 puin w zakresie, w jakim dotyczy dłużników będących spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Oznacza to, że w niektórych przypadkach sąd upadłościowy może teraz zwolnić spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z kosztów sądowych powstałych na etapie składania wniosku o ogłoszenie upadłości, czyli kosztu samego wniosku oraz pism składanych w postępowaniu upadłościowym a wymagających opłaty, np. zażalenia od postanowienia wydanego w postępowaniu (200 zł), co było do tej pory wyłączone przepisem 32 ust. 1 puin.

Tak czy inaczej wniosek może zostać oddalony w przypadku gdy dłużnik nie będzie miał środków na pokrycie kosztów postępowania.

Trzy elementy

Zgodnie z art. 502 puin plan naprawczy powinien zapewniać przywrócenie przedsiębiorcy zdolności do konkurowania na rynku. Zdolność ta powinna mieć charakter trwały, co oznacza że w planie naprawczym powinny być określone przemyślane sposoby naprawy przedsiębiorstwa, tj. działania jakie należy podjąć, aby przedsiębiorstwo przedsiębiorcy prowadzącego postępowanie naprawcze osiągnęło niezbędną zdolność płatniczą i możliwość generowania zysków, a także by zapewniło ofertę handlową czy usługową przedsiębiorcy, która będzie przyjęta na rynku.

Sam plan naprawczy powinien opierać się na restrukturyzacji trzech elementów dotyczących sytuacji przedsiębiorcy, tj. jego:

- zobowiązań;

- majątku;

- zatrudnienia.

Plan restrukturyzacji zobowiązań nie może być przeprowadzony bez zmian majątkowych oraz zmian w zatrudnieniu w przedsiębiorstwie prowadzącym postępowanie naprawcze.

Nawet największe oddłużenie nie uzdrowi przedsiębiorstwa, jeżeli będzie ono miało nadal wadliwą strukturę zatrudnienia, czy też znaczny nieprodukcyjny majątek. Z drugiej strony uzdrowienie przedsiębiorstwa nie może nastąpić tylko kosztem wierzycieli.

Pomoc osoby trzeciej

Puin co do zasady wyklucza możliwość uzdrowienia przedsiębiorstwa przedsiębiorcy prowadzącego postępowanie naprawcze za pomocą majątku osoby trzeciej, stąd też restrukturyzacja majątku może dotyczyć wyłącznie majątku należącego do przedsiębiorcy prowadzącego to postępowanie.

Od tej zasady puin dopuszcza jednak wyjątek, gdy osoba trzecia jest gotowa partycypować w kosztach naprawy przedsiębiorstwa prowadzącego postępowanie naprawcze. W takim przypadku wymagana jest jednak jej wyraźna zgoda na piśmie złożona najpóźniej w dniu zgromadzenia wierzycieli.

Zgoda ta powinna dotyczyć konkretnego majątku osoby trzeciej. Jeżeli ona już jest uczestniczenie w kosztach naprawy przedsiębiorstwa może wtedy nastąpić w każdy prawnie dozwolony sposób, np. w formie darowizny czy też użytkowania na określony czas albo jako przedmiot zastawu czy hipoteki.

Konsekwencje zmian kadrowych

W przedsiębiorstwie zagrożonym niewypłacalnością niezbędna jest również racjonalizacja zatrudnienia przez przygotowanie go do zmieniających się warunków. W składanym do sądu planie naprawczym należy  więc umieścić plan restrukturyzacji zatrudnienia, który powinien wskazać nie tylko, jakie będą zmiany kadrowe, tj. zwolnienia czy zatrudnienia pracowników, lecz także harmonogram tych zmian oraz konsekwencje finansowe tych zmian, tj. wysokość wypłat, wysokość odpraw itp.

Na zasadach ogólnych

Przed złożeniem przez przedsiębiorcę wniosku o zgłoszenie swojej upadłości, wierzyciele mają prawo do żądania spełnienia świadczenia przez przedsiębiorcę dłużnika na zasadach ogólnych wynikających z prawa cywilnego, w terminach określonych ustawowo lub jak określono we wcześniejszej umowie zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a wierzycielem.

Uwzględniając wniosek o  ogłoszenie upadłości sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, które zostaje opublikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w dzienniku o zasięgu lokalnym dla przedsiębiorcy upadłego.

Sąd wzywa wierzycieli oraz osoby, którym przysługują prawa i roszczenia osobiste ciążące na nieruchomości należącej do upadłego, jeżeli nie zostały ujawnione przez wpis w księdze wieczystej, do ich zgłoszenia w wyznaczonym przez sąd terminie nie krótszym niż miesiąc i nie dłuższym niż trzy miesiące, pod rygorem utraty prawa powoływania się na nie w postępowaniu upadłościowym.

W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd wyznacza również sędziego-komisarza oraz syndyka, nadzorcę sądowego, albo zarządcę – w zależności od ustalonego rodzaju postępowania.

Sędzia i komisarz

Po ogłoszeniu upadłości, wierzyciele zgłaszają swoje roszczenia już bezpośrednio do sędziego komisarza prowadzącego postępowanie.

Sąd może też zwołać wstępne zgromadzenie wierzycieli w celu podjęcia uchwały co do sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego, wyboru rady wierzycieli oraz zawarcia układu, jeżeli istnieją ku temu odpowiednie przesłanki.

Po zakończeniu postępowania upadłościowego nie ma możliwości dochodzenia przez wierzycieli roszczeń, jeżeli nie zostały zgłoszone przez nich mimo wezwania.

Monika Polkowska aplikant radcowski w TGC Corporate Lawyers

Monika Polkowska aplikant radcowski w TGC Corporate Lawyers

Monika Polkowska, aplikant radcowski w TGC Corporate Lawyers

Przedsiębiorca, który zdecyduje się na zgłoszenie upadłości powinien w szczególności pamiętać o terminach ustawowych i innych wymogach formalnych sporządzenia i złożenia wniosku o zgłoszenie upadłości, w szczególności odpowiednim uzasadnieniu wniosków oraz dołączeniu odpowiednich dokumentów.

W postępowaniu układowym ważne jest sporządzenie odpowiednich propozycji układowych, a w postępowaniu naprawczym przygotowanie odpowiedniego planu naprawczego i uzasadnienia. Warto skorzystać z pomocy prawnika, aby postępowanie upadłościowe lub naprawcze przebiegło jak najsprawniej, bez dodatkowych kosztów czy też innych dolegliwości dla przedsiębiorcy.

Ważne jest, aby plan naprawczy dotyczył wszystkich trzech elementów restrukturyzacji i obejmował ich ścisłe i harmonijnie powiązanie. Chodzi o to, by razem tworzyły one jedną logiczną całość. W zależności od tego, jak dokładny i wiarygodny będzie plan naprawczy, zostanie on przez sąd zaakceptowany albo oddalony.

Dlatego warto skonsultować treść i formę planu naprawczego we współpracy ze specjalistami.Często w obliczu bankructwa przedsiębiorcy pytają swoich doradców i prawników czy istnieje jakiś sposób na to, aby uratować cokolwiek z majątku i nie zostać na lodzie?

Odpowiedź jest prosta – jedyną szansą na uratowanie jakiegokolwiek majątku w obliczu bankructwa jest dla przedsiębiorcy odpowiedni program naprawczy, ewentualnie odpowiednio przeprowadzone postępowanie układowe przewidujące umorzenie części zobowiązań.

W sytuacji, gdy zachodzą przesłanki jedynie dla postępowania upadłościowego z likwidacją majątku przedsiębiorcy nie ma szans na uratowanie czegokolwiek, chyba że pozostałyby jakiekolwiek środki po zaspokojeniu wierzycieli i pokryciu kosztów postępowania.