Umowa-zlecenia stanowi jeden z rodzajów umów o charakterze cywilnoprawnym, który często zastępuje umowę o pracę. Na jej podstawie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności dla dającego zlecenie. Stosuje się do niej przepisy kodeksu cywilnego.
Umowę-zlecenie można wypowiedzieć w każdym czasie (art. 746 k.c.). Jest to uprawnienie każdej ze stron. Wielokrotnie na ten temat wypowiadał się Sąd Najwyższy – np. w wyroku z 28 września 2004 r. (IV CK 640/03).
Uwzględniając, że zlecenie opiera się na wzajemnym zaufaniu stron, art. 746 k.c. pozwala wypowiedzieć umowę-zlecenie każdej z nich w każdym czasie, nawet bez ważnych powodów. Uregulowanie to dotyczy także kontraktów zawartych na czas oznaczony. Jego ratio, tj. ochrona wzajemnego zaufania stron, jest w pełni aktualna także w odniesieniu do umów-zleceń zawartych na czas oznaczony.
Uprawnienie do wypowiedzenia zlecenia ma charakter prawokształtującego. Złożone oświadczenie woli o wymówieniu wywiera skutek ex nunc, tj. od chwili złożenia (art. 61 § 1 k.c.). Nie wymaga ono żadnej szczególnej formy. Może zostać złożone w każdy sposób, wystarczająco ujawniający wolę zakończenia współpracy. Jeżeli jednak kontrakt został zawarty na piśmie, to zgodnie z art. 77 § 2 k.c. jego wypowiedzenie też powinno mieć formę pisemną.
Istotne jest to, że strony w umowie-zleceniu mogą określić terminy wypowiedzenia, jak również wskazać i zróżnicować zasady wymówienia w zależności od przyczyn je uzasadniających. Mają zatem prawo określić inne zasady wypowiedzenia z ważnych powodów, a inne w sytuacji ich braku.
Różne są też skutki złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy zlecenia w zależności od tego, która strona (przyjmujący czy dający zlecenie) dokonuje wypowiedzenia. Gdy jest to dający zlecenie (pracodawca), powinien on zleceniobiorcy zwrócić wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. Natomiast przyjmujący zlecenie, jeżeli otrzymał od zleceniodawcy np. zaliczki, musi je wówczas zwrócić (choć nie jest to zapisane wprost w art. 746 k.c.).
Gdy umowa-zlecenie jest odpłatna, a wypowiada ją dający zlecenie, ma obowiązek wypłacić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom. Jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Również przyjmujący zlecenie, który je wypowiedział bez ważnych przyczyn, jest odpowiedzialny za szkodę.
Kodeks cywilny nie określa jednak, co to jest „ważna przyczyna”. Zatem mogą być zarówno obiektywne, jak i subiektywne powody. W przypadku braku porozumienia między stronami co do statusu ważności przyczyny rozwiązującej umowę-zlecenie, rozstrzyga to w wielu przypadkach sąd.
Reasumując – prawo wypowiedzenia umowy-zlecenia przysługuje w każdym przypadku, niezależnie od tego, na jaki czas została ona zawarta i bez względu na to, czy możliwość jej wcześniejszego jednostronnego rozwiązania przewidziano w treści umowy. Jeśli zleceniobiorca nie zgodzi się co do tego, że powodem rozwiązania z nim umowy są ważne przyczyny, może dochodzić swoich racji przed sądem.
