Firma w sądzie: mediacja

Obecnie na znaczeniu zyskuje znacząco instytucja mediacji. Mediacje prowadzi się na podstawie umowy stron albo na podstawie skierowania do niej przez sąd. Mediacja jest instytucją różniącą się od ugody zawartej przed sądem powszechnym na mocy zawezwania strony do próby ugodowej. Wtedy rolę analogiczną do roli mediatora pełni sędzia sądu powszechnego. Ugoda taka nie podlega też zatwierdzeniu.

Trend rozwojowy

Co do obserwowanego trendu rozwoju mediacji warto wskazać, iż powstają nowe, profesjonalne centra mediacji, zaś wiedza o samej instytucji i możliwościach jej wykorzystania jest popularyzowana w środowisku. Przekłada się to na wzrastającą sukcesywnie liczbę spraw poddanych mediacjom oraz liczbę spraw, które znajdują swój pozytywny finał dzięki mediacjom.

Salomonowe rozstrzygnięcia

Należy mieć na uwadze, że w postępowaniu mediacyjnym nie należy raczej spodziewać się rozstrzygnięcia zadośćczyniącego całkowicie żądaniu jednej ze stron postępowania. Rozstrzygnięcie ugody zawartej przed mediatorem jest z zasady rozwiązaniem salomonowym i uwzględnia interesy obu stron. Jako zasadnicze zalety mediacji wskazuje się m.in. zupełne odformalizowanie postępowania, bardzo niskie koszty oraz bardzo krótki czas jej trwania.

Z informacji Centrum Mediacji przy Sądzie Arbitrażowym przy Krajowej Izbie Gospodarczej wynika, że postępowanie mediacyjne trwa średnio zaledwie jeden dzień – może się wydłużyć przy  większym stopniu złożoności sprawy. Warto też wskazać na deklarowany przez Centrum współczynnik zawierania ugód oscylujący w granicach 80 proc.

Koszty postępowania mediacyjnego są różne. Strony partycypują w nich w różnym stopniu, aczkolwiek zasadą jest, iż ponoszą je po połowie. Nie wyłącza to możliwości ustalenia sposobu ponoszenia kosztów mediacji w sposób odmienny.

Dla przykładu, opłata w postępowaniu mediacyjnym przy Centrum Mediacji przy Sądzie Arbitrażowym przy KIG wynosi między 600 a 136 640 zł (suma ta może ulec zwiększeniu po  przekroczeniu maksymalnej wysokości, określonej w taryfikatorze opłat Sądu). Warto wskazać, że – o ile strony nie zdecydują się na udział profesjonalnych pełnomocników w postępowaniu mediacyjnym – koszty postępowania mediacyjnego ulegają samoistnemu zmniejszeniu o wysokość honorariów prawników.

Sprawy do mediacji

W 2011 roku sądy okręgowe skierowały do mediacji 376 spraw gospodarczych (sądy te zatwierdziły 71 ugód zawartych przed mediatorami), zaś sądy rejonowe – 1053 (z czego sądy te zatwierdziły 182 ugody zawarte w postępowaniu mediacyjnym).

Należy podkreślić, że znacznie niższy był w tym samym roku współczynnik ugód zawartych przed mediatorem na podstawie woli stron, które zostały następnie zatwierdzone przez sądy powszechne.

W sprawach rozpoznawanych przez sądy okręgowe było to dziewięć spraw, z czego zatwierdzono cztery ugody. W sądach rejonowych złożono 44 wnioski o zatwierdzenie ugody, z czego pozytywnie rozpoznano 24 z nich. ?

Klauzula wykonalności

Warunkiem nadania mocy prawnej ugodzie zawartej przed mediatorem równej ugodzie zawartej przed sądem jest jej zatwierdzenie przez właściwy sąd powszechny. Zatwierdzenie polega na nadaniu ugodzie klauzuli wykonalności (jeśli ugoda nadaje się do wykonania w drodze egzekucji) bądź wydaniu odpowiedniego postanowienia (ugody, które nie podlegają wykonaniu).

Odmowa zatwierdzenia ugody następuje w enumeratywnie wymienionych przypadkach określonych w ustawie. Koszt zatwierdzenia takiej ugody, zawartej w następstwie woli stron, jest relatywnie niewielki, gdyż opłata stała od wniosku o zatwierdzenie ugody wynosi 50 zł.

Warto podkreślić, że zawarcie ugody w trakcie trwania postępowania przed sądem powszechnym powoduje, że powodowi jest zwracana opłata od pozwu inicjującego proces. Powód unika ryzyka związanego z ewentualnym przegraniem sporu, a nadto uzyskuje zwrot znacznej części poniesionych kosztów.

Alternatywne modele

Wspomnieć należy także o innych alternatywnych metodach rozwiązywania sporów, w szczególności modelach mieszanych, łączących cechy postępowań mediacyjnych i arbitrażowych. Jest bowiem możliwe skierowanie sprawy do mediacji w trakcie postępowania arbitrażowego.

W sytuacji odwrotnej – gdy strony prowadzące mediacje nie dojdą do porozumienia – możliwa jest kontynuacja rozpoznawania sprawy w postępowaniu arbitrażowym. Nie wchodząc w szczegóły, zasadą stałych sądów polubownych i działających przy nich centrów mediacji jest zaliczanie kosztów mediacji na poczet prowadzonego następnie postępowania arbitrażowego w modelu mediacja – arbitraż.

Łukasz Wydra adwokat, KML Legal Łukasz Wydra Kancelaria Adwokacka

Łukasz Wydra adwokat, KML Legal Łukasz Wydra Kancelaria Adwokacka

Przedsiębiorca powinien kierować się prostą zasadą:

nie wikłać się w spór. W krajach Zachodu coraz bardziej popularne staje się zatrudnianie w kancelariach prawnych specjalistów od rozwiązywania sytuacji kryzysowych.

W praktyce są to prawnicy z doświadczeniem procesowym, którzy jednak przedstawiają stronie przeciwnej racje swego klienta w sposób mający ją przekonać albo do zaniechania powództwa, albo do uznania racji. Nie należy jednak mylić ich roli z mediatorami.

Ocena długości i kosztów postępowań przed polskimi sądami powszechnymi nie napawa optymizmem. Dodatkowe problemy pojawić się mogą po uzyskaniu orzeczenia.

Dla klienta najważniejsze jest uzyskanie zapłaty, nie zaś wikłanie się w długotrwały proces, który nie gwarantuje na dodatek powodzenia. Mniejszym ryzykiem obarczone są postępowania arbitrażowe czy mediacyjne (oraz ich hybrydy). Z tym jednak zastrzeżeniem, że w przypadku rozstrzygnięć poza sądem powszechnym podstawowym warunkiem skutecznego i przyjacielskiego zakończenia sporu jest dobra wola stron. W przeciwnym razie również i takie ich zakończenie może być niekorzystne dla przedsiębiorcy.

Należy pozytywnie ocenić tendencję do rezygnacji stron z wykorzystywania sądów powszechnych jako narzędzia rozwiązywania sporu, mimo pewnego ryzyka związanego z tym, że jedynie wyrok sądu powszechnego stanowiący emanację imperium państwa jest orzeczeniem posiadającym moc wiążącą niezależnie od woli stron.

Być może z czasem również przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na terenie Polski nabiorą stopniowego przekonania, że tak naprawdę najlepszą gwarancją zniwelowania różnicy zdań z kontrahentem jest znalezienie konsensusu. Bez znaczenia jest przy tym sposób czy etap, na jakim wypracowanie wspólnego stanowiska ma miejsce.

Trzeba jednak każdorazowo spojrzeć na całokształt sprawy. Bywa, że różnice zdań są tak znaczne, że takie optymistyczne zakończenie nie jest możliwe. Nawet wtedy jednak należy zdać sobie sprawę, że kierowanie się emocjonalnymi pobudkami może być zgubne dla przedsiębiorstwa (np. w obliczu utraty płynności finansowej spółki będącej stroną w sporze).

Prowadzenie sporów sądowych przy wykorzystaniu profesjonalnych pełnomocników wymaga dodatkowo oceny, którzy prawnicy dają najlepszą gwarancję rzetelnego prowadzenia sprawy, z uwzględnieniem ich wiedzy merytorycznej w dziedzinie będącej przedmiotem sporu. W szczególnie złożonych sprawach gospodarczych czasy, w których prawnik był specjalistą od wszelkiego rodzaju spraw – przy postępującej specjalizacji obrotu – minęły bezpowrotnie.

Serdecznie dziękuję za pomoc w przygotowaniu artykułu Beacie Łankiewicz, sekretarz generalnej Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej oraz Beacie Śmiałkowskiej, sekretarz Sądu Polubownego ds. Domen Internetowych przy Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji.