Poręczenie wekslowe, zwane też awalem, stanowi popularną formę zabezpieczenia zobowiązań pieniężnych. Ma też sporo zalet dla wierzyciela w porównaniu z poręczeniem uregulowanym w kodeksie cywilnym.

Poręczenie wekslowe, określone w art. 30 – 32 prawa wekslowego jako zobowiązanie wekslowe, jest zobowiązaniem abstrakcyjnym i bezwarunkowym. Abstrakcyjność tego zobowiązania oznacza jego oderwanie i niezależność od stosunków prawnych zachodzących między posiadaczem weksla, jego wystawcą i  poręczycielem. Jest to szczególnie widoczne w przypadku, gdy weksel zostanie poprzez indos przeniesiony na inną osobę.

Bezwarunkowość poręczenia wekslowego wyraża się natomiast w tym, że uzależnienie zapłaty sumy wekslowej od spełnienia jakiegokolwiek warunku lub świadczenia wzajemnego powoduje nieważność poręczenia.

Samodzielność zobowiązania

Poręczenie wekslowe jest ważne i skuteczne, choćby zobowiązanie podstawowe, za  które poręczono (np. zobowiązanie wystawcy weksla), było nieważne z jakiegokolwiek powodu, z wyjątkiem wady formalnej (art. 32 ust. 2 prawa wekslowego). Jest to więc tzw. akcesoryjność formalna poręczenia.

Potwierdzał to także Sąd Najwyższy w wyroku z 24 listopada 2009 (V CSK 129/09), stwierdzając, że w art. 32 ustawy Prawo wekslowe znajduje wyraz jedynie akcesoryjność formalna. Z tego względu zobowiązanie poręczyciela wekslowego ma w istocie charakter samodzielny (samoistny), co przejawia się w tym, że odpowiada on według treści weksla.

Ma to bardzo duże znaczenie praktyczne i jest rozwiązaniem korzystnym dla posiadacza weksla. Dlatego że w razie nieważności zobowiązania osoby, za którą poręczono np. z powodu sfałszowania jej podpisu, braku zdolności wekslowej (co może mieć miejsce, np. gdy weksel podpisała osoba ubezwłasnowolniona lub niepełnoletnia), poręczyciel wekslowy i tak będzie odpowiadał za zapłatę sumy wekslowej.

Zatem zdarzyć się może i taka sytuacja, że np. wystawca weksla będzie wolny od odpowiedzialności, a mimo to poręczyciel, który poręczył za tę osobę, będzie zobowiązany do zapłaty kwoty wekslowej. Natomiast przy poręczeniu cywilnym sytuacja wierzyciela byłaby znacznie gorsza, bo poręczenie cywilne za dług nieważny jest nieważne. W przypadku więc tego poręczenia wierzyciel straciłby też wszelkie prawa w stosunku do poręczyciela.

Odpowiedzialność poręczyciela ma więc co do zasady samodzielny charakter. Wynika to także z art. 7 prawa wekslowego, w myśl którego jeżeli na wekslu znajdują się podpisy osób niezdolnych do zaciągania zobowiązań wekslowych, podpisy fałszywe albo podpisy, które z jakiejkolwiek przyczyny nie zobowiązują osób, które weksel podpisały lub których nazwiskiem weksel został podpisany, nie uchybia to ważności innych podpisów.

Ograniczone zarzuty

Istotną zaletą poręczenia wekslowego w stosunku do poręczenia z kodeksu cywilnego jest również ograniczony zakres zarzutów poręczyciela.

O ile bowiem, w myśl art. 883 k.c., poręczyciel oprócz swoich osobistych zarzutów może podnieść przeciwko wierzycielowi też wszelkie zarzuty przysługujące dłużnikowi (nawet te, których dłużnik się zrzekł), o tyle, zgodnie z art. 17 prawa wekslowego, w razie przeniesienia weksla poręczyciel wekslowy nie może podnieść wobec wierzyciela zarzutów osobistych, które służyłyby mu wobec wystawcy weksla czy poprzedników tego wierzyciela.

Ponadto błąd poręczyciela wekslowego co do osoby wystawcy weksla własnego in blanco nie zwalnia poręczyciela od odpowiedzialności wekslowej.

Podkreślał to Sąd Najwyższy w uchwale z 31 maja 1994 (III CZP 75/95). Istotne jest jednak, że poręczyciel wekslowy może powoływać się na wypełnienie weksla niezgodnie z zawartym porozumieniem do czasu indosowania weksla przez remitenta (wyrok SN z 17 września 2004, V CK 562/03).

Pamiętać należy, że poręczyciel wekslowy nie może po złożeniu swego podpisu na wekslu swobodnie zmienić zdania i odwołać swego oświadczenia, choćby poręczenie dotyczyło weksla in blanco.

Nie można odwołać oświadczenia

Potwierdzał to także Sąd Najwyższy w wyroku z 16 października 1985 (IV PR 217/85, OSNC 1986/6/105), stwierdzając, że poręczyciele wekslowi nie mogą skutecznie odwołać poręczenia również wtedy, gdy dotyczy ono weksla niezupełnego, niezawierającego oznaczenia w chwili jego wystawienia sumy wekslowej i daty płatności, ale stanowiącego bezterminowe zabezpieczenie przyszłego długu wystawcy weksla.

Odpowiedzialność solidarna

Poręczyciel wekslowy odpowiada w sposób solidarny z innymi dłużnikami wekslowymi, co oznacza, że posiadacz weksla może według swego wyboru dochodzić zapłaty sumy wekslowej albo od wszystkich łącznie, albo też od tylko wybranych dłużników.

Zatem wierzyciel może także dochodzić zapłaty wprost od poręczyciela, którego majątek daje gwarancję uzyskania zapłaty, nawet bez wszczynania wcześniej postępowania wobec wystawcy, za którego poręczono, zwłaszcza gdy np. jest on w stanie likwidacji czy upadłości. Przy czym, jeżeli poręczyciel zapłaci sumę wekslową, służy mu roszczenie regresowe w stosunku do osoby, za którą poręczył.

Szybki proces

Posłużenie się poręczeniem wekslowym jest korzystne dla posiadacza weksla także ze względu na możliwość szybszego uzyskania zaspokojenia na drodze sądowej. Posiadacz weksla może bowiem skierować pozew na drogę uproszczonego postępowania nakazowego i w ten sposób w stosunkowo krótkim czasie uzyskać z sądu równoważny z wyrokiem nakaz zapłaty zobowiązujący poręczyciela do zapłaty sumy wekslowej.

Przykład

Jan S. udzielił poręczenia na wekslu in blanco wystawionym przez spółkę X na zabezpieczenie pobranej przez nią pożyczki w kwocie 80 tys. zł. Spółka ta nie spłaciła pożyczki w terminie, bo jej inwestycje nie przyniosły zysków. Następnie sąd ogłosił jej upadłość.

Okazało się także, że jej zobowiązanie z weksla jest nieważne. Wówczas konsorcjum finansowe, które udzieliło pożyczki, po wypełnieniu weksla na kwotę 80 tys. zł wezwało do zapłaty tej sumy Jana S. jako poręczyciela wekslowego. Gdy Jan S. odmówił zapłaty, twierdząc, że w pierwszej kolejności powinna odpowiadać spółka X, wystąpiło ono z pozwem do sądu, który wydał nakaz zapłaty zasądzający od Jana S. tę sumę wraz z kosztami procesu.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach