Środkiem szeroko rozumianej obrony przeciwko prawomocnemu nakazowi zapłaty może być również skarga o wznowienie postępowania przewidziana w art. 399 i kolejnych k.p.c. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego dopuszczalne jest wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym nakazem zapłaty (orzeczenie SN z 5 marca 1935, II C 2790/34, postanowienie SN z 4 stycznia 1973, I CZ 152/72).

Trzy miesiące

Skargę taką można wnieść w terminie trzech miesięcy od chwili, gdy pozwany dowiedział się o istnieniu prawomocnego nakazu zapłaty. Jej podstawą może być brak należytej reprezentacji strony lub pozbawienie możliwości działania, ale tylko spowodowane naruszeniem przepisów prawa.

Zdecydowanie korzystniejsze jest więc skorzystanie z wcześniej wspominanych środków już chociażby z powodu szybkości postępowania. Uwaga! Skarga o wznowienie ma zastosowanie „ostateczne”, gdy pozwany nie może już wnieść innych środków z powodu upływu terminów ustawowych.

Powstaje pytanie, jaki skutek na postępowanie egzekucyjne ma uchylenie postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty na skutek wniesionego środka zaskarżenia bądź też przyjęcie sprzeciwu na skutek przywrócenia terminu na jego wniesienie.

W pierwszym wariancie sytuacja jest dość przejrzysta – tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności, co daje według art. 825 pkt 2 kodeksu postępowania cywilnego podstawę do złożenia wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego.

W drugiej sytuacji bądź też w sytuacji gdy został przyjęty sprzeciw pozwanego na skutek argumentacji przez niego przedstawionej obalającej domniemanie skutecznego doręczenia mu nakazu zapłaty (a pozwany nie zaskarżył jednocześnie postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności), nakaz zapłaty traci moc, ale wciąż pozostaje w mocy postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności.

Prośba o umorzenie egzekucji

Pierwotnie istniała w e-sądzie praktyka orzecznicza uchylania z urzędu postanowień o nadaniu klauzuli wykonalności, jako niekończących postępowanie, ale nie spotkała się z aprobatą sądu II instancji.

Zgodnie z orzecznictwem tego sądu postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności nie mogą być uchylane z urzędu, jako że należą do kategorii tzw. stanowczych, jednakże jako że nakaz zapłaty będący tytułem egzekucyjnym utracił moc, tytuł wykonawczy (składający się z tytułu egzekucyjnego opatrzonego klauzulą wykonalności) upada, bo staje się niekompletny, co jest równoznaczne z pozbawieniem go wykonalności.

Wówczas zastosowanie może mieć cytowany wcześniej art. 825 pkt 2 k.p.c. Pozwany w takiej sytuacji powinien więc wnioskować o umorzenie postępowania egzekucyjnego.

Komentuje Dariusz Segit, referendarz sądowy w VI Wydziale Cywilnym Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie

Komornik prowadzący egzekucję opartą na elektronicznym tytule wykonawczym ma stały dostęp do tzw. repozytorium, w którym znajduje się elektroniczny nakaz zapłaty wraz z wszystkimi orzeczeniami go dotyczącymi.

Komornik może ponadto śledzić status, jaki w systemie informatycznym, w którym jest prowadzone elektroniczne postępowanie upominawcze, mają poszczególne orzeczenia. W przypadku utraty mocy bądź uchylenia któregokolwiek z nich ma to odzwierciedlenie w danych dostępnych dla komornika.

Jest to znaczące ułatwienie wymiany informacji pomiędzy sądem a komornikiem sądowym w porównaniu z tradycyjnym papierowym postępowaniem upominawczym i stanowi jedną z korzyści, jakie niesie ze sobą wprowadzenie elektronicznego postępowania upominawczego, równoważąc pewne zagrożenia z tym związane.Zastosowanie doręczenia poprzez podwójne awizowanie, określonego w art. 139 § 1 k.p.c., dla pierwszego doręczenia w sprawie dla pozwanego może budzić kontrowersje.

Jednak rezygnacja z tej konstrukcji opartej na pewnej fikcji prawnej uniemożliwiałaby dokonanie doręczenia w znaczącym procencie spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

Dodatkowo w takiej sytuacji każdy pozwany, chcąc uniknąć uprawomocnienia się wydanego przeciwko niemu nakazu zapłaty, nie podejmowałby po prostu awizowanej w placówce pocztowej przesyłki sądowej, co mogłoby podważyć sens istnienia zarówno zwykłego, jak i elektronicznego postępowania upominawczego.