Dzięki temu menedżerowie zapłacą tylko 19 proc. podatku i to dopiero po zbyciu papierów wartościowych. Jednocześnie unikną składek ZUS.
Potrzebny jest plan
Pracodawca może motywować swoich pracowników w bardzo zróżnicowany sposób. Najczęściej są to różnego rodzaju premie pieniężne uzależnione od osiągniętych wyników, prowizje od sprzedaży lub świadczenia niepieniężne (np. bony pracownicze). Przeważająca większość tych świadczeń jest dodatkowym przychodem pracownika podlegającym opodatkowaniu.
Trzeba od nich również odprowadzić składki ZUS oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Obciążenia te pomniejszają wynagrodzenie pracownika, a składki ZUS od tych świadczeń są dodatkowym kosztem pracodawcy.
W jaki sposób można zatem motywować pracowników do pracy, nie narażając ich ani firmy na konieczność odprowadzenia dodatkowych należności publicznoprawnych? Jednym ze sposób jest przyznanie im akcji spółki, w której pracują. Pierwszym krokiem do takiego nagradzania pracowników jest opracowanie przez pracodawcę (spółkę akcyjną) stosownego programu (planu).
Pracodawca ma w zasadzie pełną swobodę w projektowaniu postanowień planu. W szczególności powinien on określić beneficjentów planu, tj. pracowników uprawnionych do otrzymania akcji. Co do zasady plan może określać grupę lub grupy pracowników, którzy zajmują określone stanowiska lub pełnią określone funkcje bez konieczności wskazywania beneficjentów z imienia i nazwiska. W praktyce uczestnikami takich planów jest kadra menedżerska.
Plan powinien również wskazywać warunki (cele), które muszą się spełnić po upływie określonego okresu (np. trzy lata), aby beneficjenci otrzymali akcje. Najczęściej prawo do otrzymania akcji uzależnione jest od spełnienia założonych celów finansowych związanych z rentownością spółki, osiągnięciem założonego przychodu, realizacją budżetu, procentowym zwiększeniem sprzedaży itp.
Często również pracodawca uzależnia otrzymanie akcji od długości zatrudnienia w spółce, w ten sposób chce zatrzymać najbardziej wartościowych pracowników.
Odpowiednia konstrukcja planu jest również ważna dla możliwości zwolnienia wartości przekazanych pracownikowi akcji od opodatkowania. Jednym z najczęściej spotykanych planów motywacyjnych jest plan opcji na akcje (ang. Stock Option Plan).
Spółka składa obietnicę
Plan opcji na akcje to obietnica pracodawcy przekazania pracownikowi w przyszłości (po spełnieniu określonych w planie warunków) akcji po określonej z góry cenie lub nieodpłatnie. Z podatkowego punktu widzenia w ramach planu opcji na akcje wyróżnić można trzy charakterystyczne momenty:
- złożenie obietnicy, tj. przyznanie opcji (ang. grant),
- okres „dojrzewania” opcji – od momentu jej przyznania do upływu okresu, kiedy pracownicy będą mogli żądać przyznania im akcji – o ile ziszczą się zdefiniowane w planie warunki do otrzymania akcji (ang. vesting period),
- realizacja opcji, tj. skorzystanie przez pracownika z prawa do otrzymania akcji (ang. exercise).
Po zakończeniu okresu dojrzewania opcji pracownik ma prawo, ale nie musi, skorzystać z ich realizacji. Jeśli się na to zdecyduje, nabywa akcje.
Na początku bez daniny
Z podatkowego punktu widzenia, co do zasady, udzielona pracownikowi obietnica w formie przyznania opcji do nabycia w przyszłości akcji nie stanowi opodatkowanego przychodu. Nie wiadomo bowiem, czy obietnica się zrealizuje (warunki planu zostaną spełnione po upływie okresu dojrzewania).
Ponadto obietnica sama w sobie nie ma wartości, która jest dla pracownika przysporzeniem majątkowym (jest to istotny element, bo w niektórych planach opcje mogą być zbywalne, wówczas reprezentują określoną wartość rynkową i mogą stanowić przychód w momencie ich przyznania).
W okresie „dojrzewania” pracownik nie dysponuje więc żadnym przysporzeniem (posiada teoretyczne prawo do nabycia akcji w przyszłości, które do momentu jego realizacji nie przedstawia wartości materialnej).
Z chwilą zakończenia okresu dojrzewania opcji pracownik może zdecydować się na ich realizację lub odroczyć jej moment, z reguły do czasu, kiedy uzna, że wartość rynkowa akcji jest wystarczająco wysoka. Im wyższa wartość rynkowa, tym wyższy zysk pracownika, który w momencie realizacji opcji jest uprawniony do otrzymania akcji o większej wartości.
Realizacja opcji
Z podatkowego punktu widzenia wartość rynkowa akcji w momencie ich nieodpłatnego nabycia jest przychodem pracownika. W sytuacji gdy pracownik zobowiązany jest do częściowej odpłatności za akcje, przychodem będzie różnica między ich wartością rynkową a dokonaną przez pracownika płatnością.
W przypadku polskich spółek organizujących plan dla swoich pracowników źródłem uzyskanego przychodu jest stosunek pracy. W przypadku spółek zagranicznych organizujących plan opcji na akcje, w którym uczestnikami są pracownicy polskich spółek zależnych, kwalifikacja źródła przychodu nie jest już taka prosta.
Konieczna jest szczegółowa analiza postanowień obowiązującego w spółce (grupie kapitałowej) planu. Nawet wtedy trudno o jednoznaczną odpowiedź, bo zarówno podejście organów podatkowych, jak i orzecznictwo jest niejednolite.
Nie ma jednak wątpliwości, że w przypadku gdy pracownik nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie nabywa akcje swojego polskiego pracodawcy, spółka działa w charakterze płatnika.
Powinna więc skalkulować przychód i podobnie jak w przypadku wynagrodzenia zasadniczego pobrać zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie społeczne. Na koniec roku pracownik rozliczy się według informacji PIT-11, która uwzględniać powinna wartość otrzymanych akcji.
Kiedy bez obciążeń
Co do zasady opodatkowaniu podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem wymienionych w art. 21 ustawy o PIT. W przepisie tym nie ma jednak zwolnienia dotyczącego nabycia akcji w ramach planów pracowniczych opcji na akcje. Warto jednak sięgnąć do art. 24 ust. 11 ustawy o PIT.
Zgodnie z nim wyłącza się z opodatkowania dochód stanowiący nadwyżkę między wartością rynkową akcji objętych (nabytych) przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia a wydatkami poniesionymi na ich objęcie (nabycie). Oznacza to, że przy spełnieniu warunków przepisu w momencie objęcia (nabycia) akcji dochód dla celów podatkowych w ogóle nie powstaje. Nie będzie on również podstawą wymiaru składek ZUS.
Warto pamiętać, że od 1 stycznia tego roku brzmienie tego przepisu się zmieniło. Wcześniej odnosił się on wyłącznie do akcji objętych, tj. akcji nowej emisji, i miał zastosowanie do spółek polskich i zagranicznych.
Nowa treść przepisu rozszerza możliwość zwolnienia w odniesieniu do akcji nabywanych również na rynku wtórnym, w celu ich późniejszego przekazania pracownikom. Z dobrodziejstwa przepisu korzystać więc mogą przekazane pracownikom akcje nowej emisji oraz akcje będące już w obrocie, pod warunkiem że beneficjenci zostaną wskazani w uchwale walnego zgromadzenia akcjonariuszy.
Kontrowersje budzi jednak ograniczenie możliwości zastosowania tego przepisu wyłącznie do akcji spółek, których siedziba znajduje się na terytorium Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Ustawodawca z niezrozumiałych powodów wykluczył możliwość stosowania przepisu do akcji między innymi spółek szwajcarskich lub z siedzibą w Stanach Zjednoczonych.
Jaki podatek zapłaci pracownik
Pracownik dysponujący akcjami może je sprzedać lub czerpać zyski z dywidendy. Sprzedaż akcji podobnie jak dywidenda stanowić będzie przychód z kapitałów pieniężnych opodatkowanych 19-proc. stawką.
Z podatkowego punktu widzenia istotny będzie sposób określenia kosztów uzyskania przychodu. W sytuacji gdy pracownik nie poniósł żadnych kosztów w momencie nabycia akcji a moment nabycia akcji (exercise) nie stanowił zdarzenia opodatkowanego, podatek trzeba będzie zapłacić od przychodu uzyskanego ze sprzedaży akcji (brak kosztów uzyskania przychodu).
Jeśli jednak pracodawca w momencie nabycia przez pracownika akcji rozpoznał przychód z umowy o pracę i przychód ten opodatkował, to w momencie sprzedaży akcji kosztem uzyskania przychodu będzie rynkowa wartość akcji w momencie ich nabycia (art. 22 ust. 1d ustawy o PIT). Przychody kapitałowe należy wykazać w zeznaniu rocznym PIT-38.
Autor jest konsultantem w grupie ds. opcji menedżerskich w KPMG
Zobacz więcej w serwisie:
»
»
»
»
»
»
Dochody pracownika i zleceniobiorcy
»
»
