Powinni na to zwrócić uwagę także sprzedający pojazdy przed pierwszą ich rejestracją w kraju. Może to też być istotne w sytuacji, gdy sprzedawany samochód wcześniej był ciężarowy (w momencie importu, nabycia wewnątrzwspólnotowego czy sprzedaży w kraju przed pierwszą rejestracją), a podatek akcyzowy nie został od niego zapłacony, natomiast sprzedawca „przerobił” go z ciężarowego na osobowy.
Autonomiczność prawa podatkowego (nawet w obrębie jego poszczególnych gałęzi) powoduje czasem sporo wątpliwości interpretacyjnych związanych z ustaleniem definicji prawnych dla celów danego podatku. Wątpliwości te dotyczą m.in. różnicy między definicjami samochodu osobowego (pojazdu samochodowego) dla celów VAT i podatku akcyzowego.
Samochód osobowy oraz inne pojazdy samochodowe są towarami objętymi specjalnymi przepisami zarówno na gruncie VAT (ograniczenie odliczenia podatku naliczonego przy ich nabyciu oraz zakaz odliczenia podatku od paliwa do ich napędu), jak i akcyzy (samochód osobowy, w przeciwieństwie do innych pojazdów samochodowych, jest objęty akcyzą).
Definicja z prawa drogowego...
Zgodnie z ustawą Prawo o ruchu drogowym samochód osobowy to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż dziewięciu osób łącznie z kierowcą oraz ich bagażu.
Natomiast pojazd samochodowy to pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h; określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego. Definicje te w zasadzie nie budzą wątpliwości, i – co istotne – właśnie nimi często kierujemy się w życiu codziennym, ustalając, z jakim samochodem mamy do czynienia.
Nie mają one jednak bezpośredniego znaczenia ani dla VAT, ani dla akcyzy, ponieważ przepisy obu ustaw w istotny sposób je modyfikują.
...dla celów VAT...
Dla potrzeb VAT regulacji dotyczących samochodów szukać należy (do 31 grudnia 2012) w przepisach ustawy z 16 grudnia 2010 nowelizującej ustawę o VAT. Po tej dacie zacznie obowiązywać art. 86a ustawy o VAT, który istotnie różni się od obecnych uregulowań.
Zgodnie z art. 3 ustawy z 16 grudnia 2010 ograniczenie prawa do odliczenia VAT dotyczy nabywanych (lub leasingowanych)
- samochodów osobowych (tu należy posługiwać się od nowego roku definicją z ustawy Prawo o ruchu drogowym, a pomocniczo klasyfikacją statystyczną) oraz
- innych pojazdów samochodowych, których masa całkowita nie przekracza 3,5 tony, z kilkoma wyjątkami.
Ile wynosi akcyza
Stawka akcyzy na samochody osobowe jest bardzo wysoka, bo przy pojemności silnika powyżej 2000 cm
3
wynosi 18,6 proc. ceny, co łącznie z VAT daje istotne obciążenie podatkami pośrednimi w wysokości ponad 40 proc. ceny pojazdu. Przy pojemności poniżej 2000 cm
3
stawka akcyzy wynosi 3,1 proc.
Pierwsze wątpliwości pojawiają się w przypadku pojazdów samochodowych, których masa całkowita jest równa lub minimalnie mniejsza niż 3,5 tony (takie samochody akurat też są w sprzedaży).
Dochodzi tu do paradoksu, bo jeśli nie spełniają wskazanych w dalszych ustępach tego przepisu warunków prawnych, to mimo że w oczywisty sposób nie są samochodami osobowymi, przy ich nabyciu (leasingu) nie ma prawa do odliczenia pełnej kwoty VAT.
Do 3,5 tony, ale nieosobowe
Pełne odliczenie VAT przysługuje w przypadku następujących pojazdów samochodowych (których masa całkowita nie przekracza 3,5 tony):
1) mających jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van;
2) mających więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i u których długość części przeznaczonej do przewozu ładunków (mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi) przekracza 50 proc. długości pojazdu; długość pojazdu to odległość pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby a tylną krawędzią podłogi części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona w linii poziomej wzdłuż pojazdu pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby a punktem wyprowadzonym w pionie od tylnej krawędzi podłogi części przeznaczonej do przewozu ładunków;
3) które mają otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków;
4) które mają kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu;
5) będących pojazdami specjalnymi w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku do niniejszej ustawy;
6) konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu co najmniej dziesięciu osób łącznie z kierowcą – jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie.
Od 1 stycznia 2013 do tej grupy dołączy jeszcze jeden rodzaj pojazdów, tzw. samochody z kratką. Ich cechami charakterystycznymi jest, że mają stosowną ładowność w zależności od liczby osób (pasażerów), przestrzeń bagażową oddzieloną stałą przegrodą od przestrzeni pasażerskiej oraz wydaną homologację (wyciąg z homologacji), z której wynika liczba miejsc siedzących i ładowność.
...i akcyzy
Zgodnie z art. 100 ust. 4 ustawy o podatku akcyzowym samochody osobowe są to pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne objęte pozycją CN 8703 przeznaczone zasadniczo do przewozu osób, inne niż objęte pozycją 8702, włącznie z samochodami osobowo-towarowymi (kombi) oraz samochodami wyścigowymi, z wyłączeniem pojazdów samochodowych i pozostałych pojazdów, które nie wymagają rejestracji zgodnie z przepisami o ruchu drogowym.
W tym zatem zakresie istotne jest wyłącznie, jak klasyfikacja statystyczna (a dokładnie Scalona Nomenklatura) definiuje poszczególne pojazdy samochodowe, w tym samochody osobowe. Nie ma zatem znaczenia, czy pojazd jest zaliczany do takiej czy innej kategorii dla celów VAT, czy też prawa o ruchu drogowym.
Przyjęło się w praktyce, że ograniczenie odliczenia VAT dotyczy samochodów osobowych. Akcyza natomiast też jest płacona od samochodu osobowego (a nie ciężarowego). Nie ma tu jednak żadnej konsekwencji:
- pojazd może korzystać z pełnego odliczenia VAT (czyli nie będzie uznawany za osobowy), ale będzie objęty akcyzą (czyli będzie osobowy),
- może dotyczyć go ograniczenie w VAT i może być objęty akcyzą (czyli dla obu podatków będzie osobowy),
- może korzystać z pełnego odliczenia i nie być objęty akcyzą (czyli w obu przypadkach nie będzie osobowy),
- może dotyczyć go ograniczenie w VAT (czyli będzie osobowy), ale nie będzie objęty akcyzą (czyli nie będzie osobowy).
Bez żadnej logiki
Oczywista jest sytuacja, gdy dany pojazd jest objęty akcyzą i nie korzysta z pełnego odliczenia VAT (tak jest co do zasady w przypadku każdego samochodu stricte osobowego), oraz sytuacja, gdy dany pojazd jest wyłączony z akcyzy i pozwala na pełne odliczenie VAT (każdy pojazd ciężarowy, o masie całkowitej powyżej 3,5 tony).
W wielu wypadkach jednak nie ma logiki opodatkowania. Do grupy pojazdów, które podlegają akcyzie, jednak obecnie korzystają (albo korzystały do końca ubiegłego roku i będą korzystały od 2013 r.) z pełnego odliczenia VAT, należą m.in.
- wszystkie tzw. samochody z kratką, mające co najmniej dwa rzędy siedzeń,
- pojazdy typu VAN (ale nie wszystkie),
- niektóre pojazdy specjalne (np. ambulanse służące do transportu osób; ale już te, które są specjalistycznymi pojazdami sanitarnymi wykorzystywanymi przez zespoły ratownictwa medycznego, tzw. erki, nie podlegają akcyzie),
- więźniarki i pojazdy pogrzebowe.
Urzędy celne próbują dodatkowo do tej grupy dopisać niektóre pojazdy typu pikap. Spór o to nie jest ostatecznie rozstrzygnięty, ponieważ dotyczy ustalenia, czy pojazd jest przeznaczony przede wszystkim do przewozu towarów, czy też jego głównym celem jest transport ludzi.
Natomiast do grupy pojazdów samochodowych, których dotyczy ograniczenie w odliczeniu VAT, a które nie są objęte akcyzą, należą np.
- niektóre quady (wszystkie quady do sierpnia 2010 nie podlegały akcyzie, natomiast ograniczenie odliczenia VAT jest kwestią dyskusyjną, niemniej część organów podatkowych stoi na stanowisku, że należy je stosować),
- samochody kolekcjonerskie (CN 97050000),
- niektóre samochody wyścigowe (zbudowane specjalnie do udziału w wyścigach),
- motocykle (duża część organów podatkowych stoi na stanowisku, że kupując motocykl podatnik ma ograniczone prawo do odliczenia VAT, z czym trudno mi się zgodzić, z pewnością jednak motocykl nie jest objęty akcyzą).
Komentarz
Samochód osobowy w rozumieniu VAT wcale nie musi być osobowy w rozumieniu podatku akcyzowego i na odwrót. Dodatkowo sytuację komplikuje to, że obie definicje podatkowe nie pokrywają się z tą wynikającą z przepisów niepodatkowych (prawa o ruchu drogowym), którą zwykle stosujemy w życiu codziennym.
Dlatego każdorazowo należy rozstrzygnąć, jakie skutki dla konkretnego pojazdu samochodowego przewidują obowiązujące normy prawne. W innym przypadku może dojść do tego, że kupujący (w razie nabycia z zagranicy) albo sprzedawca (przy sprzedaży przed pierwszą rejestracją samochodu w kraju) poniesie dotkliwe finansowe konsekwencje w związku z transakcją, której pojazd ten jest przedmiotem.
W najbardziej dotkliwym wariancie organy podatkowe mogą ograniczyć odliczenie podatku naliczonego od nabytego pojazdu do kwoty 6000 zł (60 proc. kwoty podatku naliczonego, nie więcej niż 6000 zł), wraz z koniecznością korekty odliczonego podatku naliczonego od nabytego paliwa służącego do napędu tego pojazdu i dodatkowo doliczyć kwotę podatku akcyzowego od wartości tego samochodu, od którego wcześniej nie została rozliczona akcyza.
W wersji mniej pesymistycznej (jeżeli samochód nadal będzie uznawany za ciężarowy dla VAT) organ ograniczy się tylko do wydania decyzji określającej zaległość podatkową w podatku akcyzowym od wartości pojazdu, który uzna – wskutek wszczętego postępowania – za samochód osobowy, a który wcześniej uznawany był dla celów akcyzy przez kupującego za samochód ciężarowy.
Autor jest menedżerem Zespołu Podatku Akcyzowego w kancelarii Ożóg i Wspólnicy
Zobacz więcej w serwisie:
»
»
»
»
Odliczenie VAT od samochodu, motocykla, paliwa
»
»
»
»
»
»
Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
»
»
»
»
