Znacząca większość weksli, jakie spotyka się dziś na rynku, to weksle własne. I w tej grupie można wydzieli, jako najliczniejsze, weksle własne in blanco.
Przyczyną jest fakt, że jako środek zabezpieczenia przyjmującego takowy weksel, strony nie wiedzą, jak wysokie może być przyszłe zobowiązanie. Bank, w momencie przekazania kredytu, nie wie dokładnie, jaką jego część kredytobiorca spłaci, a jakiej będzie musiał dochodzić. Podobnie jest w wypadku leasingodawcy.
Ponieważ nie jest wiadome, jaką kwotę, jaki dzień wystawienia oraz jaką datę płatności wyznaczyć, a także jakie zamieścić klauzule itp., wszystkie te kwestie powinny się znaleźć na osobnym dokumencie, zwanym deklaracją wekslową.
Czym jest deklaracja wekslowa? Jest porozumieniem normującym, w jaki sposób wierzyciel wekslowy, tj. remitent, wypełni weksel. Porozumienie to może być zawarte w sposób wyraźny lub dorozumiany, pisemny lub ustny.
Przyjmuje się, że porozumienie to nie ma charakteru wekslowego, jest umowa poza wekslową i wobec tego stosuje się do niej przepisy kodeksu cywilnego.
Deklaracja wekslowa nie stanowi warunku ważności weksla. Ważność weksla wystawionego in blanco nie jest uzależniona od istnienia deklaracji wekslowej ( tak SN w orzeczeniu z 28 października 1963 r., II CR 249/63). Również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 listopada1999 r. ( I A Ca 775/99) stwierdzono, że brak deklaracji wekslowej czyli porozumienia w formie pisemnej, nie ma wpływu na ważność zobowiązania wekslowego poręczyciela.
Porozumienie co do wypełnienia weksla niezupełnego może być zawarte w każdej formie, a w braku formy pisemnej podlega ogólnym regułom interpretacyjnym.
Czy jednak deklaracja wekslowa jest niepotrzebna? Można w tym momencie pokusić się o stwierdzenie, iż dla jednych jest ona niejako niezbędna, natomiast dla innych mogło by jej nie być.
Do tej pierwszej grupy należą dłużnicy wekslowi. Im powinno zależeć na tym, aby do każdego weksla in blanco dołączona była deklaracja wekslowa. Ciężar dowodu, ze weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem, spoczywa na dłużniku, i musi on powyższe udowodnić.
W orzeczeniu Sadu Najwyższego z 8 maja 1997 roku, ( II CKN 158/97) została wyrażona następująca teza: „ Wypełnienie weksla in blanco może być tylko wówczas uważane za niezgodne z wolą, jeżeli sprzeciwia się wyraźnie oświadczonej wobec wierzyciela woli dłużnika."
Niewątpliwie w sytuacji, gdy okaże się, że weksel wypełniono niezgodnie z porozumieniem, jego sytuacja w toczącym się później procesie będzie o wiele słabsza. Poza tym sam tylko weksel może stać się w ręku nieuczciwego posiadacza bardzo niebezpiecznym narzędziem potencjalnych nadużyć. Zgoda na brak deklaracji wekslowej ze strony dłużnika wekslowego jest przykładem bezgranicznego zaufania, jakim obdarza on remitenta.
Z kolei wierzyciele wekslowi nie mają interesu w tym, aby deklaracja wekslowa była podpisana. Powodem są te same argumenty, które przytoczyłem wyżej.
Jako porozumienie wekslowe deklaracja powinna być podpisana przez obie strony stosunku wekslowego. Podpisanie deklaracji wekslowej tylko przez dłużnika (a tak dzieje się masowo ) mija się z celem.
Na dodatek z reguły jest ona podpisywana w jednym egzemplarzu i oddawana do rąk wierzyciela wekslowego. Naturalnie może on takową deklarację zniszczyć, zgubić itd.
Dlatego na deklaracji wekslowej powinny być umieszczone podpisy zarówno wierzyciela wekslowego, jak i dłużnika. I powinna być ona sporządzona w dwóch egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.
Częstą praktyką stosowaną przez instytucje finansowe jest korzystanie z gotowych szablonów umów. Dotyczy to także deklaracji wekslowych. Nie przewidują one jednak podpisania takiej deklaracji przez obie strony. Również sugestie o potrzebie dwóch podpisów z reguły nie znajdują zrozumienia.
Co zrobić w takim wypadku? Prostym rozwiązaniem jest pozostawienie na deklaracji wekslowej jakiegokolwiek znaku świadczącego o tym, że treść deklaracji jest wierzycielowi wekslowemu znana. Regułą jest złożenie podpisu wraz z pieczęcią firmową. W wypadku zaś osób fizycznych wystarczy sam podpis.
Reasumując: podpisanie deklaracji wekslowej chroni interesy dłużnika wekslowego, zabezpieczając go przed niezgodnym z porozumieniem wekslowym wypełnieniem weksla przez nieuczciwego posiadacza.
Autor jest radcą prawnym
Podstawa prawna: ustawa z 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. z 1936 r. nr 37, poz. 282 ze zm.)
Artykuł został opublikowany w ramach projektu „Pisz u nas, zbieraj punkty”
