Wybór rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami jest istotnym instrumentem gwarantującym równy udział przedstawicieli akcjonariuszy w organach spółki akcyjnej.

Instytucja ta związana jest z naturą spółki akcyjnej i towarzyszy polskim korporacjom już od rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Prawo o spółkach akcyjnych z 1928 r.

Przez ten czas oczywiście podlegała modyfikacjom i dziś regulowana jest przez art. 385 § 3 – 9 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2000/DU2000Nr%2094poz1037a.asp]kodeksu spółek handlowych[/link]. Czy rzeczywiście jest ona potrzebna i jaka jest jej efektywność?

Głosowanie oddzielnymi grupami pozwala przełamać kontrolę sprawowaną przez jednego lub kilku akcjonariuszy większościowych działających w porozumieniu.

Jest też instrumentem przełamania uprawnień osobistych lub uprzywilejowania akcjonariuszy wynikającego ze statutu spółki – potwierdził to m.in. [b]Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 30 marca 2004 r. (VI ACa 771/03)[/b].

Procedura głosowania oddzielnymi grupami jest jednak złożona. Aby zakończyła się sukcesem, konieczne jest spełnienie określonych warunków.

[srodtytul]Ograniczenia kodeksowe[/srodtytul]

Ograniczenia wynikające z przepisów k.s.h. są zasadniczo dwa. Po pierwsze, trzeba legitymować się nie mniej niż jedną piątą ogólnej liczby akcji (nie chodzi o liczbę głosów z akcji), aby złożyć stosowny wniosek.

Po drugie, w sytuacji, w której prawo do powołania członka rady nadzorczej wynika z przepisów ustawy, wybór członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami dotyczyć może wyłącznie pozostałych członków.

Wniosek może być złożony również w przypadku, gdy w aktualnym składzie rady nadzorczej brak jest wolnych miejsc (np. zgodnie ze statutem rada liczy od pięciu do siedmiu członków, a aktualny stan w radzie nadzorczej obejmuje siedem stanowisk).

Tezę taką potwierdził [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 18 listopada 2008 r. (II CSK 304/08)[/b], stwierdzając również, że wcześniejszy wybór aktualnego składu rady nadzorczej w tym samym trybie nie stanowi przeszkody do ponownego przeprowadzenia procedury wyboru członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami.

[srodtytul]Procedowanie na walnym[/srodtytul]

Po zrealizowaniu określonych warunków odbywa się walne zgromadzenie. Powstaje wówczas pytanie, czy możliwe jest na tym etapie zmodyfikowanie porządku obrad poprzez usunięcie przedmiotowego punktu. Odpowiedź na to pytanie jest negatywna, a tezę tę potwierdził dodatkowo [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 18 listopada 2008 roku (II CSK 304/08)[/b].

Stwierdził, że uchwała walnego zgromadzenia spółki akcyjnej o usunięciu z porządku obrad, przewidzianego tym porządkiem – na wniosek akcjonariuszy reprezentujących co najmniej jedną piątą kapitału zakładowego – wyboru członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami, jest sprzeczna z ustawą. Otwiera to drogę do stwierdzenia, że zasadniczo można żądać stwierdzenia jej nieważności na zasadzie art. 425 k.s.h.

Art. 385 § 5 k.s.h. stanowi, że osoby reprezentujące na walnym zgromadzeniu tę część akcji, która przypada z podziału ogólnej liczby reprezentowanych akcji przez liczbę członków rady, mogą utworzyć oddzielną grupę w celu wyboru jednego członka rady.

Nie biorą oni jednak udziału w wyborze pozostałych członków. Procedura podejmowania czynności w ramach wyboru powinna obejmować w pierwszym rzędzie ustalanie liczby akcji uczestniczących w walnym zgromadzeniu (wliczając w to również tzw. akcje nieme, czyli akcje niedające prawa głosu na walnym).

Liczbę tę należy podzielić przez liczbę możliwych do obsadzenia stanowisk w radzie nadzorczej. Wątpliwości powstają, gdy skład rady nadzorczej określony jest widełkowo, jednakże w takim wypadku opowiedzieć się należy za określeniem liczby na poziomie równym dla aktualnej kadencji. W ten sposób ustalamy, że dla wyboru jednego członka konieczne jest, aby w składzie grupy byli akcjonariusze posiadający konkretną liczbę akcji.

Po ustaleniu tych danych przewodniczący walnego zgromadzenia zarządza tworzenie grup (w każdej z nich powinna być sporządzona lista uczestników). Jeżeli ukonstytuuje się chociaż jedna grupa, następuje zgłoszenie kandydatur i przeprowadzenie głosowania.

W głosowaniu akcje nie korzystają z uprzywilejowania ani ograniczeń w zakresie prawa głosu (akcje nieme jednak, nawet jeżeli tworzą daną grupę, nie dają prawa głosu). Czynnością kończącą procedurę jest podjęcie przez walne zgromadzenie uchwały potwierdzającej dokonanie wyborów członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami.

Zgodnie z art. 385 § 7 k.s.h., jeżeli na walnym zgromadzeniu, o którym mowa w § 3, nie dojdzie do utworzenia co najmniej jednej grupy zdolnej do wyboru członka rady nadzorczej, nie dokonuje się wyborów.

[srodtytul]Skutek wyboru członka rady [/srodtytul]

Zgodnie z art. 385 § 8 k.s.h., z chwilą dokonania wyboru co najmniej jednego członka rady nadzorczej w drodze głosowania odrębnymi grupami, wygasają przedterminowo mandaty wszystkich dotychczasowych członków rady nadzorczej.

Ustawodawca jednocześnie przewidział, że skutek ten nie dotyczy członków rady nadzorczej, jeżeli uprawnienie do powołania ich wynika z przepisów rangi ustawowej (np. uprawnienie pracowników do wyboru członków rady nadzorczej w spółkach powstałych w wyniku komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych).

W przypadku gdy na walnym zgromadzeniu nie doszło do utworzenia grup zdolnych do powołania wszystkich członków rady nadzorczej, konieczne jest zarządzenie dodatkowych głosowań, tak aby uzupełnić skład rady nadzorczej.

W takiej sytuacji, zgodnie z art. 385 § 6 k.s.h., w głosowaniu uzupełniającym uczestniczą wszyscy akcjonariusze, których głosy nie zostały oddane przy wyborze członków rady nadzorczej, wybieranych w drodze głosowania oddzielnymi grupami.

[srodtytul]Czy można odwołać [/srodtytul]

Zasadniczo przepisy k.s.h. nie wprowadzają szczególnego trybu odwołania członków rady nadzorczej wybranych w drodze głosowania oddzielnymi grupami. Oznacza to, że odwołanie możliwe jest w trybie zwyczajnym określonym w przepisach k.s.h. i modyfikowanym na gruncie statutu spółki.

Tak więc konieczne będzie podjęcie odpowiedniej uchwały przez walne zgromadzenie bądź też odwołanie w określony w statucie spółki inny sposób, np. złożenie oświadczenia przez akcjonariusza lub osobę, której statut spółki przyznaje prawo do powoływania i odwoływania rady nadzorczej. Tezę taką potwierdził m.in. [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 21 stycznia 2005 r. (I CK 505/04). [/b]

Oczywiście możliwe jest zaskarżenie uchwały, jednakże należy w sposób precyzyjny określić przyczyny, z których zamierza się ją wzruszyć.

Nie jest wystarczające wskazanie, że przyczyną żądania uchylenia uchwały jest jej sprzeczność z dobrymi obyczajami – potwierdził to m.in. [b]Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 8 lutego 2005 r. (I ACa 471/04).[/b]

[ramka][b]Kto i kiedy może złożyć wniosek[/b]

Procedura wyboru członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami rozpoczyna się od zgłoszenia zarządowi spółki stosownego wniosku.

Przeprowadzenie wyborów w tym szczególnym trybie jest możliwe pod warunkiem umieszczenia odpowiedniego punktu w porządku obrad walnego zgromadzenia. Uprawnionym do złożenia wniosku jest akcjonariusz bądź akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną piątą całego kapitału zakładowego.

Wniosek może być złożony przez akcjonariusza lub akcjonariuszy wraz z wnioskiem o zwołanie walnego zgromadzenia (żądanie to powinno być złożone w terminie co najmniej jednego miesiąca przed planowanym terminem walnego zgromadzenia – art. 400 § 1 k.s.h.) bądź też w ramach wniosku o umieszczenie sprawy w porządku obrad już ogłoszonego walnego zgromadzenia (na zasadzie art. 401 § 1 k.s.h.).

Ustanowione w tych przepisach niższe progi nie mają zastosowania do wyborów członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami, gdyż przepis art. 385 § 3 k.s.h. ma w tym wypadku charakter lex specialis.

Możliwe jest również zwołanie walnego zgromadzenia z porządkiem obrad obejmującym wybór członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami w trybie art. 399 § 3 k.s.h., w tym jednak wypadku wymagać się będzie posiadania przez akcjonariuszy akcji stanowiących co najmniej połowę kapitału zakładowego lub połowę głosów.[/ramka]

[i]Autor jest prawnikiem w Kancelarii Gessel, Koziorowski [/i]