Przymusowy wykup akcji mniejszościowych akcjonariuszy (tzw. squeeze out, wyciśnięcie) reguluje art. 418 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2000/DU2000Nr%2094poz1037a.asp]kodeksu spółek handlowych[/link]. Polega to na zmuszeniu posiadaczy akcji reprezentujących mniej niż 5 proc. kapitału zakładowego do sprzedaży ich.
Jest to możliwe, gdy żądanie takie wysuwa nie więcej niż pięciu akcjonariuszy, posiadających łącznie nie mniej niż 95 proc. kapitału zakładowego, a każdy z nich posiada nie mniej niż 5 proc. kapitału zakładowego.
Jednym z głównych motywów wprowadzenia przymusowego wykupu akcji drobnych akcjonariuszy jest ochrona akcjonariuszy większościowych przed nadużywaniem praw mniejszości.
W szczególności chodzi tutaj o bezpodstawne zaskarżanie przez akcjonariuszy mniejszościowych uchwał walnego zgromadzenia, a także wykorzystanie przez akcjonariusza informacji o spółce na rzecz konkurencji.
Chociaż „wyciśnięcie” działa na niekorzyść drobnych akcjonariuszy, to jednak zapewnia ochronę ich interesów majątkowych, przez zagwarantowanie otrzymania wartości rynkowej swoich akcji i niezwłoczne uiszczenie ceny wykupu.
[srodtytul]Jedna akcja, jeden głos[/srodtytul]
Akcjonariusze większościowi mogą w ramach walnego zgromadzenia powziąć uchwałę, na mocy której drobni akcjonariusze zobowiązani będą do odsprzedaży wszystkich swoich akcji.
Podczas głosowania nad taką uchwałą każdej akcji przysługuje wyłącznie jeden głos, niezależnie czy jest ona akcją uprzywilejowaną (stosownie do przepisu art. 352 k.s.h. mogącą dawać dwa głosy) czy też akcją niemą, co do której prawo głosu zostało wyłączone (art. 353 § 3 k.s.h.).
W treści uchwały powziętej zgodnie z art. 418 § 1 k.s.h. należy wskazać akcje podlegające wykupowi (numer i seria) i akcjonariuszy, którzy zobowiązują się je wykupić, a także określić akcje przypadające każdemu z nabywców. Dokument ten musi więc zawierać plan podziału (wykupu) wspomnianych akcji.
Uchwała powinna być powzięta w drodze jawnego i imiennego głosowania i być ogłoszona.
[srodtytul]Wycena biegłego[/srodtytul]
Podjęcie omawianej uchwały rodzi po stronie akcjonariusza mniejszościowego („wyciskanego”) obowiązek zbycia swoich akcji na rzecz akcjonariuszy większościowych („wyciskających”).
Ci z kolei zobowiązani są do ich zakupu. Metodą wyceny akcji, w przypadku przymusowego wykupu na podstawie przepisów k.s.h., jest wskazanie ceny przez biegłego, wyznaczonego przez walne zgromadzenie.
Jeżeli akcjonariusze nie wybiorą biegłego na tym samym walnym zgromadzeniu, zarząd zwróci się w terminie tygodnia od dnia walnego zgromadzenia do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego.
[srodtytul]Co do grosza[/srodtytul]
Akcjonariusz mniejszościowy powinien w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały o przymusowym wykupie akcji złożyć w spółce dokumenty akcji lub dowody ich złożenia do rozporządzania przez spółkę.
Jeśli tego nie zrobi w terminie, zarząd jest uprawniony wezwać go – w drodze ogłoszenia lub listu poleconego – do złożenia dokumentu w wyznaczonym czasie, z zagrożeniem jego unieważnienia. Bezskuteczny upływ terminu uprawnia zarząd do unieważnienia dokumentu akcji, a w jego miejsce wydaje się nowy dokument akcji pod tym samym numerem emisyjnym.
Skuteczność omawianej uch-wały walnego zgromadzenia zależy od wykupienia przez akcjonariuszy „wyciskających” akcji należących do usuwanych ze spółki akcjonariuszy „wyciskanych”. Jeśli nie zapłacą ceny wykupu, nawet w części, to cała procedura upada.
Nie ma znaczenia, kto i w jakim zakresie ponosi odpowiedzialność za to, że nie dojdzie do skutku przymusowego wykupu akcji, ani to, w jaki sposób może do tej odpowiedzialności zostać pociągnięty [b](wyrok SN z 20 lutego 2008 r., II CSK 441/07)[/b].
Akcjonariusze większościowi, którzy zamierzają wykupić akcje, powinni wpłacić należność równą cenie wszystkich nabywanych akcji
(cena wykupu) na rachunek bankowy spółki w terminie trzech tygodni od dnia ogłoszenia ceny wykupu, co może mieć miejsce we wspomnianej wyżej uchwale walnego zgromadzenia.
[srodtytul]Pozostali mogą wystąpić[/srodtytul]
Jeśli pozostali akcjonariusze mniejszościowi, których wykupu akcji nie przewidziano w uchwale, również będą chcieli je sprzedać, akcjonariusze większościowi są do tego zobowiązani. W przeciwnym razie przymusowy wykup nie dojdzie do skutku.
Akcjonariusze nieobjęci przymusowym wykupem powinni złożyć w spółce dokumenty akcji lub dowody ich złożenia do rozporządzania przez nią. Akcjonariusze, którzy byli obecni na walnym zgromadzeniu, mają na to dwa dni od daty walnego zgromadzenia. Pozostali – miesiąc od dnia ogłoszenia uchwały. Jeśli nie złożą dokumentów akcji w terminie, uważa się, że wyrażają zgodę na pozostanie w spółce.
Wykup akcji przeprowadzany jest za pośrednictwem zarządu na rachunek akcjonariuszy większościowych. Powinien on nastąpić w ciągu jednego miesiąca od upływu terminu na złożenie akcji przez akcjonariuszy „wyciśniętych”, jednakże nie wcześniej niż po wpłaceniu ceny wykupu.
[srodtytul]Numery pozostają niezmienione [/srodtytul]
Poddani procedurze squeeze out akcjonariusze zachowują wszelkie uprawnienia z przymusowo wykupionych akcji do dnia uiszczenia całej sumy wykupu przez przejmującego te akcje akcjonariusza większościowego (bądź akcjonariuszy większościowych).
Po uiszczeniu ceny wykupu zarząd powinien niezwłocznie przenieść wykupione akcje na nabywców bądź wydać im nowe dokumenty o tych samych numerach w miejsce unieważnionych.
[ramka][b]W zgodzie z konstytucją[/b]
Bez wątpienia przymusowy wykup akcji drobnych akcjonariuszy odpowiada w pełni charakterowi spółki akcyjnej, w której zaangażowanie kapitałowe w działalność spółki przedkładane jest ponad relacje osobowe.
Spór istniejący w doktrynie polskiego prawa spółek dotyczący zgodności instytucji squeeze out z konstytucją rozstrzygnął ostatecznie Trybunał Konstytucyjny.
W [b]wyroku z 21 czerwca 2005 r. (P 25/02) TK[/b] przesądził, że przepis art. 418 § 1 k.s.h., przewidujący przymusowy wykup akcji drobnych akcjonariuszy, jest zgodny z konstytucją.[/ramka]
[i]Autor jest aplikantem radcowskim w Kancelarii Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. [/i]
