Szef, u którego funkcjonuje jedna lub kilka zakładowych organizacji związkowych (dalej: zoz), nie ma łatwego życia.

Musi w pewnym zakresie finansować ich działalność, np. udostępniając lokal, liczyć się z ich opinią przy składaniu komukolwiek wypowiedzenia, udzielać pewnych informacji o firmie, konsultować zamiar zwolnień grupowych.

Jednak obciążenie, które najbardziej doskwiera pracodawcom, to konieczność dawania przedstawicielom związków zawodowych obligatoryjnych urlopów czy zwolnień od pracy w sytuacjach wskazanych w przepisach.

[srodtytul]Funkcja poza firmą[/srodtytul]

Po pierwsze: pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu bezpłatnego podwładnemu powołanemu z wyboru do pełnienia funkcji związkowej poza zakładem w charakterze pracownika, np. do organów zarządzających ponadzakładowej organizacji związkowej.

Wynika tak z art. 25 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B0441FF2700978A78CFF7047EDAA77D5?id=162202]ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.[/link]; dalej: uzz), a szczegóły tej powinności zostały sprecyzowane w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=1A14F90222830DD806F59A48D1A745FF?id=74018]rozporządzeniu Rady Ministrów z 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy (DzU nr 71, poz. 336)[/link].

Z wnioskiem w tej sprawie występuje przynajmniej na 14 dni naprzód związek, w którego władzach zasiadła właśnie ta osoba, podając długość urlopu bezpłatnego. Pracodawca musi się zgodzić; przesunięcie terminu rozpoczęcia urlopu jest dopuszczalne z ważnych przyczyn i dopiero po podpisaniu porozumienia ze związkiem.

[srodtytul]Nie ma gwarancji odzyskania posady[/srodtytul]

W trakcie takiego urlopu bezpłatnego zatrudniony nadal może korzystać z umundurowania oraz z lokalu bądź innego pomieszczenia mieszkalnego, które mu udostępnił zakład.

Ma on też prawo zgłosić powrót do poprzedniego szefa w ciągu siedmiu dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru (art. 74 k.p.). W przeciwnym razie zatrudnienie wygasa. Pracodawca nie musi jednak zwracać mu ostatniego stanowiska, ale równorzędne pod względem wynagrodzenia z poprzednim.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pani Alina, zatrudniona jako starszy specjalista w dziale księgowym, została powołana na dwa lata z wyboru do pełnienia funkcji w zarządzie ponadzakładowej organizacji związkowej. W tym czasie korzystała u pracodawcy z urlopu bezpłatnego.

Kiedy zgłosiła się do pracy po upływie kadencji, szef zaproponował jej posadę specjalistki ds. płac, z zachowaniem dotychczasowej płacy, ponieważ dział finansowy miał w tym momencie pełną obsadę.

Pracodawca postąpił prawidłowo, gdyż – wprawdzie zaoferował etat mieszczący się w hierarchii niżej od poprzedniego, ale za taką samą pensją.[/ramka]

[srodtytul]Na własnym podwórku[/srodtytul]

Zgodnie z art. 31 ust. 1 uzz prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na czas kadencji w zarządzie zoz posiada:

- częściowo jeden pracownik, gdy w zakładzie pracuje mniej niż 150 członków danej organizacji – w wymiarze godzin odpowiadającym liczbie takich członków,

- jeden pracownik – gdy jest od 150 do 500 takich członków,

- dwóch pracowników – od 501 do 1000 takich członków,

- trzech pracowników – od 1001 do 2000 takich członków,

- kolejny pracownik za każdy rozpoczęty nowy tysiąc – od 2001 takich członków,

- większa liczba zatrudnionych – w niepełnym wymiarze godzin, stosując opisane zasady.

[b]Wniosek zgłasza zoz, określając: podwładnego, okres i rozmiar zwolnienia od pracy, okoliczności uzasadniające jego udzielenie, charakter zwolnienia (odpłatne, nieodpłatne). Jest on wiążący dla pracodawcy. [/b]

Gdy zoz ustali w nim odpłatne zwolnienie od pracy, wynagrodzenie liczymy jak pieniężny ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, ale:

- dodatkowe składniki za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, trudnych, szczególnie uciążliwych, uciążliwych i niebezpiecznych uwzględniamy, jeśli narażenie na te czynniki wciąż trwa podczas zwolnienia od pracy,

- w razie zmiany zasad wynagradzania załogi lub danej zawodowej grupy wynagrodzenie przeliczamy ponownie.

Podwładny zachowuje uprawnienia do wszystkich świadczeń u dotychczasowego szefa, a gdy przebywa na zwolnieniu od pracy obejmującym część etatu – do świadczeń w pełnym wymiarze.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Adam, pracownik i jednocześnie przewodniczący zarządu zoz, jest na zwolnieniu z obowiązku świadczenia pracy w wymiarze 1/2 etatu.

Według regulaminu płacowego spółki zatrudnionym w pełnym wymiarze zajęć przysługuje prawo do jednego małego opakowania kawy i herbaty miesięcznie na koszt pracodawcy.

Mimo że w trakcie związkowej kadencji pan Adam faktycznie wykonuje pracę na pół etatu, należą mu się wymienione beneficja na podstawie § 7 rozporządzenia.[/ramka]

[srodtytul]Doraźne czynności[/srodtytul]

Pracodawca ma również obowiązek zwolnić, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, działacza na czas niezbędny na dokonanie doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, której nie da rady wykonać poza roboczymi godzinami, np. na udział w posiedzeniu centrali związku.

Czyni to na zasadach określonych w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=903AB299227F38E7328824E404E61BEF?id=73958]rozporządzeniu MPiPS z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (DzU nr 60, poz. 281 ze zm.)[/link]. Wynika tak z [b]wyroku SN z 13 stycznia 2005 r. (II PK 117/04)[/b].

[b]Wynagrodzenie szacujemy w tym wypadku jak za urlop wypoczynkowy, ale składniki zmienne za okresy nie dłuższe niż miesiąc przyjmujemy z miesiąca wystąpienia zwolnienia w pracy o tym charakterze. [/b]

Potwierdza to § 5 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4F6EDE9568A9EC6256E7716037411282?id=73966]rozporządzenia MPiPS z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.)[/link].

[ramka][b]Uwaga [/b]

Zarząd zoz ma obowiązek zawiadomić pracodawcę o ustaniu okoliczności uzasadniających korzystanie ze zwolnienia od pracy.

W takim wypadku i po zakończeniu kadencji zatrudniony podejmuje dawną pracę.[/ramka]