Obowiązki względem organizacji związkowych określa [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=1EC2E5AE8021DBC24EA134831EA8088A?n=1&id=162202&wid=273311]ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych[/link]. Zgodnie z jej art. 33 pracodawca obowiązany jest udostępnić zakładowej organizacji związkowej m.in. pomieszczenia i urządzenia techniczne niezbędne do wykonywania działalności związkowej.

[srodtytul]Jak było[/srodtytul]

Do 31 grudnia 2008 r. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych[/link] (CIT) w art. 13 bezpośrednio wskazywała na brak obowiązku rozpoznawania przychodu z tytułu nieodpłatnego udostępnienia nieruchomości bądź ich części na cele działalności związków zawodowych.

Jednocześnie jej art. 16 ust. 1 pkt 24 mówił, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nieruchomością w razie nieodpłatnego udostępnienia jej bądź jej części na cele związane z działalnością organizacji związkowej.

Zatem przedsiębiorca z tytułu nieodpłatnego udostępnienia nieruchomości nie rozpoznawał u siebie ani przychodu, ani kosztów dla celów podatkowych. Zasadę tę potwierdził [b]Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 28 sierpnia 2009 r. (II FSK 517/08)[/b], w świetle którego wydatki związane z funkcjonowaniem organizacji związkowej nie są kosztami uzyskania przychodów, bo nie można ich w żaden sposób powiązać z uzyskiwanym przychodem.

[srodtytul]Jak jest[/srodtytul]

Od 1 stycznia 2009 r. art. 13 ustawy o CIT został uchylony i w konsekwencji przedsiębiorcy, którzy udostępniają nieodpłatnie nieruchomości (nie tylko organizacjom związkowym), w ogóle nie mają obowiązku rozpoznawania przychodu z tego tytułu. Uchylono też art. 16 ust. 1 pkt 24, nakazujący wyłączenie z kosztów wydatków związanych z nieodpłatnie udostępnioną nieruchomością.

[srodtytul]Amortyzacja nie do kosztów[/srodtytul]

Natomiast nadal obowiązuje art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. c, zgodnie z którym nie uznaje się za koszt uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oddanych do nieodpłatnego używania za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania.

Zatem udostępnienie nieodpłatnie nieruchomości bądź innego środka trwałego związkom zawodowym z przeznaczeniem na cele statutowe powoduje wyłączenie z kosztów podatkowych odpisów amortyzacyjnych dokonywanych w tym okresie.

[srodtytul]Udostępnienie części budynku[/srodtytul]

Jednym z warunków dokonywania odpisów amortyzacyjnych i zaliczania ich w ciężar kosztów działalności jest wykorzystywanie danego środka trwałego lub wartości niema-terialnej i prawnej na potrzeby działalności gospodarczej (art. 16a ustawy o CIT).

Co zatem w sytuacji, gdy związek zawodowy wykorzystuje na cele swojej działalności tylko jedno pomieszczenie w budynku a pozostała część nieruchomości przeznaczona jest na cele działalności gospodarczej pracodawcy?

Wyłączenie odpisów z kosztów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. c nie powinno wchodzić w grę. Można bowiem argumentować, że przestrzeń wydzielona na potrzeby związków zawodowych nie spełnia ustawowej definicji środka trwałego a budynek będący środkiem trwałym jest nadal wykorzystywany na potrzeby działalności gospodarczej pracodawcy.

Tak samo jest w sytuacji, gdy członek organizacji związkowej okazjonalnie korzysta ze środka trwałego w związku z wykonywaniem zadań statutowych organizacji (np. z samochodu lub urządzenia biurowego). Tylko gdyby konkretny środek trwały był w pełnym zakresie przeznaczony do użytku związków zawodowych, powstanie obowiązek wyłączenia naliczonych odpisów amortyzacyjnych z kosztów podatkowych.

[srodtytul]Przesądza związek z przychodem[/srodtytul]

Analizując możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na rzecz związków zawodowych, nie można zapominać o definicji tych kosztów zawartej w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Są to koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła, z wyjątkiem wskazanych w art. 16 ust. 1.

Wydatki na działalność związków zawodowych nie zostały ujęte w katalogu wydatków wyłączonych z kosztów. Zatem uznanie ich za koszt podatkowy zależy od istnienia związku przyczynowo-skutkowego między ich ponoszeniem i osiąganymi przychodami, zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów.

[srodtytul]Nie trzeba za darmo[/srodtytul]

W tym świetle istotne jest to, że żaden przepis ustawy o związkach zawodowych nie nakłada na pracodawcę obowiązku udostępniania lokalu i urządzeń technicznych nieodpłatnie. Wska- zuje jedynie, że należy udostępnić je organizacji związkowej. Trudno też powiązać te świadczenia i związane z nimi koszty z zamiarem osiągnięcia przez pracodawcę przychodów podlegających CIT.

Jednak możliwa jest argumentacja, że działanie podatnika umożliwiające sprawne funkcjonowanie związków zawodowych jest związane ze skalą prowadzonej działalności gospodarczej i ma za cel zachowanie źródła przychodów.

[ramka][b]Podróże działacza[/b]

Jak potraktować wydatki na podróże pracownika, których cel jest związany z działalnością statutową organizacji związkowej? W takim wypadku zwrot kosztów wyjazdów i wypłata diet działaczom związkowym nie mogą być uznane za wypłatę należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową, o której mowa w art. 77[sup]5[/sup] § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link].

Przywołany przepis jednoznacznie wskazuje, że pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową przysługuje pracownikowi wykonującemu zadania służbowe na polecenie pracodawcy.

Zatem wyjazdy pracowników w celach związkowych nie spełniają definicji podróży służbowej. Oznacza to, że ponoszenie wskazanych wydatków nie jest realizacją obowiązków wynikających z przepisów kodeksu pracy. Konsekwentnie nie mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów.[/ramka]

[i]Autorka jest młodszą konsultantką w MDDP Doradztwo Podatkowe[/i]