Podmioty gospodarcze, które nie posiadają statusu spółdzielni, nie mogą zawierać spółdzielczego stosunku pracy. Nie można także związać się nim z osobą, która nie jest członkiem spółdzielni. Taka podstawa zatrudnienia opiera się bowiem na wzajemnym powiązaniu dwóch stosunków – członkostwa i stosunku pracy.
Odrębność tej formy zatrudnienia wynika z tego, że gospodarcza działalność spółdzielni pracy polega na osobistej pracy członków wykonywanej w ramach wspólnie prowadzonego przedsiębiorstwa.
[srodtytul]Najpierw wypowiedzenie zmieniające[/srodtytul]
Spółdzielczą umowę o pracę cechuje duża stabilizacja, która wyraża się w ograniczeniu możliwości jej wypowiadania przez spółdzielnię (zarówno w formie wypowiedzenia definitywnego, jak i zmieniającego). Jednak w określonych przypadkach możliwe jest rozwiązanie spółdzielczego stosunku w czasie trwania członkostwa. Obowiązuje tu jednak zasada, że jeżeli istnieje możliwość złożenia członkowi oferty nowych warunków pracy, to obowiązkiem spółdzielni pracy jest dokonanie wypowiedzenia zmieniającego. Dopiero gdyby okazało się to niemożliwe lub spółdzielca bezpodstawnie odmówił przyjęcia odpowiednich warunków pracy, można zastosować wypowiedzenie definitywne.
[srodtytul]Dopuszczalne porozumienie[/srodtytul]
Generalnie obowiązuje zakaz rozwiązywania spółdzielczych umów o pracę, który wynika ze specyfiki tego szczególnego stosunku pracowniczego. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki. Rozwiązanie umowy w czasie trwania członkostwa możliwe jest bowiem w razie nieuzasadnionej odmowy przyjęcia przez członka nowych warunków pracy lub płacy oraz wskutek porozumienia stron przy jednoczesnym wypowiedzeniu przez członka członkostwa.
Poza tym spółdzielnia może się rozstać z członkiem z zachowaniem przewidzianego w kodeksie pracy okresu wypowiedzenia z powodu zmniejszenia na podstawie uchwały rady spółdzielni stanu zatrudnienia podyktowanego gospodarczą koniecznością oraz przyznania członkowi prawa do emerytury.
Natomiast [b]rozwiązanie umowy spółdzielczej bez wypowiedzenia w czasie trwania członkostwa możliwe jest tylko z przyczyn uzasadniających według przepisów kodeksu pracy rozwiązanie umowy w tym trybie nie z winy pracownika.[/b] We wszystkich wymienionych przypadkach, a także przy wypowiedzeniu warunków pracy lub płacy, pracodawca musi przestrzegać ustalonego trybu.
[srodtytul]Możliwe wykluczenie[/srodtytul]
Środkiem szczególnie dolegliwym dla osoby zatrudnionej na podstawie spółdzielczej umowy o pracę jest wykluczenie ze spółdzielni. Pociąga ono bowiem za sobą skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Nie każde jednak, nawet zawinione, naruszenie obowiązków przez członka spółdzielni uzasadnia jego wykluczenie. Może to nastąpić tylko w wypadku, gdy z jego winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa dalsze pozostawanie w spółdzielni nie da się pogodzić z postanowieniami statutu spółdzielni lub dobrymi obyczajami. Bliższe określenie przyczyn wykluczenia winno zaś znaleźć odzwierciedlenie w postanowieniach statutu.
Poza tym wykluczenie członka ze spółdzielni jest możliwe z przyczyn uzasadniających według przepisów prawa pracy rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz w razie ciężkiego naruszenia obowiązków członkowskich lub umyślnego działania na szkodę spółdzielni.
[ramka][b]Uwaga [/b]
Oświadczenie spółdzielni o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu spółdzielczej umowy o pracę albo o wypowiedzeniu zmieniającym powinno być złożone w formie pisemnej z podaniem przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie albo rozwiązanie. Wymagane jest też współdziałanie z organami związku zawodowego, jeżeli taki działa w spółdzielni.[/ramka]
[ramka][b]Zmiana warunków pracy[/b]
Zastosowanie wobec członka spółdzielni wypowiedzenia zmieniającego możliwe jest ze względu na:
- potrzeby gospodarcze lub organizacyjne spółdzielni, a w szczególności z powodu:
– wprowadzenia nowych zasad wynagradzania;
– likwidacji działu pracy, w którym członek jest zatrudniony;
– likwidacji zajmowanego przez niego stanowiska pracy;
– konieczności zatrudnienia na danym stanowisku osoby o wyższych lub specjalnych kwalifikacjach;
- utratę przez członka zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy stwierdzonej orzeczeniem lekarskim;
- niezawinioną przez członka utratę uprawnień koniecznych do wykonywania pracy.[/ramka]
[ramka][b]Zapamiętaj [/b]
Uregulowania prawa spółdzielczego nie wyłączają stosowania wobec członków korzystniejszych przepisów prawa pracy zakazujących lub ograniczających wypowiedzenie umowy o pracę lub zmianę wynikających z niej warunków. Także rozwiązywanie umów spółdzielczych bez wypowiedzenia może być dokonywane na zasadach korzystniejszych.[/ramka]
