[b]Chcę zakończyć działalność gospodarczą i przekazać prowadzone przedsiębiorstwo synowi w darowiźnie (jestem na księdze przychodów i rozchodów). Jaki podatek będzie musiał w związku z tym zapłacić? Jakie obowiązki względem fiskusa ciążą na mnie, jako na darczyńcy?[/b] – pyta czytelnik DF.

[srodtytul]Bez VAT, PIT i podatku od darowizny[/srodtytul]

Darowizna przedsiębiorstwa dziecku nie będzie opodatkowana VAT. Zgodnie bowiem z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT jej przepisów nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Pod pojęciem „zbycie” należy rozumieć nie tylko sprzedaż, ale też zamianę, przeniesienie własności w formie wkładu niepieniężnego (aportu) i darowiznę.

Na skutek darowizny przedsiębiorstwa u żadnej ze stron umowy darowizny nie powstaje też przychód podlegający podatkowi dochodowemu. Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT jej przepisów nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Nabycie przez osobę fizyczną własności rzeczy znajdujących się na terytorium Polski lub praw majątkowych tu wykonywanych tytułem darowizny, co do zasady, podlega podatkowi od spadków i darowizn. Tak wynika z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z 28 lipca 1983 r. regulującej ten podatek. W tym wypadku jednak od darowizny nie trzeba będzie płacić podatku. Nabycie tytułem darowizny własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych (w tym syna, córkę), wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, jest zwolnione od podatku, pod warunkiem zgłoszenia darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu SD-Z2. Nie jest ono konieczne, gdy darowizna ma formę aktu notarialnego.

Uniknięcie PIT oraz podatku od spadków i darowizn ma jednak wpływ na rozliczenie podatku dochodowego z działalności gospodarczej zarówno przez darczyńcę, jak i obdarowanego.

[srodtytul]Jak rozliczy się darczyńca[/srodtytul]

Darczyńca na dzień zakończenia działalności gospodarczej (przekazania darowizny) ma obowiązek sporządzić spis z natury posiadanych towarów, materiałów i surowców (inwenturę, remanent) i rozliczyć podatek od dochodu ustalonego z uwzględnieniem różnic inwenturowych. Pojawi się tu konkretna wartość inwentury końcowej, która przekazywana jest obdarowanemu. Wartość tych towarów handlowych, surowców do produkcji itd. pozostających w magazynie w dniu darowizny nie będzie kosztem uzyskania przychodów u darczyńcy.

Ostatni odpis amortyzacyjny od środków trwałych darczyńca powinien naliczyć za miesiąc, w którym przekaże przedsiębiorstwo w darowiźnie. Nieumorzona wartość darowanych środków trwałych nie może być zaliczona do jego kosztów uzyskania przychodów. Natomiast nie ma potrzeby korygowania kosztów uzyskania przychodów o wydatki poniesione na zakup wyposażenia oraz środków trwałych, które zostały jednorazowo zamortyzowane (tak [b]Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 27 czerwca 2008 r., IBPB1/415-271/08/WRz, KAN-3218/ 03/08[/b]).

[srodtytul]Podatek dochodowy u obdarowanego[/srodtytul]

Syn po otrzymaniu przedsiębiorstwa w darowiźnie powinien wybrać formę opodatkowania podatkiem dochodowym i jeśli nie wybierze formy zryczałtowanej, zaprowadzić księgę przychodów i rozchodów.

Wartość otrzymanych w darowiźnie towarów handlowych i materiałów (objętych spisem z natury) zaliczy do kosztów uzyskania przychodów z działalności gospodarczej w momencie ustalenia dochodu uzyskanego w roku podatkowym, z uwzględnieniem różnic remanentowych. Wprowadzi je bowiem do księgi przychodów i rozchodów jako inwenturę początkową na dzień rozpoczęcia działalności.

Trzeba tu jednak dodać, że takie rozliczenie kosztów wiąże się z pewnym ryzykiem. Otóż jest ostatnio kwestionowane przez organy podatkowe. Twierdzą one, że skoro towary zostały nabyte w darowiźnie (nieodpłatnie), to ich wartość nie może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów działalności gospodarczej, bowiem nie została spełniona przesłanka wynikająca z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT (podatnik nie poniósł kosztu). Zatem, pomimo ciążącego na podatniku obowiązku ujęcia tych towarów w remanencie sporządzonym na dzień rozpoczęcia działalności w trakcie roku podatkowego, ich wartość wynikająca z wyceny nie może być brana pod uwagę przy ustaleniu dochodu z działalności gospodarczej [b](tak Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 5 września 2008 r., ITPB1/415-380/08/DP, i Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 4 sierpnia 2008 r., IBPB1/415-382/08/ZK, KAN-4668/ 05/08). [/b]

[srodtytul]Argumenty za rozliczeniem kosztów[/srodtytul]

Z takim stanowiskiem nie sposób się zgodzić. Po zmianie przepisów podatkowych od 1 stycznia 2009 r. nie ma żadnych wątpliwości, że art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o PIT, mówiący, że nie są kosztem uzyskania darowizny wszelkiego rodzaju (poza dodanym od tego roku wyjątkiem), odnosi się do darczyńcy i kosztów nabycia darowanego przez niego towaru. Zatem przepis ten nie dotyczy w ogóle obdarowanych. Z kolei art. 22 ust. 1, informujący, że kosztem podatkowym są koszty poniesione w celu uzyskania przychodów, nie oznacza wcale, że koszt poniesiony zawsze wiąże się z zapłatą. Wprost przeciwnie, np. niezapłacone przez lata lub w ogóle niezapłacone faktury kosztowe są kosztem uzyskania przychodu. Ponadto § 3 pkt 2 rozporządzenia ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów jasno definiuje tzw. cenę zakupu przy darowiźnie (według której wycenia się darowane towary): jest nią wartość odpowiadająca cenie zakupu takiego samego lub podobnego składnika.

Przepis ten jest zresztą zgodny z art. 22g ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, stanowiącym, że wartością początkową nabytego w darowiźnie środka trwałego jest wartość rynkowa, chyba że umowa darowizny określa tę wartość w niższej wysokości. Z kolei art. 23 ust. 1 pkt 45a mówi wprost, że odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej środków trwałych nabytych nieodpłatnie nie są kosztem uzyskania przychodów, z wyjątkiem tych nabytych w spadku lub darowiźnie.

Reasumując, obdarowany może zaliczyć wartość otrzymanych w darowiźnie składników majątku do kosztów podatkowych przez ich amortyzację (gdy chodzi o środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne) albo przez bezpośrednie rozliczenie w kosztach wartości towarów handlowych, surowców i materiałów (ujętych w remanencie początkowym).

[i]Autor jest doradcą podatkowym z Kancelarii Doradztwa Podatkowego Pama SC[/i]