Zarząd jest obligatoryjnym organem funkcjonującym w spółkach kapitałowych. Ma on reprezentować i prowadzić sprawy spółki. Tym samym odgrywa kluczową rolę w jej działalności. Dlatego tak ważną kwestią jest dobór odpowiednich osób pełniących funkcje członków zarządu oraz właściwego ukształtowania umowy zawieranej z takimi osobami.

[srodtytul]Będzie uchwała[/srodtytul]

Należy wskazać, iż członek zarządu pełni swoją funkcję w spółce na podstawie stosunku wewnątrzorganizacyjnego, który jest następstwem powołania go do sprawowania tej funkcji. Jeżeli postanowienia umowy lub statutu nie stanowią inaczej, to w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością członkowie zarządu powoływani są przez zgromadzenie wspólników. W spółce akcyjnej dokonuje tego rada nadzorcza.

[b]Uwaga! Powołania według przepisów kodeksu spółek handlowych nie należy utożsamiać z powołaniem w rozumieniu przepisów kodeksu pracy. Sam fakt powołania danej osoby na członka zarządu uprawnia ją do pełnienia tej funkcji i tym samym reprezentowania spółki czy prowadzenia jej spraw. Nie ma obowiązku nawiązywania dodatkowego stosunku prawnego z członkiem zarządu.[/b]

Powołanie na członka zarządu może nastąpić zarówno za, jak i bez wynagrodzenia. W praktyce najczęściej jednak obok powołania na członka zarządu (a więc stosunku wewnątrzorganizacyjnego) nawiązywany jest dodatkowy stosunek zobowiązaniowy.

Z art. 203 kodeksu spółek handlowych (odpowiednio w spółce akcyjnej art. 370 k.s.h.) wynika, iż członek zarządu może być w każdym czasie odwołany. Nie pozbawia go to roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu. Przepisy kodeksu spółek handlowych wskazują więc, iż członek zarządu może pełnić swoją funkcję zarówno na podstawie stosunku pracy, jak i innego stosunku prawnego.

[srodtytul]Kłopot, gdy jest tylko jeden wspólnik[/srodtytul]

Należy podkreślić, iż w praktyce zdecydowana większość członków zarządu świadczy pracę na rzecz spółek właśnie na podstawie umowy o pracę. Jednak wątpliwości budzi możliwość zawarcia umowy o pracę z członkiem zarządu w przypadku jednoosobowych spółek kapitałowych, w których ten jedyny wspólnik pełni jednocześnie funkcję jednoosobowego zarządu.

W orzecznictwie sądowym kwestionowana jest możliwość zawierania umowy o pracę w takiej sytuacji. Sądy uznają bowiem, że brak jest wówczas podstawowego elementu stosunku pracy, a mianowicie podporządkowania pracownika (czyli członka zarządu) pracodawcy w procesie świadczenia pracy [b](uchwała SN z 8 marca 1995, I PZP 7/95; postanowienie SN z 18 grudnia 1996, I CKN 20/96; wyrok SN z 23 października 2006, I PK 113/06)[/b].

[srodtytul]Uprawnienia z kodeksu pracy[/srodtytul]

Zawarcie umowy o pracę z członkiem zarządu rodzi określone konsekwencje dla stron takiej umowy. Chodzi o to, że członkom zarządu przysługują wszelkie uprawnienia, które mają pracownicy zgodnie z przepisami prawa pracy. Dotyczy to m.in. ograniczenia odpowiedzialności, ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy. Ponadto w praktyce kontrakty takie, oprócz podstawowych niezbędnych elementów przewidzianych dla umowy o pracę, zawierają postanowienia szczegółowe przyznające członkom zarządu dodatkowe świadczenia w postaci np. prawa do zysku spółki, służbowego mieszkania, samochodu, dodatkowego ubezpieczenia emerytalnego, świadczeń medycznych.

[srodtytul]Kto podpisze angaż...[/srodtytul]

Członek zarządu jest specyficznym pracownikiem. Z reguły bowiem to on wobec innych pracowników dokonuje czynności z zakresu prawa pracy. Pojawia się więc problem, kto wobec członków zarządu wykonuje te czynności. Umowę o pracę z członkiem zarządu w imieniu spółki zawiera, zgodnie z art. 210 i 379 k.s.h., rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany na mocy uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia.

Umowa o pracę zawarta z członkiem zarządu spółki przez innego członka zarządu (a więc z naruszeniem art. 210 lub odpowiednio 379 k.s.h.) jest nieważna i nie może zostać potwierdzona w trybie art. 103 kodeksu cywilnego [b](wyrok SN z 8 maja 2003, III RN 66/02)[/b]. W przypadku uznania, iż dopuszczalne jest zawarcie umowy o pracę z jedynym członkiem zarządu, który jest jednocześnie jedynym wspólnikiem, nie stosuje się art. 210 i 379 k.s.h. Wówczas umowa o pracę zawierana jest z samym sobą, gdyż taki członek zarządu reprezentuje zarówno siebie, jak i spółkę. Dla takiej umowy będzie wymagana forma aktu notarialnego

[srodtytul]... i jak go rozwiąże[/srodtytul]

Stosunek pracy jest odrębnym stosunkiem prawnym od członkostwa w zarządzie spółki, w którego zakresie członek zarządu jest osobą trzecią wobec spółki. Wtedy o treści jego praw pracowniczych decyduje treść stosunku pracy. [b]W przypadku gdy członka zarządu, obok powołania według przepisów kodeksu spółek handlowych łączy ze spółką umowa o pracę, to odwołanie członka zarządu z pełnienia tej funkcji nie jest równoznaczne z wypowiedzeniem czy rozwiązaniem umowy o pracę[/b]. Oczywiście rada nadzorcza może równocześnie z odwołaniem członka zarządu rozwiązać z nim także umowę o pracę.

Według Sądu Najwyższego równoczesność czynności rady nadzorczej trzeba rozumieć dosłownie, ma ona miejsce tylko wówczas, gdy obie czynności – odwołanie członka zarządu i rozwiązanie z nim umowy o pracę – podjęte są w jednej uchwale[b] (wyrok SN z 4 października 2007, I PK 127/07)[/b]. Jeżeli jednak rada nadzorcza tego nie uczyni, to umowa o pracę z członkiem zarządu nadal obowiązuje pomimo odwołania go z zarządu. Wówczas organem właściwym do wypowiedzenia lub rozwiązania takiej umowy o pracę jest zarząd spółki, gdyż odwołany członek zarządu staje się zwykłym pracownikiem i przestaje się wobec niego stosować wyjątek od zasady reprezentacji przez zarząd. Odwołanie członka zarządu nie pozbawia go także roszczeń z tytułu umowy o pracę, a więc prawa do wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, ekwiwalentu za urlop.

Odwołanie ze stanowiska członka zarządu, które nie zostało skutecznie podważone w trybie przepisów prawa handlowego z reguły stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi zatrudnionemu w charakterze członka zarządu [b](wyrok SN z 26 stycznia 2000, I PKN 479/99).[/b]

[i]Podstawa prawna:

– [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=133014] kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.)[/link],

– [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=76037]kodeks pracy (tekst. jedn. DzU z 1998 r., nr 21, poz. 94 ze zm.)[/link],

– [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70928]kodeks cywilny (DzU z 1964, nr 16, poz. 93 ze zm.)[/link].[/i]

[ramka][b]GPP>uwaga [/b]

Członek zarządu może dostać angaż, ale być też zatrudniony w spółce na podstawie umowy cywilnoprawnej. Dozwolone jest więc podpisanie umowy-zlecenia, kontraktu menedżerskiego czy umowy o zarządzanie. W takim przypadku spółka i członek zarządu mają większą możliwość niż w przypadku stosunku pracy swobodnego ukształtowania wzajemnych zasad współpracy.[/ramka]

[ramka][b]Można na czas określony i nieokreślony[/b]

Umowa o pracę z członkiem zarządu może być zawarta zarówno na czas określony, jak i na czas nieokreślony. Warto zaznaczyć, że [b]w wyroku z 25 stycznia 2007 Sąd Najwyższy (I PK 213/06)[/b] uznał, iż umowa o pracę zawarta na czas pełnienia funkcji prezesa zarządu spółki handlowej jest umową o pracę na czas wykonywania określonej pracy. Tym samym Sąd Najwyższy dopuścił także możliwość zawarcia umowy o pracę na czas wykonywania pracy członka zarządu. Orzeczenie to jest jednak krytykowane przez doktrynę. [/ramka]

[i]Autorka jest radcą prawnym w Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów Nowakowski i Wspólnicy[/i]