W uproszczeniu można powiedzieć, że im firma większa, tym więcej druków ma do wypełnienia. To przymus, a nie uprawnienie.

Co do zasady każdy przedsiębiorca ma obowiązek przekazania jednorazowo, systematycznie lub okresowo informacji i danych statystycznych dotyczących prowadzonej działalności i jej wyników. Forma, terminy oraz zasady metodologiczne określane są w specjalnych ogólnopolskich programach badań statystycznych.

[b]Uwaga! Nie wszystkie badania są obowiązkowe. Niektóre mają charakter dobrowolny.[/b] Pamiętaj jednak, że jeśli obowiązek wynika z programu badań statystycznych statystyki publicznej i wskazuje on ciebie jako podmiot podlegający danemu badaniu – powinieneś udzielić i przekazać prowadzącemu badanie pełnych i wyczerpujących informacji, tak jak tego wymaga program badań (art. 7 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=73442]ustawy o statystyce publicznej[/link]).

Zwykle na listę obowiązków statystycznych, które obejmują twoją firmę, składa się cały pakiet badań. Niektóre mają charakter powszechny, inne zależą np. od branży, w której działasz, czy liczby zatrudnionych. Informacje o tym, kto i kiedy podlega poszczególnym badaniom, zebraliśmy w praktycznej tabeli.

[srodtytul]Potrzebny komputer[/srodtytul]

Miejscem, z którym dobrze musi się zapoznać każdy przedsiębiorca, jest portal sprawozdawczy Głównego Urzędu Statystycznego ([link=http://www.stat.gov.pl]www.stat.gov.pl[/link]). To za jego pośrednictwem rozliczać się będziesz z obowiązków związanych z badaniami.

Weterani rozliczeń z GUS z pewnością zauważą, że w tym roku zdecydowanie wzrosło znaczenie komputera w kontaktach z tą instytucją. Wcześniej maszyny też były wykorzystywane, ale nie na taką skalę jak obecnie. Obowiązuje co prawda zasada, że dane statystyczne można przekazywać w formie elektronicznej lub papierowej. Z jednym istotnym wyjątkiem. Otóż jeśli w programie badań statystycznych konkretne badanie wymaga formy elektronicznej, to papier nie wchodzi w grę. A takich jest sporo.

O zmianach w statystyce pisaliśmy w DOBREJ FIRMIE z 9 stycznia 2009 r. ([link=http://www.rp.pl/artykul/244262.html]„Od tego roku GUS nie przyjmuje od firm papierowych sprawozdań”[/link]). Czytelnicy znajdą tam również szczegółową instrukcję wypełniania przeznaczonego dla pracodawców formularza Z-06.

Szczególne zasady dotyczą firm zatrudniających nie więcej niż pięć osób. Te muszą przekazywać dane statystyczne w formie elektronicznej. Ale uwaga: każdemu z takich podmiotów wolno wystąpić z wnioskiem o dopuszczenie w ich przypadku rozliczeń papierowych. Jeśli jest on uzasadniony, wnioskodawca nie będzie musiał się martwić o komputer i oprogramowanie.

[srodtytul]Tajemnica gwarantowana[/srodtytul]

Przekazane przez ciebie informacje objęte są ochroną. Ustawa zastrzega, że zbierane i gromadzone w badaniach statystycznych dane indywidualne i dane osobowe są poufne i podlegają szczególnej ochronie. Wolno je wykorzystywać wyłącznie do opracowań, zestawień i analiz statystycznych oraz do tworzenia przez służby statystyki publicznej specjalnego operatu do badań statystycznych.

Co więcej, udostępnienie lub wykorzystywanie danych indywidualnych i danych osobowych dla innych niż podane celów jest zabronione (art. 10 usp). Zasady te noszą miano tajemnicy statystycznej. Jej naruszenie jest przestępstwem zagrożonym karą trzyletniego więzienia (art. 54 usp).

[srodtytul]Grozi nawet więzienie[/srodtytul]

Jednak nie tylko za naruszenie tajemnicy statystycznej grożą kary. Niebezpieczne jest też lekceważące podejście do ciążących na tobie jako przedsiębiorcy obowiązkach. Każdy bowiem, [b]kto wbrew obowiązkowi przekazuje dane statystyczne niezgodne ze stanem faktycznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo dwuletniego więzienia. [/b]Jedynie w wypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie.

Przestępstwem jest również odmowa wykonania obowiązku statystycznego albo udzielenia informacji w badaniu statystycznym. Grozi za nie grzywna.

Wykroczeniem jest natomiast spóźnienie. Każdy, kto wbrew obowiązkowi przekazuje dane statystyczne po upływie wyznaczonego terminu, ryzykuje grzywną. Co za różnica, można by zapytać – i to grzywna, i to grzywna. Otóż nie. Grzywna za wykroczenie jest dużo niższa. Wynosi od 20 do 5000 zł. Tymczasem grzywna za przestępstwo może sięgnąć nawet 720 tys. zł.

Oczywiście trudno oczekiwać tak wysokich kar za naruszenie obowiązków statystycznych, ale warto pamiętać, że takie grożą.

Pamiętaj też, że obowiązujące rozporządzenie w sprawie programu badań statystycznych nie pozwala przerzucić odpowiedzialności na tych, którzy w twoim imieniu zajmują się realizacją obowiązków statystycznych. Jeżeli bowiem podmiot obowiązany do przekazania danych upoważnia osoby trzecie do wykonywania w jego imieniu obowiązków statystycznych, to czynności wykonane przez te osoby pociągają za sobą skutki bezpośrednio dla upoważniającego. Swoją drogą ciekawe jest, czy rozporządzenie jest tu wystarczającą podstawą prawną. Po pierwsze odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego przez ustawę, a nie przez rozporządzenie (art. 42 konstytucji). Po drugie wątpliwe jest, czy przepis ten ma w ogóle oparcie w ustawie. Ta upoważnia do ustalenia programu badań statystycznych, a nie zasad odpowiedzialności karnej.

[srodtytul]Co z bankrutami?[/srodtytul]

W obliczu narastającego kryzysu gospodarczego warto wiedzieć, że w przepisach statystycznych uwzględniono także przedsiębiorców, którzy nie wytrzymali narastającego ciężaru długów. W rozporządzeniu zastrzeżono, że [b]obowiązek przekazywania danych statystycznych przez firmę, która w okresie sprawozdawczym znalazła się w stanie upadłości, ciąży na syndykach masy upadłości.[/b] Niestety, nie jest to przepis precyzyjny. Problem polega na tym, że nie każda upadłość wiąże się z ustanowieniem syndyka. Tak jest jedynie wówczas, gdy bankructwo ma charakter likwidacyjny, tj. zmierzający do wyprzedania majątku upadłego. Możliwa jest jednak również upadłość układowa zmierzająca do porozumienia z wierzycielami – i to w dwóch odmianach. W pierwszej bankrutowi można odebrać prawo zarządzania własnym majątkiem, w drugiej – można mu je pozostawić.

Upadłość układowa wiąże się z ustanowieniem zarządcy (odebranie zarządu) albo nadzorcy sądowego (pozostawienie zarządu), a nie syndyka. Kto ma wówczas wykonywać obowiązki statystyczne – ty czy jedna z wymienionych osób?

Przepisy pozostawiają tu spore pole do interpretacji. Z jednej bowiem strony jako przedsiębiorca, którego upadłość została już ogłoszona przez sąd, możesz nie mieć dostępu do pewnych informacji, które są potrzebne do wypełnienia formularzy sprawozdawczych. Tymi dysponuje zarządca. Z drugiej – przy upadłości układowej z pozostawieniem zarządu w rękach bankruta to nadzorca sądowy będzie miał kłopoty ze zgromadzeniem wymaganych przez prawo danych statystycznych. Co zatem robić? Wydaje się, że formularze powinien wypełniać ten, kto ma bieżący kontakt z przedsiębiorstwem objętym sprawozdawczością. Dla pewności można postarać się o podpisy innych osób (np. formularze sporządzone przez zarządcę parafowałby również sam przedsiębiorca).

[ramka][b]Gdzie szukać przepisów[/b]

Podstawę prawną badań, którym podlegają przedsiębiorcy, stanowi [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=73442]ustawa o statystyce publicznej (DzU z 1995 r. nr 88, poz. 439 ze zm.)[/link]. Określa ona ogólne zasady, na jakich działa cały system. Natomiast szczegóły znajdują się w kolejnych rozporządzeniach, co roku wydawanych przez Radę Ministrów i potem na ogół jeszcze zmienianych. Obecnie obowiązuje [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=292586]rozporządzenie w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2009 (DzU z 2008 r. nr 221, poz. 1436). [/link]

Samo w sobie jest króciutkie, istotny jest natomiast opasły załącznik do niego. [/ramka]

[ramka][b]Jak to działa[/b]

Jeśli chcesz najpierw oswoić się z systemem informatycznym GUS, możesz zacząć od jego wersji demonstracyjnej ([link=http://form.stat.gov.pl/formularze/przewodnik/psdemo.htm]http://form.stat.gov.pl/formularze/przewodnik/psdemo.htm[/link]). Identyfikator: test, hasło: testtest.

Po wejściu otworzą się przed tobą te same mniej więcej możliwości co w prawdziwym portalu.

Natomiast przed zabraniem się na poważnie do pracy nad firmową sprawozdawczością każdy użytkownik powinien zapoznać się z objaśnieniami przygotowanymi przez GUS. Szczegółowe instrukcje czytelnicy znajdą pod adresem [link=http://form.stat.gov.pl/formularze/przewodnik/psinfo.htm]http://form.stat.gov.pl/formularze/przewodnik/psinfo.htm[/link].

Zaczynasz od aktywacji konta. Możesz tego dokonać pod adresem [link=https://form.stat.gov.pl/edeklaracje]https://form.stat.gov.pl/edeklaracje[/link].

Wybierzesz tam sobie tymczasowe identyfikator i hasło dostępu. Użytkownicy muszą się często mylić, bowiem GUS przypomina, że dla systemu ma znaczenie, czy wpisujesz małe czy też wielkie litery. Przed wybraniem identyfikatora i hasła trzeba więc się upewnić, czy nie nacisnęliśmy niechcący klawisza Caps Lock. [/ramka]