Wspólnicy spółki jawnej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Potwierdza to art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.). Skoro tak, to podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia do dnia zaprzestania wykonywania działalności. Użyte w ustawie określenie „wykonywanie działalności” podkreśla, że chodzi o faktyczne prowadzenie firmy. Z chwilą ogłoszenia upadłości upadły podmiot traci z mocy samego prawa zarząd oraz możliwość korzystania i rozporządzania majątkiem. Sąd powołuje w razie ogłoszenia upadłości:
- obejmującej likwidację majątku upadłego – syndyka,
- z możliwością zawarcia układu – nadzorcę,
- z możliwością zawarcia układu, gdy odebrano zarząd majątkiem upadłemu lub gdy ustanowiono nad częścią majątku zarząd własny upadłego – zarządcę (pełni on czynności zastrzeżone dla nadzorcy sądowego). Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu jego wierzycieli. Upadłość jest ogłaszana z uwagi na niewypłacalność dłużnika, jeżeli nie wykonuje on swoich wymagalnych zobowiązań.
Należy również zauważyć, że wśród kategorii wierzytelności i należności podlegających zaspokojeniu z funduszów masy upadłości brak jest składek na ubezpieczenia społeczne opłacanych za upadłego, za okres po ogłoszeniu upadłości. Wynika z tego, że z chwilą ogłoszenia upadłości wspólnicy spółki jawnej przestają podlegać ubezpieczeniom społecznym. Znaczy to, że syndyk (nadzorca, zarządca) nie powinien za wspólników upadłej spółki opłacać ani składek na ubezpieczenia społeczne, ani na zdrowotne. Tym bardziej nie powinni tego czynić sami wspólnicy za siebie.
