Wtedy nie trzeba płacić podatku od remanentu likwidacyjnego.

Z chwilą śmierci wspólnika spółka cywilna przestaje istnieć, chyba że:

- pozostaje w niej więcej niż jeden wspólnik lub

- w umowie spółki stosownie do art. 872 kodeksu cywilnego jest zastrzeżenie, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce.

Na ten temat wypowiedziała się Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 19 marca 2008 r. (IP-PP2-443-765/07-2/Asi). Wynika z niej, że jeżeli spółka jest dwuosobowa, to wraz ze śmiercią jednego ze wspólników przestaje istnieć. Jeżeli natomiast wspólników jest więcej niż dwóch, „spółka może istnieć nadal. W tym miejscu ważne są zapisy umowy spółki, przewidujące lub nieprzewidujące wejścia spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika”.

W dalszej części interpretacji izba skarbowa stwierdza, że „po wejściu do spółki cywilnej spadkobierców zmarłego wspólnika spółka nadal istnieje, zachowując swój NIP oraz istnieje nadal jako ten sam podmiot gospodarczy”.

Ponieważ spółka nie jest likwidowana i jedynie zmienia się jej skład osobowy, nie będą miały zastosowania art. 24 ust. 3 oraz art. 44 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa o PIT), mówiące o obowiązku wyliczenia i opodatkowania dochodu na dzień likwidacji.

Nie będzie również konieczne opodatkowanie VAT rzeczy objętych spisem z natury stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy o VAT.

Pozostali wspólnicy będą musieli jednak sporządzić spis z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów. Obowiązek taki nakłada:

- § 27 ust. 1 rozporządzenia ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów – w przypadku prowadzenia takiej księgi,

- art. 20 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne – w przypadku opodatkowania w tej formie.

Warto też pamiętać, że spółka cywilna zachowa ten sam NIP, będzie jednak musiała zaktualizować zgłoszenie ewidencyjne NIP-2 składane wraz z załącznikiem NIP-D.

Spółka cywilna przestaje istnieć, jeśli po śmierci wspólnika pozostaje w niej tylko jeden wspólnik. Będzie tak wtedy, gdy spółka jest dwuosobowa i nie zastrzeżono w jej umowie, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce.

Jak wyjaśniła Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 5 grudnia 2007 r. (IBPP2/443-99/07/ICz/KAN-749/07/09): „Dwuosobowa spółka cywilna po śmierci wspólnika ulega rozwiązaniu z mocy prawa, jeżeli w umowie spółki brak jest zastrzeżenia, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. Rozwiązanie dwuosobowej spółki cywilnej w wyniku śmierci wspólnika prowadzi do ustania bytu prawnopodatkowego, którym jest spółka cywilna i zmianie ulegnie forma organizacyjnoprawna prowadzonej działalności”.

W takiej sytuacji wspólnik, który pozostał w spółce, ma następujące obowiązki:

- jeżeli spółka była opodatkowana VAT, musi sporządzić i rozliczyć remanent likwidacyjny (art. 14 ust. 1 i 5 ustawy o VAT);

W razie rozwiązania spółki cywilnej opodatkowane VAT są towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy, pod warunkiem że przy ich nabyciu przysługiwało spółce prawo do odliczenia podatku naliczonego.

W razie likwidacji spółki spis z natury towarów trzeba sporządzić na dzień jej rozwiązania. Mamy na to 14 dni licząc od dnia rozwiązania spółki. O spisie trzeba powiadomić naczelnika urzędu skarbowego (w terminie siedmiu dni od jego zakończenia).

- jeżeli spółka jest opodatkowana PIT na zasadach ogólnych, trzeba sporządzić i rozliczyć remanent likwidacyjny (art. 24 ust. 3 i art. 44 ust. 4 ustawy o PIT).

Dochód oblicza się przy zastosowaniu do wartości ustalonej według cen zakupu pozostałych na dzień likwidacji towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków oraz rzeczowych składników majątku związanego z działalnością (niebędących środkami trwałymi) takiego wskaźnika procentowego, jaki wynika z udziału dochodu w przychodach w okresie ostatnich trzech miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiła likwidacja działalności. Jeżeli w tym okresie dochód nie wystąpił, w roku podatkowym poprzedzającym rok, w którym nastąpiła likwidacja.

Podatek od tego dochodu ustala się w formie ryczałtu w wysokości 10 proc. Odprowadza się go do urzędu w terminie płatności zaliczki za ostatni miesiąc prowadzenia działalności, a w przypadku podatników, którzy wybrali kwartalny sposób wpłacania zaliczek – w terminie płatności zaliczki za ostatni kwartał prowadzenia działalności.

Ponadto w wypadku likwidacji trzeba:

- wyrejestrować spółkę jako podatnika VAT (na druku VAT-Z),

- zgłosić zakończenie działalności spółki cywilnej (na druku NIP-2).

Opisane powyżej zasady rozliczenia będą miały zastosowanie w razie śmierci wspólnika spółki jawnej. Jak wyjaśnił Urząd Skarbowy w Elblągu w interpretacji z 17 października 2006 r. (PD2/415-38/06): „śmierć wspólnika spółki jawnej nie spowoduje likwidacji działalności w formie spółki, gdy w umowie spółki przewidziano możliwość wstąpienia spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika. Konieczne jest jednak sporządzenie remanentu dla potrzeb podatku dochodowego. Z uwagi na to, że spółka nie ulega likwidacji a jedynie zmienia skład osobowy, nie ma zastosowania art. 24 ust. 3 ustawy o PIT”.

Urząd skarbowy rozstrzygnął ponadto, w jaki sposób i kto powinien opodatkować dochody uzyskane przez spółkę osobową od dnia śmierci wspólnika do czasu ustanowienia spadkobierców przez sąd. Jak czytamy w interpretacji: „drugi wspólnik w składanych deklaracjach powinien wykazać przychód proporcjonalnie do wielkości swoich udziałów. Pozostałą część powinni wykazać pozostali spadkobiercy. Tym samym organ podatkowy nie podziela stanowiska podatnika, że do czasu ustanowienia spadkobierców przez sąd sprawy spółki w zakresie podatku dochodowego prowadzi wyłącznie pozostały wspólnik”.

Autorzy są właścicielami Kancelarii Podatkowo-Rachunkowej we Wrocławiu