Zanim odbędą się wybory, policz średnią liczbę zatrudnionych

Liczbę pracowników ustala się na podstawie przeciętnej liczby zatrudnionych w stosunku pracy w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem powiadomienia o wyborach członków rady pracowników. Tak stanowi art. 7 ust. 1 ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (DzU z 2006 r. nr 79, poz. 550, dalej ustawa).

Przepis ten odnosi się do wszystkich pracowników, bez względu na charakter stosunku pracy. Stąd przy obliczaniu zatrudnionych uwzględnia się tych przyjętych na umowę o pracę (także na podstawie umów terminowych – na okres próbny, określony, zastępstwo, na czas wykonania określonej pracy), spółdzielczą umowę o pracę, ale również osoby świadczące pracę na podstawie mianowania, powołania czy wyboru.

Przy ustalaniu stanu zatrudnienia pracodawca powinien wliczyć także pracowników przebywających na urlopach bezpłatnych, macierzyńskich i wychowawczych, a także nieobecnych w firmie z powodu choroby, wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, sprawowania opieki nad dzieckiem, odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną itp.

Do ogólnej liczby zatrudnionych nie wlicza się jednak pracowników młodocianych, czyli w rozumieniu kodeksu pracy osób, które ukończyły 16 lat, a nie przekroczyły 18 lat

.

Obliczając przeciętną liczbę zatrudnionych, nie bierze się również pod uwagę wymiaru czasu pracy poszczególnych pracowników czy zajmowanego przez nich stanowiska. Poza tym nie uwzględnia się też świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy. Chodzi tu o wykonawców (chałupników) zatrudnionych na umowie o pracę nakładczą, osoby pozostające w tzw. samozatrudnieniu, jak również świadczące pracę w ramach umów o charakterze cywilnoprawnym (zlecenie, dzieło, świadczenie usług, agencja).

Przeciętną liczbę zatrudnionych w ostatnich sześciu miesiącach oblicza się, dodając zatrudnionych w kolejnych miesiącach, a następnie otrzymany wynik dzieli się przez 6. Przy obliczaniu średniej liczby zatrudnionych u pracodawcy działającego krócej niż sześć miesięcy sumę uzyskaną przez dodanie zatrudnionych w kolejnych miesiącach dzieli się przez liczbę tych miesięcy.

Pracodawca rozpoczyna działalność w styczniu 2008 r. i zatrudnia 44 pracowników. W lutym 2008 r. ma już 56 pracowników. Obliczając stan zatrudnienia na 24 marca 2008 r., czyli od daty objęcia ustawą pracodawców zatrudniających od 50 do 99 pracowników, sumuje zatrudnienie ze stycznia i lutego:

44 + 56 = 100

i dzieli przez liczbę miesięcy, w których prowadził działalność:

100 : 2 = 50

Zatem przeciętna liczba zatrudnionych wynosi u tego pracodawcy 50 osób i podlegałby on ustawie.

Sporo kontrowersji budzi przyjęcie w ustawie rozwiązania polegającego na ustalaniu przeciętnej liczby zatrudnionych w okresie sześciu miesięcy, licząc wstecz od dnia powiadomienia o wyborach członków rady pracowników. Pracodawcy, którzy przypuszczają, że podlegają ustawie, powinni w dniu objęcia jej przepisami przeprowadzić symulację. Trzeba obliczyć przeciętną liczbę zatrudnionych w ostatnich sześciu miesiącach przed 24 marca 2008 r. (przyjmując za dzień powiadomienia o wyborach członków rad pracowników dzień objęcia ustawą małych przedsiębiorców zatrudniających od 50 do 99 pracowników).

Gdy pracodawca przekroczy pułap zatrudnienia określony w ustawie w danym miesiącu, powinien odtąd systematycznie ustalać przeciętną liczbę zatrudnionych przypadającą na sześć miesięcy, licząc wstecz od dnia, w którym robi rachunki. Ponieważ niedopełnienie obowiązku informacyjnego (czyli niepowiadomienie załogi o prawie wyboru członków rady) nie pociąga żadnych konsekwencji dla pracodawcy, to sami zainteresowani, czyli pracownicy, powinni w miarę możliwości też prowadzać obliczenia zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy. Jeśli pracodawca ma odpowiednią liczbę zatrudnionych, mogą wystąpić z inicjatywą i złożyć pisemny wniosek o przeprowadzenie wyborów do rady pracowników. Taki przywilej przysługuje też organizacjom związkowym działającym u pracodawcy.

Pracodawca musi natomiast ustalić średnią liczebność załogi, gdy organizacje związkowe powiadomiły go o wyborze członków rady pracowników, jak i wtedy, gdy 10 proc. pracowników złożyło wniosek o przeprowadzenie wyborów do rady.

Przy ustalaniu sześciomiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy, stosuje się reguły kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 112 k.c. termin oznaczony w miesiącach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.

Jeżeli pracodawca wykonałby obliczenia 24 marca 2008 r., to sześciomiesięczny termin, liczony wstecz od dnia ustalenia liczebności załogi, kończyłby się 24 września 2007 r. (o północy).

Ustawa nie wskazuje również, w jaki sposób należy ustalać liczbę pracowników w poszczególnych miesiącach. Opowiadam się za przyjęciem rozwiązania polegającego na zakwalifikowaniu stanu osobowego w danym miesiącu na dzień, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, jako liczby zatrudnionych w danych miesiącach (np. stan na 24 marca 2008 r., o północy, odpowiadałby zatrudnieniu w okresie od 24 marca do 23 kwietnia 2008 r.).

Pracodawca, który zwiększając zatrudnienie ponad poziom określony w ustawie (50 pracowników) spełnia warunki jej stosowania, musi tę informację niezwłocznie podać do wiadomości pracowników w sposób u niego przyjęty. Jeśli tego zaniecha, grozi mu kara ograniczenia wolności albo grzywny.