Dla znających prawo upadłościowe jest oczywiste, że część wniosków o upadłość składa się tylko po to, by wymusić zapłatę długu, spłatę konkretnego wierzyciela, bądź po prostu są one nieuzasadnione.

Sąd upadłościowy nie ma specjalnych sankcji związanych ze złożeniem wniosku w złej wierze. Szkód doznanych w wyniku takiej czynności dochodzi się na normalnej drodze przed sądem cywilnym. Szkody mogą być bowiem rozliczne, np. utrata kontrahentów, spadek reputacji (por. „Wniosek o upadłość nie musi oznaczać kłopotów”, „Rz” z 8 sierpnia 2007 r.).

Z tej możliwości skorzystała spółka Pezetel SA. W sądzie domagała się od banku Millennium SA 14 mln zł odszkodowania za straty, które poniosła na skutek upadłości jednej z jej spółek córek – Pezetel Development sp. z o.o. Spółka ta wybudowała wart ok. 100 mln zł budynek mieszkalny w Warszawie. Jej jedynym udziałowcem była właściwie powódka, a pozwany bank kredytował ową budowę. Gdy w trakcie realizacji przedsięwzięcia wynikły poważne trudności finansowe, bank zawarł z ową spółką ugodę co do restrukturyzacji kredytu, ściągania na jego rzecz należności czynszowych z budynku. Wkrótce jednak wypowiedział umowę kredytową i wystąpił o ogłoszenie upadłości spółki, którą sąd upadłościowy ogłosił.

Podstawowy zarzut powódki wobec banku jest taki, że nie zachowywał się jak lojalny kontrahent i doprowadził ją do bankructwa – mówił o tym przed warszawskim Sądem Apelacyjnym jej pełnomocnik mec. Krzysztof Żyto.

Żądana kwota odpowiada środkom, jakie powódka zainwestowała w spółkę córkę (w większości na kapitał zakładowy). Żądanie zapłaty było oparte na dwóch podstawach prawnych: nienależytym wykonaniu kontraktu (art. 471 k.c.) oraz deliktowej, z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Adwokat Maciej Patocki, pełnomocnik banku, replikował, że w chwili ogłaszania upadłości spółka miała 140 mln zł długów i 75 wierzycieli; wśród nich był bank, który stracił 32 mln zł. Poza tym o upadłości decyduje sąd, a nie wnioskodawca.

Powódka w istocie domaga się zwrotu kapitału w swej spółce. Jeżeli postępowanie upadłościowe zostanie zakończone, a wierzyciele spłaceni, to gdy zostanie jakiś majątek, przypadnie on spółce. Ta ostatnia sytuacja jest raczej teoretyczna, gdyż upadłości z pełną spłatą wierzycieli to zupełne wyjątki.

Sąd apelacyjny (podobnie jak wcześniej okręgowy) oddalił pozew. – Między powodem a pozwanym nie było żadnej umowy. Odpowiedzialność kontraktowa nie wchodzi więc więc w grę.

Możliwa jest tylko odpowiedzialność deliktowa, ale musiałby być delikt, czyli czyn zabroniony. Samo zgłoszenie wniosku o upadłość nie jest jednak zabronione – powiedziała sędzia Anna Kozłowska.

– Związek między zachowaniem banku a stratami powódki jest dość luźny, tymczasem prawo cywilne wymaga, aby był bezpośredni (poza jedynym wyjątkiem: odpowiedzialny za śmierć osoby może być zobowiązany do wypłaty renty osobie, która była na utrzymaniu zmarłego).

Wyrok jest prawomocny, ale służy skarga kasacyjna (sygn. I ACa 715/07).

Marek Domagalski