Zasady funkcjonowania dodatkowej, fakultatywnej drogi, która ma umożliwiać szybsze i tańsze dochodzenie bezspornych roszczeń pieniężnych wobec zagranicznych kontrahentów, reguluje rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (dalej: rozporządzenie).
Kiedy można wystąpić
Rozporządzenie ma zastosowanie do sporów w sprawach cywilnych i handlowych, w których w dniu wniesienia pozwu przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę.
Podobnie jak w pozostałych rozporządzeniach z zakresu europejskiej procedury cywilnej odebrano możliwość zgłaszania w tym trybie roszczeń zwyczajowo przypisanych do postępowania nieprocesowego (np. ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia). Nie stosuje się go również w zakresie spraw upadłościowych.
Nowością, w porównaniu z dotychczasowym konstruowaniem zakresu zastosowania rozporządzeń, jest jednoznaczne wyłączenie możliwości dochodzenia roszczeń wynik- ających z zobowiązań pozaumownych, chyba że są one przedmiotem umowy między stronami lub nastąpiło uznanie długu albo dotyczą długów oznaczonych, wynikających ze współwłasności mienia.
Przede wszystkim formularz
Postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (dalej: ENZ) ustanawia się w celu dochodzenia roszczeń pieniężnych o oznaczonej wysokości, które są wymagalne w chwili wniesienia pozwu. Pozew o wydanie ENZ składa się na formularzu.
Jurysdykcję międzynarodową posiadają sądy określone na podstawie przepisów rozporządzenia (WE) nr 44/2001, o ile pozwanym nie jest konsument. W takim przypadku właściwe są wyłącznie sądy państwa członkowskiego, w którym strona pozwana ma miejsce zamieszkania. Oznacza to, że co do zasady pozew składa się w państwie zamieszkania lub siedziby dłużnika.
Należy jednak pamiętać, że art. 5 rozporządzenia 44/2001 dopuszcza w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych wniesienie pozwu w państwie członkowskim, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, a w przypadku świadczenia usług w państwie członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone.
Sąd krajowy może zatem wezwać powoda do uzupełnienia pozwu o wydanie ENZ
Jeżeli jurysdykcję międzynarodową będą posiadały sądy polskie, to pozew należy skierować do sądu rejonowego lub okręgowego o właściwości miejscowej i rzeczowej określonej w przepisach kodeksu postępowania cywilnego.
Pozew podlega opłacie zgodnej z przepisami krajowymi dotyczącymi postępowania upominawczego. W pozwie o wydanie ENZ powód powinien przedstawić informacje pozwalające jednoznacznie określić i uzasadnić jego roszczenie, tak aby pozwany mógł w oparciu o nie zdecydować, czy kwestionuje roszczenie, czy też uznaje je za bezsporne. Sąd bada pozew, w tym kwestię właściwości sądu i opis dowodów, na podstawie danych z formularza.
Art. 7 rozporządzenia wyczerpująco określa, jakie są konieczne elementy pozwu. W przypadku niespełnienia wymogów określonych w art. 7 sąd umożliwia powodowi uzupełnienie lub poprawienie pozwu, chyba że roszczenie jest oczywiście nieuzasadnione lub pozew jest niedopuszczalny >patrz ramka.
Kiedy sąd odrzuca
Sąd odrzuca pozew:
- jeżeli sprawa leży poza zakresem zastosowania rozporządzenia (art. 2),
- sprawa nie jest transgraniczna (art. 3),
- roszczenie nie ma charakteru pieniężnego,
- wysokość roszczenia nie jest oznaczona lub nie jest ono wymagalne (art. 4),
- sąd, do którego wniesiono pozew, nie posiada jurysdykcji (art. 6),
- pozew nie spełnia wymogów formalnych (art. 7),
- roszczenie jest oczywiście nieuzasadnione,
- powód nie uzupełnił lub nie poprawił pozwu w wyznaczonym przez sąd terminie lub nie przesłał odpowiedzi na propozycję kwoty określonej przez sąd, bądź odrzucił propozycję sądu.
O przyczynach odrzucenia pozwu powód jest informowany przy użyciu formularza. Zaznaczyć należy, że od odrzucenia pozwu nie przysługuje odwołanie. Zgodnie z treścią rozporządzenia odrzucenie pozwu nie zamyka powodowi możliwości dochodzenia roszczenia w nowym pozwie o wydanie ENZ lub przy zastosowaniu dowolnej innej procedury przewidzianej prawem państwa członkowskiego.
Nasza sprawa
Sąd Okręgowy we Wrocławiu zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczącym wykładni rozporządzenia w ramach postępowania, w którym wniesiono pozew o wydanie ENZ przeciwko niemieckiej spółce.
Powódka w pozwie nie podała wartości przedmiotu sporu w walucie polskiej, przez co nie uczyniła zadość wymogom kodeksu postępowania cywilnego, nakazującym podanie dochodzonej kwoty w złotówkach w celu sprawdzenia prawidłowości wyliczenia i wniesienia opłaty sądowej. Ponadto powódka nie dookreśliła kwoty dochodzonych odsetek, żądając zapłaty odsetek od dnia wymagalności do dnia zapłaty roszczenia głównego.
Pod rozwagę Trybunału Sprawiedliwości zostało poddane zatem zagadnienie, czy badanie poprzedzające wydanie nakazu zapłaty w rozumieniu art. 8 rozporządzenia obejmuje również ocenę pozwu pod kątem spełnienia wymogów formalnych przewidzianych w przepisach prawa wewnętrznego państwa, w którym pozew został wniesiony.
Odpowiedź na to pytanie przesądza przede wszystkim o możliwości odrzucenia pozwu wyłącznie na podstawie normy prawa krajowego, nieprzewidzianej w rozporządzeniu. Ponadto sąd okręgowy zwrócił się z prośbą o rozstrzygnięcie, czy powód musi każdorazowo kapitalizować odsetki w pozwie, czy możliwe jest wniesienie żądania zapłaty „odsetek otwartych", tj. od dnia wymagalności do dnia zapłaty.
Na tak postawione pytania Trybunał Sprawiedliwości odpowiedział, że treść rozporządzenia nie zawiera żadnego elementu, który pozwalałby dojść do wniosku, iż państwa członkowskie zachowują swobodę nakładania dodatkowych wymogów, przewidzianych ich prawem krajowym, w odniesieniu do pozwu o wydanie ENZ. Ewentualne rozróżnienie przesłanek dopuszczalności wniesienia pozwu z uwagi na regulacje wewnętrzne nie jest zatem zgodne z celem rozporządzenia.
Trybunał Sprawiedliwości przesądził, że art. 7 rozporządzenia reguluje wyczerpująco przypadki, w których możliwe jest odrzucenie pozwu. Sąd krajowy może zatem wezwać powoda do uzupełnienia pozwu o wydanie ENZ poprzez np. oznaczenie wartości przedmiotu sporu dla celów wyliczenia opłaty sądowej, opierając się na art. 25 rozporządzenia.
Jednak zaznaczyć należy, że wymagania proceduralne związane z określeniem opłat sądowych nie mogą powodować nadmiernego przedłużania postępowania w sprawie ENZ ani odrzucenia pozwu o wydanie takiego nakazu. Trybunał Sprawiedliwości potwierdził ponadto możliwość dochodzenia odsetek od dnia wymagalności do dnia zapłaty roszczenia głównego.
Wydanie i wykonanie
W celu zapewnienia jednolitych minimalnych standardów postępowania rozporządzenie ustanawia szereg sposobów doręczenia ENZ. Wymogi te mają pierwszeństwo przed regulacją krajową, a ich niezachowanie może utrudnić lub uniemożliwić późniejsze wykonanie ENZ w innym państwie członkowskim. Na szczególną uwagę zasługuje możliwość odmowy przyjęcia przez pozwanego ENZ, zgodnie z regulacją rozporządzenia Rady (WE) nr 1348/2000.
Rozporządzenie przewiduje również dodatkowy wymóg dotyczący stosowania fikcji doręczenia, która będzie skuteczna jedynie wtedy, gdy treść awiza określać będzie charakter dokumentu jako dokumentu sądowego lub skutek prawny powiadomienia polegający na uznaniu nakazu za doręczony i rozpoczęciu biegu terminów.
Jakie informacje w pouczeniu
Europejski nakaz zapłaty powinien zawierać pouczenie, że pozwany ma możliwość zapłacenia kwoty zasądzonej powodowi lub w terminie 30 dni wniesienia sprzeciwu, jeżeli chce zakwestionować roszczenie.
Oprócz wyczerpujących informacji dotyczących roszczenia dostarczonych przez powoda pozwany powinien otrzymać pouczenie o skutkach prawnych ENZ, a w szczególności o skutkach niewniesienia sprzeciwu. W przypadku wniesienia sprzeciwu dalsze postępowanie odbywa się przed właściwymi sądami w państwie członkowskim wydania zgodnie z przepisami regulującymi zwykłe postępowanie cywilne, chyba że powód wyraźnie zażądał w takim przypadku zakończenia postępowania.
W celu wykonania nakazu w innym państwie członkowskim powód przedstawia właściwym organom egzekucyjnym tego państwa odpis ENZ, którego wykonalność została stwierdzona przez sąd wydania i który spełnia wymogi niezbędne do stwierdzenia jego autentyczności, oraz tłumaczenie ENZ na język urzędowy państwa członkowskiego wykonania.
W przypadku egzekucji na podstawie ENZ na terenie Polski powód musi uprzednio uzyskać krajową klauzulę wykonalności. Wymóg ten nie jest jednak jednolity we wszystkich państwach członkowskich. W wielu krajach w tym np. w Niemczech, nie obowiązuje.
Co w pozwie
Zgodnie z art. 7 rozporządzenia pozew musi zawierać:
- nazwy lub imiona i nazwiska oraz adresy stron, a także, w odpowiednich przypadkach, ich przedstawicieli oraz oznaczenie sądu, do którego kierowany jest pozew;
- kwotę dochodzonego roszczenia, w tym kwotę roszczenia głównego oraz, stosownie do okoliczności, odsetki, kary umowne i koszty;
- jeżeli powód dochodzi odsetek – stawkę odsetek oraz okres, za jaki żąda się odsetek, chyba że zgodnie z prawem państwa członkowskiego wydania, odsetki ustawowe doliczane są automatycznie do roszczenia głównego;
- uzasadnienie roszczenia, w tym opis okoliczności wskazanych jako podstawa roszczenia oraz, w odpowiednich przypadkach, żądanych odsetek;
- opis dowodów na poparcie roszczenia;
- okoliczności uzasadniające właściwość sądu;
- uzasadnienie transgranicznego charakteru sprawy;
- oświadczenie powoda, że podane informacje są, zgodnie z jego najlepszą wiedzą i przekonaniem, prawdziwe oraz, że przyjmuje on do wiadomości, iż umyślne podanie nieprawdziwych informacji może skutkować zastosowaniem odpowiednich sankcji.
Marta Daćków prawnik, Kancelaria Prawna Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy sp.k.
Komentuje Marta Daćków prawnik, Kancelaria Prawna Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy sp.k.
Europejski nakaz zapłaty jest zunifikowanym instrumentem, poddanym takim samym wymogom wydania i wykonania w całej Unii Europejskiej. Procedura ta natrafia jednak na pewne problemy wynikające z faktu, że została ona niejako doklejona do wewnętrznego porządku prawnego.
Z tego powodu sądy państw Unii Europejskiej zapominają, że rządzi się ona innymi, autonomicznymi regułami. W wyroku z 13 grudnia 2012 r. wydanym w sprawie pytania prejudycjalnego dotyczącego postępowania z powództwa Iwony Szyrockiej przeciwko SiGer Technologie GmbH Trybunał Sprawiedliwości przesądził, że odrzucenie pozwu o wydanie europejskiego nakazu możliwe jest jedynie w przypadku niespełnienia wymogów enumeratywnie wskazanych w art. 7 rozporządzenia.
Wykluczone jest zatem rozszerzanie podstaw odrzucenia pozwu o przepisy krajowe, np. kodeksu postępowania cywilnego.
