Jest ich kilka rodzajów. Zalicza się je do praw rzeczowych tak samo jak własność czy użytkowanie wieczyste, z tą jednak różnicą, że mają one ograniczony charakter. Najczęściej korzystamy ze służebności, z hipoteki, zastawu oraz ze spółdzielczego prawa do lokalu (lub domu jednorodzinnego).

[srodtytul]Cztery rodzaje hipoteki[/srodtytul]

Hipoteka to najpopularniejsza forma zabezpieczania spłaty kredytów i pożyczek, a także innego typu wierzytelności. [b]Hipotekę ustanawia się zarówno na nieruchomości, jak i na niektórych typach praw[/b], a mianowicie: na użytkowaniu wieczystym, własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu mieszkalnego, spółdzielczym prawie do lokalu użytkowego, prawie do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej. [b]Hipoteka zabezpiecza tylko należności pieniężne.[/b] Obecnie istnieją cztery jej rodzaje: zwykła, kaucyjna, przymusowa oraz łączna.

Hipoteka zwykła zabezpiecza stałą, określoną kwotę, np. pożyczkę, kredyt. Obejmie także wszelkiego typu koszty ponoszone z tytułu zaciągnięcia kredytu lub pożyczki. Nie można jej natomiast ustanowić dla wierzytelności bliżej nieoznaczonej, czyli np. odsetek od kredytu o zmiennej stopie oprocentowania. Dlatego w wypadku kredytu zabezpiecza ona główną sumę kredytu bez odsetek (chyba że oprocentowanie jest stałe, wtedy może być objęte hipoteką zwykłą).

Inaczej jest w wypadku hipoteki kaucyjnej. Dotyczy ona tylko wierzytelności o nieustalonej wysokości, a więc jeszcze na dzień ustanowienia hipoteki nieokreślonych bądź nieistniejących, np. odsetek o zmiennej stopie oprocentowania, kredytu o nieustalonej wysokości z rachunku bieżącego.

[b]Natomiast hipoteka przymusowa stanowi oręż w walce z nieuczciwymi dłużnikami, a także niesolidnymi przedsiębiorcami. Ustanawia się ją bowiem wbrew woli dłużnika na podstawie wyroku sądowego[/b], decyzji administracyjnej albo gdy dłużnik podpisał akt notarialny, w którym zgadza się na to, że w razie gdyby nie spłacał długu, podda się dobrowolnie egzekucji. Korzystają z niej także urzędy skarbowe oraz ZUS, w wypadku przedsiębiorców mających zaległości podatkowe albo w składkach na ubezpieczenie społeczne.

Oprócz tych trzech rodzajów hipotek istnieje także hipoteka łączna. Obciąża ona kilka nieruchomości w ten sposób, że wierzyciel może żądać zaspokojenia z każdej. Ten rodzaj hipoteki umożliwia uzyskanie zabezpieczenia o wartości wielokrotnie przenoszącej wartość zabezpieczonej nieruchomości.

[srodtytul]Kiedy zastaw[/srodtytul]

Zastaw także ustanawia się w celu zabezpieczenia wierzytelności. Od hipoteki różni się m.in. tym, że może być ustanowiony jedynie na rzeczach ruchomych oraz na niektórych prawach zbywalnych, jak akcje, obligacje. Wraz z zaspokojeniem wierzytelności, np. spłatą kredytu na samochód, zastaw traci rację bytu. Mamy następujące jego rodzaje:

- zastaw zwykły na rzeczy lub na prawie;

- zastaw rejestrowy (istotną jego cechą jest możliwość pozostawania przedmiotu zastawu u zastawcy oraz obowiązek zgłoszenia zastawu do rejestru prowadzonego przez sądy rejonowe);

- zastaw skarbowy, ma on na celu zabezpieczenie zaległości podatkowych na rzecz Skarbu Państwa (art. 41 i 42 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?n=1&id=176376&wid=328885 ]ordynacji podatkowej[/link]).

[srodtytul]Jakie służebności[/srodtytul]

Służebności są osobiste i gruntowe. Mogą powstać w drodze umowy (stroną musi być właściciel nieruchomości mającej zostać obciążoną), na podstawie orzeczenia sądowego, decyzji administracyjnej lub też na skutek zasiedzenia.

Jedną z najbardziej popularnych służebności gruntowych jest ustanowienie drogi koniecznej. Teoretycznie każda nieruchomość musi mieć dostęp do drogi publicznej. Bywa jednak i tak, że go nie ma. Wtedy wyjściem może być właśnie tego typu służebność. Jej ustanowienie jest możliwe nawet wbrew woli właściciela działki sąsiedniej.

[b] Droga konieczna może być ustanowiona w dwojaki sposób: a mianowicie w drodze umowy między właścicielami nieruchomości albo w sądzie. [/b]

Nic jednak za darmo. Właścicielowi nieruchomości obciążonej należy się wynagrodzenie, nawet gdy ustanowienie tej służebności nie wiąże się z żadnymi uciążliwościami i nie powoduje szkód. Wynagrodzenie może być wyrażone w pieniądzu lub być w formie niepieniężnej.

W sytuacji, gdy drogę konieczną ustanawia sąd, musi jednocześnie określić wynagrodzenie za tę służebność. Wówczas pod uwagę bierze wzrost wartości nieruchomości, na której rzecz droga ta została ustanowiona, albo wartość pożytków z zajętego fragmentu nieruchomości utraconych przez właściciela nieruchomości obciążonej.

Służebność drogi koniecznej nie jest raz na zawsze ustalona. Może dojść do jej zniesienia lub wygaśnięcia. Oznacza to, że właściciel nieruchomości obciążonej ma prawo żądać jej zmiany ze względu na ważną potrzebę gospodarczą albo gdy stała się dla niego szczególnie uciążliwa.

Ustanowienie służebności drogi koniecznej nie zawsze polega na urządzeniu drogi w ścisłym tego słowa znaczeniu, może to być zezwolenie na przejazd przez grunty obciążone, a w przypadku konieczności przejazdów przez pojazdy o szerszym podwoziu niż droga polega ona na tolerowaniu przez właściciela gruntów przylegających do drogi takiego stanu rzeczy.

[ramka][b]Rodzaje ograniczonych praw[/b]

Wśród nich znajdują się:

- użytkowanie,

- służebność,

- zastaw,

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (lub domu jednorodzinnego)

- hipoteka [/ramka]

[ramka][b]WAŻNE [/b]

Do powstania hipoteki niezbędne są dwie czynności. Dłużnik i wierzyciel muszą zawrzeć notarialną umowę w sprawie jej ustanowienia.

Ponadto sąd rejonowy musi wpisać hipotekę do księgi wieczystej.[/ramka]

[ramka][b]Uwaga[/b]

Roszczenie o ustanowienie drogi koniecznej się nie przedawnia.[/ramka]