Przedsiębiorstwo można porównać do zegarka. Stopień złożoności mechanizmu i działania zegarka wpływa na jego precyzję. O niektóre zegarki powinno się dbać codziennie, inne wymagają uwagi tylko od czasu do czasu. Podobnie jest z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Niekiedy po śmierci właściciela przedstawiające dużą wartość ekonomiczną przedsiębiorstwo może stracić na wartości znacznie szybciej niż zegarek.

Czytaj także: Fiskus już nie ogranicza rodzinnej sukcesji

Rozwiązanie ma przynieść uchwalona 5 lipca 2018 r. ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. W przenośni można powiedzieć, że jej celem jest uczynienie z Polski dla przedsiębiorstw osób wpisanych do CEIDG nowej Le Locle, stolicy szwajcarskiego zegarmistrzostwa.

Przedsiębiorstwo bez przedsiębiorcy

Dotychczas ustawodawca dostrzegał konieczność zapewnienia szczególnych rozwiązań prawnych zapewniających kontynuację działalności przedsiębiorstw znajdujących się w sytuacjach takich jak przymusowa egzekucja długów czy restrukturyzacja. Teraz również przedsiębiorstwa osób fizycznych, które utraciły właściciela, będą mogły korzystać z regulacji pozwalających na ciągłość działalności i dalszy rozwój.

Chodzi o niebagatelną liczbę przedsiębiorstw. Jednoosobowa działalność gospodarcza zyskała w naszym kraju ogromną popularność. Tę formę wybiera ok. 80 proc. przedsiębiorców. Aktualnie w CEIDG mamy wpisanych ok. 2 mln aktywnych przedsiębiorców.

Nowe przepisy, adekwatne do skali i specyfiki działalności gospodarczej osób fizycznych, mają umożliwić dalszą bieżącą aktywność biznesową, zachowanie miejsc pracy i co najważniejsze, dać czas pogrążonej w żałobie rodzinie na podjęcie decyzji, czy, a jeśli tak, to w jakiej formie, prowadzić dalej przedsiębiorstwo. Możliwa będzie także sprzedaż przedsiębiorstwa przed załatwieniem formalności spadkowych.

Z nowych rozwiązań będzie można skorzystać niezależnie od tego, czy przedsiębiorca przed śmiercią planował lub rozpoczął proces sukcesji.

Wprowadzona zostanie podstawa prawna do tymczasowego – co do zasady do dwóch lat od śmierci przedsiębiorcy, a wyjątkowo do pięciu lat – kontynuowania działalności przedsiębiorstwa, o które zadba zarządca sukcesyjny.

Zarządca sukcesyjny poprowadzi biznes

Jeżeli zostanie ustanowiony zarządca sukcesyjny, będzie on jedyną osobą zarządzającą przedsiębiorstwem stanowiącym część spadku. Tym samym majątkiem przedsiębiorstwa nie będzie mógł zarządzać kurator spadku albo wykonawca testamentu.

Przedsiębiorca będzie mógł wyznaczyć zarządcę sukcesyjnego na wypadek śmierci. Ważność tej czynności będzie uzależniona od wskazania zarządcy sukcesyjnego na piśmie. Zarządcą sukcesyjnym będzie mógł stać się także prokurent przedsiębiorcy, o ile zostanie złożone stosowne zastrzeżenie.

Jeśli przedsiębiorca nie zdąży albo nie zdecyduje się wyznaczyć zarządcy sukcesyjnego, będą mogli zrobić to jego spadkobiercy. Będę mieli na to dwa miesiące od śmierci przedsiębiorcy. Konieczna będzie jednak wizyta u notariusza, który sporządzi odpowiedni akt notarialny.

W każdym przypadku skuteczność wyznaczenia danej osoby na zarządcę sukcesyjnego będzie zależała od wyrażenia zgody przez tę osobę.

Warunki objęcia funkcji zarządcy sukcesyjnego będą zbliżone do tych, jakie ma spełniać prokurent. Zarządca sukcesyjny musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. Nie może być przy tym objęty zakazem prowadzenia działalności gospodarczej, przewidzianym w prawie upadłościowym albo w prawie karnym.

Jednocześnie będzie mógł działać tylko jeden zarządca sukcesyjny. Gdyby osoba wyznaczona na zarządcę sukcesyjnego nie mogła lub nie podjęła się tego zadania, można będzie wskazać osobę rezerwową.

Od chwili ustanowienia zarządcy sukcesyjnego przedsiębiorstwo będzie mogło działać dalej w obrocie gospodarczym i we wszystkich innych sferach, w tym także w sprawach urzędowych.

Kto odpowie za dług albo szkodę

Powstanie także obowiązek używania dotychczasowego oznaczenia przedsiębiorstwa (firmy) z dodatkiem „w spadku". Dzięki temu łatwo będzie rozpoznać, w jakiej sytuacji prawnej znajduje się przedsiębiorstwo i na jakich zasadach działa.

Wszystkie informacje o zarządcy sukcesyjnym i przedsiębiorstwie w spadku istotne dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu będą dostępne nieodpłatnie w CEIDG.

Zarządca sukcesyjny ma wykonywać prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy oraz prawa i obowiązki dotyczące prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Podstawowym zadaniem zarządcy sukcesyjnego ma być dokonywanie typowych czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa (czynności zwykłego zarządu). Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu będą możliwe tylko za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku braku takiej zgody – za zezwoleniem sądu. Zarządca sukcesyjny będzie mógł zawierać i wykonywać umowy, brać udział w postępowaniach przed sądem albo przed organem administracyjnym. Zadba także o bieżące rozliczenie należności podatkowych. Korespondencja dotycząca przedsiębiorstwa w spadku ma być doręczana zarządcy sukcesyjnemu.

W razie potrzeby zarządca ustanowi pełnomocnika.

Informacje w CEIDG

Wszystkie działania zarządcy sukcesyjnego będą dokonywane na rachunek spadkobierców (właścicieli) przedsiębiorstwa w spadku. Za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku solidarną odpowiedzialność poniosą właściciele przedsiębiorstwa w spadku. Niemniej, szczególna ochrona prawna zostanie zapewniona małoletnim spadkobiercom. Chociaż do ustanowienia zarządcy sukcesyjnego nie będzie wymagana zgoda sądu opiekuńczego, to sąd będzie mógł w uzasadnionych przypadkach ograniczyć zarząd sukcesyjny w części dotyczącej majątku osoby małoletniej.

Zarządca sukcesyjny co do zasady nie poniesie osobistej odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku związane z jego bieżącą działalnością. Odpowie jednak za wyrządzenie szkody na skutek nienależytego wykonywania obowiązków.