Inspektor pracy karze, aby zmobilizować pracodawcę do działania

- Nasza spółka jest podwykonawcą kilku firm budowlanych. Dostaliśmy postanowienie inspektora pracy – nałożono na spółkę grzywnę w celu przymuszenia (8 tys. zł), bo nie wykonaliśmy obowiązku z poprzedniej decyzji, czyli wypłaty zaległych pensji 10 pracownikom. Był to skutek problemów finansowych z rozliczeniem z kontrahentami. Czy możemy podważyć tę karę albo jej wysokość? – pyta czytelnik.

Zastosowanie grzywny – jako środka przymuszającego do wykonania obowiązku realizacji uprzedniej decyzji inspektora pracy w zakresie wypłaty zaległych pensji – było zasadne. Spółka może złożyć skargę na postanowienie inspektora pracy w sprawie wymierzenia grzywny do właściwego miejscowo wojewódzkiego sądu administracyjnego. Wydaje się jednak, że nie odniesie ona pożądanego skutku.

W celu przymuszenia

Dla oceny prawnej podanego zagadnienia kluczowe są przede wszystkim fakty. Z nich zaś wynika, że spółka uprzednio otrzymała decyzję nakazującą wypłatę pracownikom wynagrodzenia, ale nie wykonała jej w żadnym zakresie. Zapewne inspekcja pracy doręczyła spółce również upomnienie i tytuł wykonawczy, skoro czytelnik wspomina, że ostatecznie p/ko spółce zostało wydane również postanowienie w celu tzw. przymuszenia. Postanowienie to stanowi przejaw działania organu egzekucyjnego – inspektora pracy.

W tym kontekście istotne znaczenie mają regulacje ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1201 ze zm.; dalej ustawa). W art. 119 § 1 ustawy postanowiono, że grzywnę w celu przymuszenia nakłada się, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku znoszenia lub zaniechania albo obowiązku wykonania czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego. Jak zaś wskazał WSA w Warszawie w wyroku z 26 maja 2017 r. (VII SA/Wa 1970/16): Grzywna w celu przymuszenia nie stanowi kary za niewykonanie obowiązku. Jest ona nałożona w związku z uchylaniem się zobowiązanego od wykonania obowiązku i jako dolegliwość natury finansowej ma zmobilizować zobowiązanego do jego niezwłocznego wykonania. Należy więc przyjąć, że organ administracji (inspektor pracy) ma obowiązek wymierzyć grzywnę w razie ziszczenia się ww. przesłanek. Nie może od tego odstąpić.

Górna granica kary

Art. 121 § 1 ustawy stanowi, że grzywnę w celu przymuszenia można nakładać kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie (z zastrzeżeniem § 4). Dalej wskazano, że zasadniczo każdorazowo nałożona grzywna nie może przekraczać 10 000 zł, a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej – 50 000 zł. Grzywny nakładane wielokrotnie nie mogą zaś łącznie przekroczyć odpowiednio 50 000 zł oraz 200 000 zł.

Wynika z tego, że organ (m.in. inspektor pracy) ma prawo wymierzyć grzywnę w określonych granicach. Tak też akcentuje się w orzecznictwie sądowym. Przykładowo, można tu przywołać stanowisko NSA wyrażone w wyroku z 26 października 2017 r. (I OSK 805/17), gdzie wskazano, że: (....) ustawodawca wprowadził tylko górne granice grzywien w celu przymuszenia, pozostawiając organowi egzekucyjnemu swobodę ustalania ich wysokości w konkretnym przypadku. Na organie spoczywa obowiązek zastosowania wobec zobowiązanego takiej dolegliwości, która jest niezbędna do realizacji ciążącego na nim obowiązku i zaprzestania stosowania tej dolegliwości, jeżeli obowiązek zostanie spełniony.

Wina bez znaczenia

Istotne znaczenie w kontekście stanu faktycznego może mieć również wyrok WSA w Poznaniu z 25 października 2017 r. (II SA/Po 545/17), dotyczący kwestii zbliżonych do tych objętych zapytaniem spółki. WSA wskazał w nim m.in., że: (...) okoliczności (....) związane z sytuacją gospodarczą oraz możliwościami finansowymi nie mogą stanowić dla organu II instancji podstaw do uchylenia postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego. Istotny dla możliwości określenia grzywny w celu przymuszenia (...) jest fakt, że grzywna ta nie ma charakteru kary nakładanej na pracodawcę w trybie ustawy z 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 395 ze zm.), lecz jest środkiem egzekucyjnym stosowanym w oparciu o przepisy u.p.e.a. i kwestia winy czy złej woli nie ma w przedmiotowym postępowaniu znaczenia.

Dalej WSA zaznaczył jednak, że w sposób dowolny nie można też nakładać grzywny, bowiem nie może ona przekroczyć granic wyznaczonych przez zasady ogólne postępowania egzekucyjnego w administracji, a w szczególności zasady racjonalnego działania (art. 7 § 2) i zasady niezbędności (art. 7 § 3). O ile więc inspektor pracy w sposób racjonalny określił wysokość grzywny w kontekście wagi naruszonych obowiązków przez pracodawcę, o tyle trudno mówić o naruszeniu art. 121 ustawy oraz dwóch wspomnianych zasad. ©?

—Marcin Nagórek, radca prawny